KUR'AN'I OKUMA VE ANLAMANIN NİTELİĞİ ÜZERİNE

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 4, 94 - 107, 30.12.2019

Ömer Özbek

Öz

Bu çalışma ilk bölümde tilavet etmek anlamında bir okuma ve ikinci
bölümde anlamaya yönelik okuma ve bunların nasıl olması gerektiğine ilişkin
önerileri barındıran bir özelliğe sahiptir. Yapılan tespitlerden hareketle
kısaca Kur'an okunurken en doğru biçimde bir okumaya nasıl ulaşılacağına
ilişkin öneriler, yapılan bariz hataları de içeren örneklerle sunulacaktır.
Kur'an’ı anlamaya yönelik olan okumanın nasıl olması gerektiğine dair daha önce
yapılan bazı çalışmaların vardıkları sonuçların ve elde edilen kaynaklardan
tespit edilen verilerin değerlendirmesi ile konunun daha açık bir şekilde
ortaya konulması önemlidir. Bu nedenle çalışma ibadet için okuma ile anlamak
için okuma gibi iki farklı okumanın birleştirilmesi amacını taşımaktadır.

Kur’an okumanın, harflerin mahreç ve sıfatlarından başlayarak
tecvîde riayet etmek gibi önemli kuralları bulunmaktadır. Harflerin doğru
seslerle telaffuz edilmesi, tilavetin doğru yapılmasına yönelik bir adımdır. Ancak
bir harfi doğru çıkarmak Kur'an’ı doğru okuyabilmek için tek başına yeterli
değildir. Harflerin sıfatlarına ve tecvîd kurallarına riayet edilmeden yapılan
okuyuşlar, kıraat âlimleri tarafından hatalı sayılmıştır. Kur’an okuyan kişi
onun anlamını bozacak bir okuyuştan kaçınmalıdır. Kişinin ibadetleri için
makbul bir okuyuşta yeterli düzeye ulaşması ve bunu gerçekleştirecek yöntemi
bilmesi gerekir.

Kur’an’ı anlamaya yönelik okuma da onun doğru telaffuzla okunması
gibi Hz. Peygamber döneminden günümüze kadar uzanan bir sürece sahiptir. Bu
okuma, Allah kelamının nüzulünden bugüne anlaşılması ve yorumlanması çabasından
başka bir şey değildir. İslam kültür tarihi boyunca İslami ilimlerin temel
konusu olan Kur’an, günümüzde de hala ilahiyat fakülteleri başta olmak üzere
her ortamda anlama çabalarının konusu olmaya devam etmektedir.

Kur'an okuma kıraat ilminin konusu iken onu anlamaya yönelik okuma
tefsir ilminin konusu olarak karşımızdadır. Bu çalışma ayrıca iki tür okumanın
birbirine olan desteğini ortaya koymaya çalışacaktır. Bu nedenle metin her
ikisinin de ayrı bir şekilde yollarını tanımlayan, yorumlayan ve değerlendiren
bir ürün olmayı amaç edinmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Kıraat, Kur’an, Tilavet, Okuma, Anlama

