TRC2 (DİYARBAKIR – ŞANLIURFA) BÖLGESİ KÜMELENME POTANSİYELİ ANALİZİ

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 1, 32 - 53, 09.01.2018

İsmail Seki Mahmut Arslan

Öz

Kalkınma
literatüründe ulusal kalkınma politikaları günümüzde yerini bölgesel kalkınma
politikalarına bırakmaktadır. Kalkınma politikalarının belirlenmesinde yerel
aktörlerin davranışlarına ve incelenen bölgenin kendine has özelliklerine göre
şekillenen bölgesel kalkınma politikaları uygulandıkları bölgenin ulusal ve
uluslararası ölçekteki rakiplerine göre rekabet gücü kazanmasını hedefler.
Bölgenin rekabet gücünün artırılması hedefine ulaşmak için bölgenin kalkınma
süreçlerinde lokomotif olacak sektörlerin belirlenmesi hayati önem arz
etmektedir. Bu sektörlerin belirlenmesinde kümelenme potansiyeli yüksek olan
sektörler avantajlıdır. Kümelenme; birbiri ile ilişkili veya birbirinin
tamamlayıcısı olan ürünler üreten ve satan kuruluşların sektörel ve coğrafi
temelde yoğunlaşmasıdır. Kümelenme potansiyeli yoğunlaşma katsayısı, Herfindahl
Endeksi, yerelleşme katsayısı, değişim payı yaklaşımı ve girdi-çıktı analizleri
firma sayısı istihdam payı, satış hasılatı, gelir, ihracat, ithalat değerleri
gibi çeşitli değişkenler bir arada kullanılarak bölgedeki kümelenme potansiyeli
olan sektörler tespit edilmektedir. Kümelenme potansiyelini ölçen literatürdeki
en popüler yöntemlerden biri üç yıldız analizidir.  Çalışmanın amacı, TRC2 (Şanlıurfa-Diyarbakır)
bölgesinin imalat sanayindeki kümelenme potansiyelini ortaya koymak, bölgesel
kalkınmada öncülük edebilecek sektörleri belirlemektir. Söz konusu sektörler
belirlenirken, İzmir Kalkınma Ajansı’nın uygulamada öncülük ettiği, üç yıldız
yöntemi kullanılmıştır. Üç yıldız yöntemi; üç farklı parametre üzerine
kurulmuştur. Bunlar; büyüklük, başatlık ve uzmanlaşmadır. TRC 2 bölgesindeki imalat sanayine dâhil
olan hiçbir sektör kümelenme oluşturamamıştır. Analizden 2 yıldız alan ve
görece kümelenme potansiyeline sahip 34 sektörden sadece 3 tanesi orta-yüksek
teknoloji yoğunluğuna sahiptir. Geriye kalan 31 sektörün tamamı düşük veya
orta-düşük teknoloji yoğunluğuna sahip sektörlerdir. Bu bakımdan makine ve
ekipman imalatı ile motorlu kara taşıtı karoser ve treyler imalatı sektörleri
desteklenmesi gereken, kümelenme potansiyeli yüksek, orta-yüksek teknolojili
sektörler olarak belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kümelenme, bölgesel kalkınma, bölgesel iktisat, üç yıldız analizi

