PAKET SÜT İÇERİKLERİNİN ÇOK KRİTERLİ ANALİZİ

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 3, 8 - 16, 30.09.2019

Elçin Noyan , Erdoğan Gavcar

Öz

İnsan yaşamında önemli yere sahip olan süt,  vücudun ihtiyacı olan hayvansal kaynaklı
protein, vitamin, laktoz, kalsiyum ve yağ içermektedir. Süt, büyümeye, vücudun
gelişimine, sinir sistemi fonksiyonlarının yerine getirilmesine, vücut
direncinin geliştirilmesine, kan yapımına katkı sağlamanın yanı sıra bağırsak,
akciğer kanserini, mide rahatsızlıklarını, kemik erimesini, diş çürüklerini
engelleme özelliklerine sahip olan önemli besin maddesidir. Günümüzde piyasada
pek çok paket süt markası bulunmaktadır, tüketiciler için ise bu durum karar
problemini ortaya çıkarmaktadır. Tüketiciler ambalajlı süt satın alırken
marka, yağ oranı, fiyat, son kullanma tarihi, ambalaj, marka, tanıdık tavsiyesi,
promosyonlar ve içerik gibi birçok faktörü göz önünde bulundurmaktadırlar.

Çalışmanın
amacı paket sütleri, içerik, enerji, yağ, karbonhidrat, protein ve kalsiyum
değerleri kriterlerine göre sıralamaktır. Veriler,  sekiz adet yarım yağlı paket süt markasının
internet sitesinden alınmıştır. Analizler 
Ms. Excel programında yapılmıştır.     

Çalışmada paket süt içeriklerinin analizinde ve sıralanmasında Çok
Kriterli Karar Verme Yöntemleri’nden MOORA (Multi-Objective Optimization on the
basis of Ratio Analysis) Oran ve MOORA Referans Nokta Yaklaşımı Yöntemleri
kullanılmıştır. MOORA Oran Yöntemi, çeşitli ve karmaşık problemlerin çözümü
sürecinde uygun kararların alınmasında, en iyi seçeneğin belirlenmesinde, karar
seçeneklerinin karşılaştırmasını kolaylaştırmada kullanılır. Yöntemin üstün
yanı tüm kriterlerin değerlendirmeye alınması ve kriterler arasındaki
etkileşimlerin bir bütün olarak ele alınıp objektif değerlerin kullanmasıdır. MOORA
Referans Nokta Yaklaşımı yönteminde Oran Yöntemi’ne ek olarak her kriter için
amaç maksimizasyon ise maksimum noktalar, minimizasyon için ise minimum
noktalar olan referans noktaları belirlenmesi ile normalleştirilmiş değere olan
uzaklıkları bulunması ile uygulanır.

Elde
edilen sonuçlara göre, MOORA Oran Analizi ile sıralamada ilk sırada yer alan A3
kodlu paket sütünün,  kalsiyum ve protein
değerlerinin diğer paket sütlere oranla daha yüksek olduğu, son sırada yer alan
A6 kodlu paket sütün ise protein bakımından en düşük değere sahip olduğu tespit
edilmiştir. MOORA Referans Noktası Analizi’ne göre A3 kodlu paket sütün ilk
sırada yer almasında kalsiyum miktarının en yüksek değerde olmasının, A7 kodlu
paket sütün son sırada yer almasında ise yağ oranının en yüksek ve kalsiyum
değerinin en düşük olmasının etkili olduğu sonuçlarına ulaşılmıştır.

 