Kaynakça

• Kur'an-ı Kerim.Abdulbaki, M. F. (1949). el-Lü’lüü ve’l-Mercan. Kahire: Dâru İhyâil’l-Kütübi’l-Arabiyye.Abdülfettâh Abdülganî el-Kâdî. (1375/1955). el-Büdûru’z-Zâhira fi’l-Kırââti’l-Aşerati’l-Mütevâtira. Kahire: Matbaatü Mustafa el-Halebî.Aclûnî, İ. b. M. (1985). Keşfü’l-Hafâʾ. (nşr. Ahmed el-Kalâş). (I-II). Beyrut.Ahmed b. Fâris. (1979). Mu’cemu Mekâyîsi’l-Luğa, Thk. A. M. Hârûn, Beyrut.Ahmed b. Hanbel, E. A. (1416/1995). Müsned. (nşr. Şuayb el-Arnaût v.dğr.). Beyrut.Akarsu, B. (1994). Felsefe Terimleri Sözlüğü. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.Ali el-Kârî. N. A. b. S. (1948). Minâhü’l-Fikriyye bi Şerhi’l- Mukaddimeti’l-Cezeriyye. Mısır.Âlûsî, Şihâbuddin Es-Seyyid Mahmud. (1415/1994). Ruhu'l-Meânî fi't-Tefsiri'l-Kur'ani'lAzîm ve's-Seb'l-Mesânî.Ateşyürek, R. (2011). “Kur'an Tilâvetinde Yaygın Hatalar”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 31. Samsun.Aydın, H. (2010). “Meydan Okumaları Bakımından Kur’an Mucizesi”. Kelam Araştırmaları. 8, (1).Başoğlu, T. (2006). “Muhkem”. Diyanet İslam Ansiklopedisi. Ankara.Benli, A. (2015). Hafs Rivâyetiyle Âsım Kıraatinin Tecvid Kuralları, Kayseri: Kimlik Yayınları.Beroje, S. (2013). “Kur’an’ın, Kur’an’ı Açıklama Usulü” Adlı Çalışmayla İlgili Bir Değerlendirme. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi. (22).Bilmen, Ö. N. (1970). Büyük İslam İlmihali, İstanbul: Bilmen Basım Evi.Bilmen, Ö. N. (1973). Büyük Tefsir Tarihi Tabakâtü’l-Müfessirîn, İstanbul: Bilmen Basım Evi.Bûhindî, M. (2004). et-Te’sîru’l-Mesîhiyyu fi Tefsiri’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru‘t-Talîa.Cündioğlu, D. (1995). Kur’ân’ı Anlama’nın Anlamı, İstanbul: Tibyan Yayınları.Dârimî, A. B. A. (t.y.). Sünenü’d-Dârimî. (y.y.).Ebû Abdillah Muhammed b. Süleyman Kâfiyeci. (1974). Kitâbu’t-Teysîr fî Kavâidi İlmi’t-Tefsîr. Çev. İsmail Cerrahoğlu. Ankara: AÜ. İlahiyat F. Yayınları. Ebü’l-Bekâ, Kadı Eyyûb b. Musa el-Kefevî. (1287). Killiyyât-ı Ebi’l-Bekâ. İstanbul.Gazalî, Ebû Hâmid Muhammed. (t.y.). İhyâ-u Ulûmu’d-Dîn. Mısır.Halebî, İ. (1973). Tam Kayıtlı Halebi Sağîr, Çev. Hasan Ege, İstanbul.https://www.youtube.com/watch?v=qaHcGfvqVHE E.T. 01.09.2019.İbn Atıyye. (1395). el-Muharrerü’l-Vecîz fî Tefsîri’l-Kitâbi’l-’Azîz. Muhammediye. İbn Manzûr. (1997). Lisânu’l-Arab, Beyrut.İbnu’l-Cevzî. (1384h). Zâdü’l-Mesîr. Dimeşk.İbnü’l-Cezerî, Ebu’l-Hayr Muhammed b. Muhammed ed-Dimeşkî. Müncidü’l-Mukriîn ve Mürşidü’t-Tâlibîn. Kahire, 1350h.İbnü’l-Cezerî, Şemsüddîn Ebi’l-Hayr b. Muhammed. (2001). et-Temhîd fî İlmi’t-Tecvîd. Thk. Gânim Kaddûrî Hamed. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle.İbnü’l-Cezerî, Şemsüddîn Ebi’l-Hayr b. Muhammed. (2000). Mukaddimetü’l-Cezeriyye. Haz. Sadi Çögenli.İsam M. (t.y.). el-Vâdıh fî Ahkâmi’t-Tecvîd, Teysîru’r-Rahmân fî Tecvîdi’l-Kur'an, Ürdün.Kâdî Abdulcebbâr, (t.y.). el-Muğnî. Haz. M. el-Hudarî, M. Kasım, Mısır.Kara Ö. (2007). “Râgıb el-İsfahânî” Diyanet İslam Ansiklopedisi, İstanbul.Karaçam, İ. (1976). Kur'an-ı Kerim’in Faziletleri ve Okunma Kaideleri, İstanbul: MÜİF Vakfı Yayınları.Karaman, Hayrettin, Ali Özek, İbrahim Kâfi Dönmez, vd. (2012), Kur'ân Yolu Türkçe Meal ve Tefsir, Ankara: DİB Yayınları.Müslim, İbn Haccac el-Kuşeyri. (1329h). Sahih-ü Müslim. Müsâfirîn 203. Kahire: Dârü’t-Tıbâati'l-Âmire.Müttakî el-Hindî. (1895). Kenzü’l-Ummâl. Kahire: (el-Müsned’in kenarında).Özbek Ö. (2018). Özet Tecvîdim (Kur'an Okumaya Ait Temel Kurallar). Kayseri: Kimlik Yayınları.Öztürk, M. (2003). “Tefsirde Usûl(süzlük) Sorunu”. İslâmiyât. 6(4). İstanbul.Râgıb el-İsfahânî. (2001). el-Müfredât fi Ğarîbi’l Kur’ân Beyrut: Dâru’l-Ma’rife.Râzî, Muhammed b. Ebî Bekir. (1995). Muhtâru’s-Sıhâh. Thk. H. Mahmut. Beyrut.Râzî, Fahreddin Muhammed b. Ömer b. Hasan. (1278). Mefatihu’l-Ğayb. Kahire.Reşid Rıza. (1947). Tefsîru‟l-Kur‟âni‟l-Kerîm (Tefsîru‟l-Menâr), (I-XII).Suyûtî, Celâlüddîn Abdurrahman b. Ebî Bekir. Tedrîbu’r-Râvî fî Şerhi Takrîbi’n-Nevevî. II Cilt. Beyrut, 1979.Şenat F. A. (2016). “Kur’an Okuma ve Tecvîd Dersinin İşlenişiyle İlgili Bir Araştırma”, Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 42. Konya.Taberî, Muhammed İbn Cerir, (2001), Camiu’l-Beyan an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân, (Thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî), Dâru Hecer.Yavuz, Y. Ş. (2006). “Müteşâbih”. DİA. İstanbul.Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. (1979). Hak Dîni Kur'ân Dili. yy. (I-X). İstanbul: Eser Neşriyat ve Dağıtım.Yüksel, M. B. (2017). Kur'an’ı Faklı Anlama ve Nedenleri, Ankara: Ankara Okulu Yayınları.Zemahşerî, Ebu’l-Kasım Muhammed b. Amr b. Ahmed Cârullah. el-Keşşâf an Hakâiki Gavâmizi’t-Tenzîl. 3. Bs, (I-IV). Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1407.Zerkânî, M. A. (1995). Menâhilu’l-İrfan Fi Ulumi’l-Kur’ân, Thk. Fevvaz Ahmed Zumerli, Beyrut: Daru‘l-Kitabi‘l-Arabi.Zerkeşî, Bedruddin Muhammed b. Abdillah. (2006). el-Burhân fi Ulumi’l-Kur’ân, thk. Ebu‘l-Fadl Dimyâtî, Kahire: Dâru‘l-Hadîs.