Kaynakça

• Alsaç, F. (2010). Bölgesel Gelişme Aracı Olarak Kümelenme Yaklaşımı ve Türkiye İçin Kümelenme Destek Modeli Önerisi, Yayınlanmamış DPT Uzmanlık Tezi. DPT Uzmanlık Tezleri, Ankara.
• Bakırcı,F.,Ekinci,E. ve Şahinoğlu,T.(2014). Bölgesel Kalkınma Politikalarının Etkinliği: Türkiye Alt Bölgeler Bazında Bir Uygulama. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 18 (2): 281-298.
• Bayraktutan, Y. (1994). Bölgesel Dengesizlik ve Bölgesel Kalkınma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. 10 (3-4): 183-214.
• Bertan, S.(2009). Turizmin Çevre Üzerinde Yarattığı Etkiler: Pamukkale Örneği. Turizm Araştırmaları Dergisi, Cilt:20,Sayı 2:204-214.
• Bursa Eskişehir Bilecik Kalkınma Ajansı, (2012). TR41 Bölgesi İlleri Kümelenme Analizleri. Bursa Eskişehir Bilecik Kalkınma Ajansı Yayınları, Bursa.
• Cansız,M.(2011).Türkiye’de Kümelenme Politikaları ve Uygulamaları.Ankara: Ümit Ofset Matbaacılık.
• Çalı, H.H. (2011). Türkiye’de Kalkınma Ajanslarında Denetim Sorunsalı. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(2): 419-442.
• Eser,U. ve Köse, S.(2005). Endüstriyel Yerelleşme ve Yoğunlaşma Açısından Türkiye Sanayi:İl İmalat Sanayilerinin Analizi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi,60-2.
• GEKA, (2011). TR32 Düzey II Bölgesi’nde Kümelenme Yaklaşımı. Denizli: Güney Ege Kalkınma Ajansı Yayınları. Denizli.
• Gündüz, A.Y. (2013). Türkiye’de Az Gelişmiş Bölgelerin Kalkındırılmasında Bölgesel Dergisi, 27(2) :63-78.
• İZKA, (2009), İzmir için stratejik ve yükselen sektörler, İzmir Kalkınma Ajansı Yayınları, İzmir.
• İZKA. (2010a). İzmir kümelenme analizi. İzmir Kalkınma Ajansı, İzmir.
• İZKA. (2010b). İzmir kümelenme stratejisi deneyimi ve kümelenmenin yönetişimi. İzmir Kalkınma Ajansı Yayınları, İzmir.İZKA, (2010c), Kümelenme stratejisinin geliştirilmesine yönelik araştırmalar sonuç raporu. İzmir Kalkınma Ajansı Yayınları, İzmir.
• İZKA, (2013). İzmir kümelenme stratejisi 2013-2018. İzmir Kalkınma Ajansı Yayınları, İzmir.
• İZTO, (2013). Kümelenme modeli ve Türkiye’deki kümelenme çalışmaları, İzmir Ticaret Odası Yayınları, İzmir.
• KAİZEN.(2014). Şanlıurfa ili tekstil ve hazır giyim sektörü Kümelenme Yol Haritası Raporu. Kaizen Eğitim Danışmanlık ve Proje Geliştirme Merkezi,Şanlıurfa.
• Kalkınma Bakanlığı, “TRC2 Bölgesi Bölge Planı Analiz ve Genel Değerlendirme Revize” m[http://www.kalkinma.gov.tr/BolgePlani/TRC2%20B%C3%B6lgesi%2020142023%20B%C3%B6lge%20Plan%C4%B1%20_Analiz_ve_Genel_Degerlendirme_Revize_KKA.pdf], (03.04.2017).
• Karaalp, S. ve Erdal, F. (2009). Bölgeler arası gelir farklılıklarının azalmasında yığılma ekonomilerinin etkisi: beta yakınsama analizi. Econ Anadolu Uluslararası İktisat Kongresi, 17-19 Haziran, Eskişehir, Türkiye.
• Karacadağ Kalkınma Ajansı, (2014a). Şanlıurfa ili tekstil ve hazır giyim sektörü kümelenme yol haritası raporu. Karacadağ Kalkınma Ajansı Yayınları, Diyarbakır.
• Karacadağ Kalkınma Ajansı, (2014b), Şanlıurfa ili tekstil ve hazır giyim sektörü kümelenme yol haritası raporu, Karacadağ Kalkınma Ajansı Yayınları, Diyarbakır.
• Kargı,N.(2009).Bölgesel Kalkınma Yaklaşımlardaki ve AB Perspektifi Altında Türkiye’nin Bölgesel Kalınma Analizi. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, Cilt:1,Sayı:3: 1307-9832.
• Kazancık,B.L.(2007).Bölgesel Gelişme ve Sektör-Bölge Yığınlaşmaları. 2. Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu.[http://www.tepav.org.tr/sempozyum/2007/bildiriler/6_2_Kazancik.pdf],(25-26/10/2007).
• Mesci,M.ve Dönmez,G.(2016). Turizmin Bölgesel Kalkınma ve Yerel Halk Üzerindeki Etkisi:Mudurnu Örneği. AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16: 21-50.
• Orta Anadolu Kalkınma Ajansı, (2015). TR72 Bölgesinde Öne Çıkan Sektörler. Orta Anadolu Kalkınma Ajansı Yayınları, Kayseri.
• Porter, M. (2003). The Economic Performance of Regions, Regional Studies, 37 (6-7): 549-578.
• Saraç, A. (2006). Bölgesel Kalkınma Modelleri ve Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. T.C. Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Sevinç, H.(2011).Bölgesel Kalkınma Sorunsalı:Türkiye’de Uygulanan Bölgesel Kalkınma Politikaları. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi (6:2).
• Ünal, V.Z. (2014). TR82 Bölgesi 3 Yıldız Küme Analiz Çalışması. T.C. Kuzey Anadolu Kalkınma Ajansı, Ankara.