LİDERLİK TARZLARI, TÜKENMİŞLİK VE YARATICILIK İLİŞKİSİNİN BELİRLENMESİ: ANKARA’DA OTEL İŞLETMELERİNDE BİR UYGULAMA

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 2, 99 - 117, 01.06.2018

Emre Akoğul

Öz

Küreselleşen dünyada bilgi birikimin artması ve
teknolojinin hızlı gelişim göstermesi işletmeleri yoğun bir rekabet ortamının
içine sürüklemiştir. Teknik alanda faaliyet gösteren işletmeler teknolojiden en
iyi şekilde faydalanmaktadır. Ancak hizmet sektöründe faaliyet gösteren
işletmeler teknolojiden kısıtlı ölçüde faydalanmaktadırlar. Yüz yüze iletişimin
yoğun olduğu turizm sektörü de teknolojiyi kısıtlı ölçüde kullanabilmektedir. Bu doğrultuda otel
işletmeleri için insan kaynağından en etkin şekilde faydalanmak birincil
amaçlardandır. Özellikle mutfak gibi gelişime açık bir alanda iş görenlerin
yaratıcı fikirleri, işletme adına değer sağlayabilecek bir etmendir. Son
yıllardaki seyahat eğilimlerinin yiyecek içecek turizmine doğru hızlı bir
ilerleyiş içerisinde olması dikkate alındığında mutfağın önemi ortaya
çıkmaktadır.  Mutfaktaki yaratıcılığın etkin olarak
kullanılması ve işletmeye rekabet avantajı sağlayabilmesi belirli oranda
çalışanın tükenmişlik algısı ve liderlik tarzının belirlenmesiyle mümkün olabilmektedir.
Bu çalışmada, liderlik
davranışı, tükenmişlik ve işgören yaratıcılığı arasındaki ilişkiler ortaya
konulmuştur. Çalışmada tükenmişliğin aşçıların
yaratıcılıklarına etkisi, aşçıların hangi tükenmişlik boyutunu yaşadıkları ve
liderlik davranışının tükenmişlik ile yaratıcılık arasındaki aracı etkisi
incelenmiştir. Ulusal ve uluslararası alanda yapılan literatür taraması ile hazırlanan
kavramsal çerçevenin ardından, Ankara’da turizm işletme belgesine sahip dört ve
beş yıldızlı otellerde çalışan 320 aşçıya anket uygulaması
gerçekleştirilmiştir. Uygulamadan elde edilen veriler Statistical Package for
the Social Sciences 22.0 (SPSS) ve Analysis of Moment
Structures (AMOS) paket
programları kullanılarak analiz edilip yorumlanmıştır. Araştırma sonuçları
frekans analizi,  tek faktörlü anova
testi, t testi, korelasyon analizi ve çoklu regresyon analizi ile
değerlendirilmiştir.  Araştırmada elde
edilen bulgulara göre, liderlik davranışı, tükenmişlik ve iş gören yaratıcılığı
arasında anlamlı ilişkiler tespit edilmiştir. Liderlik davranışlarının ise
tükenmişlik ile iş gören yaratıcılığı arasında kısmi aracılık etkisinin olduğu
görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Liderlik, Tükenmişlik, Yaratıcılık, Mutfak

