DOĞUŞ TEORİLERİ, PARTİ TİPOLOJİLERİ VE KURUMSALLAŞMA ÖLÇÜTLERİ BAĞLAMINDA DEMOKRAT PARTİ (1946) ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 2, 56 - 73, 01.06.2018

Mustafa Ateş

Öz

Demokrat
Parti (1946), çok partili sisteme geçiş sürecinde oynadığı kritik rolden
dolayı, Türk Siyasal Hayatı açısından önemli bir partidir. Bu çalışmanın temel
amacı; doğuş teorileri, parti tipolojileri ve kurumsallaşma ölçütleri
çerçevesinde Demokrat Parti (1946) üzerine bir değerlendirme yapmaktır. Bu amaç
doğrultusunda şu sorular cevaplanmaya çalışılmıştır: "Parti, doğuş
teorileri çerçevesinde hangi teoriler ile açıklanabilir? Partinin parti
tipolojileri açısından yeri neresidir? Parti, kuramsallaşma bağlamında nasıl
değerlendirilebilir? Bu doğrultuda partinin tarihsel arka planı, doğuşu,
kurumsallaşma düzeyi, tipolojileri ayrı bölümler dahilinde hazırlanmıştır. Çalışmada
tercih edilen metodoloji betimsel araştırma yöntemidir. Nihayetinde, veriler
yorumlandığında şu sonuçlara ulaşılmıştır: parti; modernleşme, meşruiyet ve
katılma krizleri, parlamento içerisinde doğan partiler kategorilerine dahil
edilebilmektedir. Ayrıca parti, tipolojik olarak kadro ve kitle partisi özellikleri
sahip olmakla birlikte, çoğunlukla kadro partisi özelliğini taşımakta ve hepsini
yakala partisi özelliği de göstermektedir. Son olarak, partinin kurumsallaşma
ölçütleri çerçevesinde uyarlanabilirlik, karmaşıklık ve tutarlılık yönlerinden
zayıf; özerklik yönünden ise kuvvetli olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Demokrat Parti 1946, Doğuş Teorileri, Parti Tipolojileri, Kurumsallaşma