Anahtar Kelimeler

ÇKKV Yöntemleri, Paket Süt, MOORA Oran Yöntemi, MOORA Referans Nokta Yaklaşımı

Kaynakça

• Anon., (2000). Türk Gıda Kodeksi. Çiğ Süt ve Isıl İşlem Görmüş İçme Sütleri Tebliği. Tebliğ No: 2000/6.Brauers, W. K. M., Zavadskas, E. K. (2009). Project Management By MULTIMOORA As An Instrument for Transition Economies, Technological and Economic Development of Economy, 1: 5-24. Brauers, W. K. M., Zavadskas, E. K., (2012). Robustness of MULTİMOORA: A Method For Multi-Objective Optimization. Informatica, 23(1): 1-25. Bıyıklı (2011). Konya İli 10-15 Yaş Aralığındaki İlköğretim Öğrencilerinde Süt ve Süt Ürünleri Tüketim Alışkanlığı, Laktoz Sindirim Güçlüğü ve İntoleransı Üzerine Bir Araştırma, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çocuk Gelişimi ve Ev Yönetimi Eğitimi Anabilim Dalı Beslenme Eğitimi Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Çebi, K., Özyürek, S. ve Türkyılmaz, D. (2018). Süt ve Süt Ürünleri Tüketiminde Tüketici Tercihlerini Etkileyen Faktörler: Erzincan ili Örneği, YYÜ Tar Bil Dergisi, 28(1): 70-77.Çelik Y, Karlı B, Bilgiç A, Çelik Ş (2005). Şanlıurfa İli Kentsel Alanda Tüketicilerin Süt Tüketim Düzeyleri ve Süt Tüketim Alışkanlıkları. Tarım Ekonomisi Dergisi, 11: 5-12.Çetin, C. (2003). İstanbul İlinde İçme Sütü Tüketim Alışkanlıkları ve Bu Alışkanlıkları Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Edirne.Çetinkaya A (2010). Kafkas Üniversitesi Öğrencilerinin İçme Sütü Ve Süt Ürünlerini Tüketim Alışkanlıklarının Belirlenmesi. Atatürk Üniversitesi Veteriner Bilimleri Dergisi. 5 (2): 73-84.Ersöz, F. Ve Atay, A., (2011), Çok Kriterli Karar Verme Problemlerinde MOORA Yöntemi, YAEM2011 Yöneylem Araştırması ve Endüstri Mühendisliği 31. Ulusal Kongresi, Sakarya Üniversitesi, 31: 78-87.Karakaya, E. ve Akbay, C. (2014). İstanbul İli Kentsel Alanda Tüketicilerin Açık ve Paket Süt Tüketim Alışkanlıkları, Tarım Ekonomisi Dergisi, 20(1): 17-27.Nahcivan, N. Ö. (2006). Bir İlköğretim Okulundaki Öğrencilerde Süt Tüketim Durumu, Sürekli Tıp eğitimi Dergisi (STED), 15 (3): 38-44.Özcan, D. (2011). Süt ve Süt Ürünlerinde Tüketici Talebi ve Satın Alma Kararına Etki Eden Faktörler Üzerine Bir Araştırma: İzmir İli Örneği, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Bornova, İzmir.Önay, O. ve Çetin, E., (2012). Turistlik Yerlerin Popülaritesinin Belirlenmesi: İstanbul Örneği, İ.Ü. İşletme Fakültesi İşletme İktisadi Enstitüsü Yönetim Dergisi, 23(72): 90-109.Öztürk, D., Karakaş, G. ve Bostancı, Ş. (2016). Öğrencilerin Süt ve Süt Ürünleri Tüketim Tercihlerini Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi, Ünye Örneği, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(22): 188-198.Özel, G. (2008). Tüketicilerin Süt Tercihinde Etkili Olan Faktörlerin İncelenmesine Yönelik Bir Araştırma, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(3): 227-240.Sütütemiz, N., Çiftyıldız, S. S. ve Konuk, F. A. (2009). Paketlenmiş Süt İçin Ambalaj Özelliklerinin Algılanan Önemi ve Satın Alma Davranışına Etkisi: İstanbul İli Örneği, Akademik Gıda, 7(6): 18-28.Sakamaki R, Amamoto R, Mochida Y, Shinfuku N, Toyama K (2005). A comparative study of food habits and body shape perception of university students in Japan and Korea. Nutr J, 4: 1-6.Stanujkic, D., Magdalinovic, N., Stojanovic, S., and Jovanovic, R. (2012). Extension of ratio system part of MOORA Method For Solving Decision-Making Problems with Interval Data, Informatica, 23(1): 141-154.Şahinöz, S. ve Özdemir, M. (2017). Üniversite Öğrencilerinin Süt ve Süt Ürünleri Tüketim Alışkanlıkları ve Etkileyen Faktörler, Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, GÜSBD; 6(4): 106-112.Şimşek, B. ve Açıkgöz, İ. (2011). Süleyman Demirel Üniversitesi Öğrencilerinin İçme Sütü Tüketim Alışkanlıklarının Belirlenmesi, YYÜ Tar Bil Dergisi, 21 (1): 12-18.Şimşek, O. Çetin, C. ve Bilgin, B. (2005). İstanbul İlinde İçme Sütü Tüketim Alışkanlıkları ve Bu Alışkanlıkları Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma, Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 2 (1): 23-35.Topbaş, Bıyıklı E. (2011). Konya İli 10-15 Yaş Aralığındaki İlköğretim Öğrencilerinde Süt Ve Süt Ürünleri Tüketim Alışkanlığı, Laktoz Sindirim Güçlüğü ve İntoleransı Üzerine Bir Araştırma, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çocuk Gelişimi ve Ev Yönetimi Eğitimi Anabilim Dalı Beslenme Eğitimi Bilim Dalı, Konya. Yıldız, N. (2009). Altı – On Dört Yas Grubu Çocukların Süt Tüketim Durumu, Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Kayseri.TUIK-Haber Bülteni, Süt ve Süt Ürünleri Üretimi (01/05/2019).