Kaynakça

• Akat, İ. (1984). İşletme Yönetimi. Üçel Yayıncılık, İzmir. Akbaba, A. ve Erenler, E. (2008).Otel işletmelerinde Yöneticilerin Liderlik Yönelimleri ve İşletme Performansı İlişkisi, Anatolia: Turzim Araştırmaları Dergisi,19 (1) Amabile. T. M., Barsade, S.G., Muller, J.S. ve Staw, B.M. (2005). Affect and Creativity at Work, Administrative Science Qarterly, C:50, ss.367-403. Ayan, A. ve Kahraman G. (2013). The Evalution of Tamerlane's Ledarship Styles and Management Perspective, Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi, No:36, ss. 1-20. Balekoğlu, F. (1992). Liderlik Teorilerindeki Gelişmeler ve Organizasyon Kültürü İle İlişkiler, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Barker, A., (2002). Yenilikçiliğin Simyası, (Çev. Kardam, A.,), MESS Yayınları, İstanbul. Baysal, A. (1995). Lise ve Dengi Okul Öğretmenlerinde Meslekte Tükenmişliğe Etki Eden Faktörler, Yayımlanmamış Doktora Tez, Dokuz Eylül Üniversitesi. Bouty, I., Gomez, M. L., (2013). Creativity in Haute Cuisine: Strategic Knowledge and Practice in Gourmet Kitchens., Journal of Culinary Science and Technology. Çiftçi, A. M. (2014). İş Ortamının Yaratıcılık Performansına Etkisi: Mutfak Çalışanları Üzerine Bir Uygulama, Akdeniz Üniversitesi,Sosyal bilimler Enstitüsü, Antalya Çoroğlu, Ç. (2003). İş Dünyasında Geleceğin Yönetimi, Alfa Basım Yayın, İstanbul. Ekvall, G., ve Arvonen, J. (1991). Change-Centered Leadership: An Extension Of The Two-Dimensional Model, Scandinavian Journal Of Management, 7(1), 17-26. Eren, E. (2001). Örgütsel Davranış ve Yönetim Psikolojisi, Beta Yayınları, İstanbul. Ginsburg, R. B. (1974). Gender in the Supreme Cour, The University of Chicago Press. Goleman, B. (2002). Yeni Liderler, (Çev. Deniztekin, F. N.), Varlık Yayınları, İstanbul. Hageman, G. (1995). Motivasyon El Kitabı, Rota Yayınları, İstanbul. Hetland, H.,Sandal G. ve Johnsen T. (2007). Burnout İn The İnformation Technology Sector: Does leadership matter?, European Journal of Work and Organizational Psychology, 16 (1), ss. 58-75. Hock, R. R. (1988) Professional Burnout Among Public School Teachers, Public Personnel Management, 17 (2), ss.167–188. Horng, J. ve Meng-Lei, M. (2008). The Mystery in the Kitchen: Culinary Creativity, Creativity Research Journal, C: 20, No: 2, ss. 221-225. Isaksen, S. G., Lauer, K. J., Ekvall, G. (1999). Situational Outlook Questionnaire: A Measure of the Climate For Creativity and Change, Psychological Reports. Jackson, S. E., Schwab, R. L. ve Schuler, R. S. (1986). Toward an Understanding of the Burnout Phenomenon, Journal of Applied Psychology, C:71, ss. 630-640. Johansson, F., (2013). Yaratıcılık ve İnovasyon, Medici Etkisi Yaratmak., (Çev. Tayanç, D.,) Kapital Medya Hizmetleri, İstanbul. Kale, E. (2010). Konaklama İşletmelerinde Örgüt içi Faktörlerin Yenilik ve Yaratıcılık Performasına Etkileri, Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri, Kesici, M. (2014). Aşçıların Mesleki Özerklikleri İle Yaratıcılık Süreci İlişkisi, Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir. Koçel, T. (2010). İşletme Yöneticiliği, Beta Basım Yayım Dağıtım, İstanbul. Lee, R. ve Ashforth, B. E. (1990). On the Meaning of Maslach’s Three Dimensions of Burnout, Journal of Applied Psychology, ss. 743–747. Lee, R. ve Ashforth, B. E. (1996). A Meta-Analytical Examination of The Correlates of The Three Dimensions of Job Burnout, Journal of Applied Psychology, C:81, ss.123–133. Leiter, M. P. ve Maslach, C. (1998). The Impact of Interpersonal Environment on Burnout and Organizational Commitment, Journal of Organizational Behavior, 9 (4) ss. 297. Maslach, C. (1976). Burned – out, Human Behavior, C: 5 No: 9, ss.16 - 22. Maslach, C. ve Jackson, S. E. (1981). The Measurement of Experienced Burnout, Journal of Occupational Behavior. C: 2 No:11 ss. 99-113. Maslach, C. ve Leiter, M. P. (1997). The Truth about Burnout: How Organizations Cause Personal Stress and What to do about It, CA: Jossey-Bass, San Francisco. ss. 4- 43. Maslach, C. ve Goldberg, J. (1998). Prevention of Burnout: New Perspectives. Applied and Preventive Psychology, An Academic Publisher, C:7, ss. 63-74. Maslach, C., Schaufeli, W. B. ve Leiter, M. P. (2001). Job Burnout, Annu. Rev. Psychol. Mumford, M. (2000). Managing Creative People: Strategies and Tactics for Innovation, Human Resource Management Reviev, 10 (3), ss. 313. Nadeem, M. (2002). Evoluiton of Leadership in Nursing, Nursing Management, C: 9. Nart, S. (2015). Tükenmişliğe Etki Eden Faktörler Ve Tükenmişliğin Yaratıcılık Üzerine Etkisi: Televizyon Programları Yapımcılığı Sektörüne Yönelik Bir Araştırma, Doktora Tezi, Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ok, S. (2004). Banka Çalışanlarının Tükenmişlik Düzeylerinin İşdoyumu, Rol Çatışması ve Rol Belirsizliği ve Bazı Bireysel Özelliklere Göre İncelenmesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara. Oruç, S. (2007).Özel Eğitim Alanında Çalışan Öğretmenlerin Tükenmişlik Düzeylerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Özgen, I. (2007). Yiyecek İçecek İşletmeleri Çalışanlarında Tükenmişlik Sendromu: İzmir Adnan Menderes Havalimanı Örneği, I.Ulusal Gastronomi Sempozyumu ve Sanatsal Etkinlikler, Antalya. Patton, J. (2002). The Role of Pioneers in Creative Innovation, Creativity Research Journal, 14 (1), ss. 111-112. Pines, A. ve Aronson, E. (1988). Career Burnout: Causes and Cures. Free Press, New York. Puccio, G.J., Murdock, M.C., Mance, M., (2007). Creative Leadership: Skills That Drive Change., Sage Publications, Thousand Oaks. Sılığ, A. (2003). Banka Çalışanlarının Tükenmişlik Düzeylerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisan Tezi. Şanlı, S. (2006). Adana İlinde Çalışan Polislerin İş Doyumu ve Tükenmişlik Düzeylerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana. Telli, E., Ünsar, A. S., Oğuzhan, A., (2012). Liderlik Davranış Tarzlarının Çalışanların Örgütsel Tükenmişlik ve İşten Ayrılma Eğilimleri Üzerine Etkisi: Konuyla İlgili Bir Uygulama, Electronic Journal of Vocational Colleges, 2 (2), 135-150. Wright, T. A ve Bonett, D. (1997). The Contribution of Burnout to Work Performance Journal of Organizational Behavior, Vol: 18, ss.491-499