SİVEREK TARİHİ HAMAM YAPILARININ KULLANIM DURUMLARI

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 1, 54 - 74, 09.01.2018

Hicran Hanım Halaç Mazlum Kalak Özge Ceylin Yıldırım

Öz

Çok eski
zamanlardan günümüze kutsal olarak kabul gören su, insanoğlunun şekillendirdiği
mekânlarda önemli bir etken olmuştur. Su yapıları olarak anılan günümüze kadar
ulaşan suyun şekillendirdiği hamamlar, yüzyıllardır birçok medeniyetin
kültürünü yansıtan anıtsal yapılardan biridir. 
Antik çağda ilk olarak Yunan medeniyetinin izlerini taşıyan, sonrasında Roma,
Bizans ve İslam toplumlarında önemli yapı türlerinden olan hamamlar ve
oluşturduğu hamam kültürü küreselleşen dünyada eski değerini kaybetmekte ve
kültürel miras değerimiz hamam yapıları korunmamakta, tarihi hamamlara verilen
yeni işlevler mekân ruhunun kaybolmasına neden olmaktadır.

Neolitik Çağdan bu yana çeşitli medeniyetlere tanıklık etmiş olan
Şanlıurfa’nın zengin mimari ve kültürel birikimlerinin öğesi olan tarihi hamam
yapılarını yeterli önem verilmemesi nedeniyle bir kısmı yok olmuş ya da yok
olmaya yüz tutmuş harabe durumda, diğer bir kısmı da yapılan restorasyon
çalışmaları sonucunda verilen işlevler ile yapının özgünlüğünü kaybolmasına
neden olmaktadır. Günümüzde kullanımı devam eden hamamlar da birçok müdahale sonucu
eskilik değerini yitirmiştir.

Çalışmanın
amacı Şanlıurfa’nın ilçesi zengin tarihi ve kültürü içinde barındıran Siverek
tarihi hamamlarının kültürel miras bağlamında değerlendirilmesidir. Hamam
kültürünün tarihsel süreci, Osmanlı hamam mimarisi ve Siverek örnekleminde tarihi
hamam yapılarının mimari özellikleri ve günümüz durumları araştırılacaktır.
Siverek’te hamam kültürü devam etmesine rağmen tarihi hamamları kullanılmayarak
yok olmakta ve işlev değişikliğine gidilerek kullanılmaktadır. İncelemeler
sonucunda durum değerlendirilmesi yapılarak Abdalağa, Cincıklı ve Yeraltı
hamamları mimari miras bağlamında önemi vurgulanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hamam Kültürü, Tarihi Hamam Yapıları, Kültürel Miras, Siverek

Kaynakça

• Açanal, H. (1997). Urfa Tarihi. Ankara: Şurkav Yayınları.
• Aru,K.A.,(1949).Türk Hamamları Etüdü.İstanbul Matbacılık,İstanbul.
• Ataş,İ.H. (2011). 438 Numaralı Siverek Şer’iyye Sicili’nin ( H.1283–1284 / M.1866–1867) Transkripsiyonu Ve Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi.
• Burra Tüzüğü
• Dağtekin, E. (2007). Güneydoğu Anadolu Bölgesi Geleneksel Hamam Tipolojisi Ve Buna Bağlı Koruma Ölçütlerinin Oluşturulması. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi; Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Eravşar, O.(2009). Anadolu’da Bizans Hamamları. Eski Hamam Eski Tas. İstanbul.
• Ertuğrul,A,(2009), “Hamam Yapıları Ve Literatürü”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Cilt 7,13,Ss.241-166.
• Eyice, S., (1997), “Hamam” , İslam Ansiklopedisi, C. Xv, Ankara.
• Halaç, H.H., Demir, İ. (2017). İşlevini Kaybetmiş Hamamların Yeni İşlevleri İle Turizme Kazandırılması; Kütahya Örneği. IV. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu, Niğde. 457-466.
• Halaç, H.H., Demir, İ. (2017). Alanya Geleneksel Tophane Evlerinin Cephelerinde Mimari Eleman Ve Malzemenin Dönüşümü. SDÜ Art-E Sanat Dergisi,10(20).
• Kalak , M., Yıldırım, Ö. C., & Akbaş, E. (2017). Kültürel Miras Kapsamında “Eskişehir Hamamları” Üzerine Bir Çalışma: Alçık Ve Erler Hamamları. ‘Tarih Boyunca Su Ve Mekân’ Temalı Ulusal Mekân Tasarımı Sempozyumu 2017 Bildiri Kitabı, Denizli, Türkiye.129-145.
• Kürkçüoğlu, A. (1993). Şanlıurfa Su Mimarisi. Ankara: Kültür Bakanlığı .
• Mızrak, R., Öcal, M., & Güler, S. (2002). Urfanın Etrafı... Şanlıurfa: Şanlıurfa Valiliği Kültür Yayınları.
• Önge, Y. (1995). Anadolu'da XII-XIII. yüzyıl Türk hamamları. Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü.
• Önge, Y.(1988), Anadolu Türk Hamamları Hakkında Genel Bilgiler ve Mimar Koca Sinan’ın İnsa Ettiği Hamamlar, Mimarbası Koca Sinan Yasadığı Çağ ve Eserleri Ayrı Basım, İstanbul, 403-428.
• Özgültekin, R., Akman, E., Demirbağ, H., & Sun, K. (2003). Tarihi Ve Kültürüyle Siverek. Ankara: Siverek Kaymakamlığı Yayınları.
• Siverek Belediyesi Arşivi
• Soydemir Mimarlık. (2010). Şanlıurfa İli Siverek İlçesi 222 Ada 67 Parseldeki Tescilli Taşınmaz Cıncıklı Hamamı Rölöve Ve Restitüsyon Raporu. Ankara. Şanlıurfa Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü Kayıtları.
• Ürük, F.(2016). Medeniyetler İçinde Hamamın Gelişimi Ve Kültürel Olarak Mekân Analizleri. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi,28,185-209.
• Wheeler, M. , (2004) , Roma Sanatı Ve Mimarlığı, Çev. Zeynep Koçel Erdem, Homer Kitabevi, İstanbul.
• Yentürk, N. (2010). Roma banyosu nasıl Türk hamamı oldu?, Acta Turcica Çevrimiçi Tematik Türkoloji Dergisi, 2(2), 94-102.
• Zillioğlu, M. (1984). Evliya Çelebi Seyahatnamesi. İstanbul: Üçdal Neşriyat.