Kaynakça

• Ağaoğlu, S. (1993). Siyasi Günlük: Demokrat Parti'nin Kuruluşu, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Aslan, E. (2014). Türkiye'nin İç Siyasetinde Demokrat Parti (1950-1960), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ahi Evran Üniversitesi, Kırşehir.
• Bulut, S. (2009). "Üçüncü Dönem Demokrat Parti İktidarı (1957-1960): Siyasi Baskılar ve Tahkikat Komisyonu", Akademik Bakış, Cilt 2, Sayı 4, ss. 125-145.
• Çavuşoğlu, H. (2009). "Türk Siyasi Hayatında Merkez Sağ Çizginin Tarihi", Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 19, Sayı 2, ss. 265-278.
• Demirel, A. ve Sözen, S. (2013). Türk Siyasal Hayatı, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir.
• Demokrat Parti Programı 1946, https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/bitstream/handle/11543/917/200805461_1946.pdf?sequence=1&isAllowed=y, (Erişim Tarihi: 15 Şubat 2018).
• Demokrat Parti Tüzük ve Programı (1949). Doğuş Matbaası, Ankara.
• Duman, D ve İpekşen S. S. (2013). "Türkiye'de Genel Seçim Kampanyaları (1950-2002)", Turkish Studies, Cilt 7, Sayı 8, ss. 117-135.
• Duverger, M. (1974). Siyasi Partiler, (Çev. Ergun Özbudun), Bilgi Yayınevi, Ankara.
• Emiroğlu, A. ve diğerleri (2012). "Demokrat Parti Yönetiminde Ekonomik Politikalar", Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı 8, ss. 73-92.
• Eroğlu, C. (1970). Demokrat Parti Tarihi ve İdeolojisi, Sevinç Matbaası, Ankara.
• Gülsünler, M. E. ve Ertürk, H. A. (2012). "Demokrat Parti'nin 1946-1950 Yılları Arasındaki Halkla İlişkiler Stratejisi", Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, Cilt 7, ss. 90-99.
• Heywood, A. (2011). Siyaset, Adres Yayınları, Ankara.
• Huntington, S. P. (1965). "Political Development and Political Decay", World Politics, Cilt 17, Sayı 3, ss. 386-430.
• İnanç, H. ve diğerleri (2007). "Siyasal Partilerin Ortaya Çıkışını Sağlayan Sosyo-Politik Nedenler", Akademik Bakış, Sayı13, ss. 1-18.
• Kaçmazoğlu, H. B. (2012). Demokrat Parti Dönemi Toplumsal Tartışmaları, Doğu Kitabevi, İstanbul.
• Karpat, K. (1988 ). Türk Demokrasi Tarihi, Afa Yayınları, İstanbul.
• Öymen, A. "Hüseyin Üzmez, Ahmet Emin Yalman'ı niçin vurmuştu?..", 2 Kasım 2008, http://www.radikal.com.tr/yazarlar/altan-oymen/huseyin-uzmez-ahmet-emin- yalmani-nicin- vurmustu-906359/ (Erişim Tarihi: 12 Şubat 2018).
• Özçelik, P. K. (2010). "Demokrat Parti'nin Demokrasi Söylemi", Ankara Üniversitesi SBF Dergisi ,Cilt 65, Sayı 3, ss. 163-178.
• Özdemir, H. (2012). "Demokrat Parti (DP) ile Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP)'nin Karşılaştırmalı Tarihsel Analizi", Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi , Cilt 22, Sayı 2, ss. 188-209.
• Şahin, K. "Siyasi Partilerde Kurumsallaşma", 21 Mart 2017, http://slideplayer.biz.tr/slide/9203907/, (Erişim Tarihi: 17 Ocak 2018).
• TBMM Zabıt Ceridesi, 1 Kasım 1942, Cilt 28, Devre 6, İçtima 4, https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d01/c001/tbmm01001002.pdf, (Erişim Tarihi: 15 şubat 2018).
• TBMM, "Milletvekili Genel Seçim Sonuçları Ek 1", https://global.tbmm.gov.tr/docs/secim_sonuclari/secim3_tr.pdf, (Erişim Tarihi: 25 Ocak 2018).
• Toker, M. (1991). DP'nin Altın Yılları, Bilgi Yayınevi, Ankara.
• Tuna, I. (2015). "Verilişinin 70. Yılında Demokratikleşme Belgesi Olarak Türk Siyasal Hayatında Dörtlü Takrir", Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi , Cilt 30, Sayı 15, ss. 203-219.
• Tuncer, E. (2014). "Çok Partili Dönemde Seçimler ve Seçim Sistemleri", Milliyet Gazetesi, 29 Nisan, http://www.milliyet.com.tr/cok-partili-donemde-secimler- ve/gundem/detay/1874309/default.htm, (Erişim Tarihi: 23 Ocak 2018).
• Tunç, B. (2017). "Eskişehir'de Vatan Cephesi", Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 52, ss. 198-212.
• Varol, A. (2011). Yasama Sürecinde Siyasi Partilerin Rolü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Yalçın, S. (2007). "Demokrat Parti'nin 'balans ayarı' 6 Haziran 1950 darbesi", Hürriyet Gazetesi, 4 Mart, http://www.hurriyet.com.tr/demokrat-parti-nin-balans-ayari-6-haziran-1950-darbesi-6056703, (Erişim Tarihi: 27 Şubat 2018).
• Yaşar, B. (2014). "Demokrat Parti'de Parti İçi Demokrasi (1946-1960)", Tarih Okulu Dergisi, Cilt 7, Sayı 18, ss. 503-541.
• Yeşil, A. (1988). Türkiye'de Çok Partili Hayata Geçiş, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Yılmaz, E. (2010). "1954 Seçimlerinin Önemi, Öne Çıkan Özellikleri ve Siyasi Sonuçları", E-Journal of New World Sciences Academy, Cilt 5, Sayı 4, ss. 541- 551.