ÇORUM’DA KENTSEL GELİŞMENİN MORFOLOJİK ANALİZİ

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 1, 10 - 27, 31.03.2020

Aşır Yüksel Kaya İlhan Akdemir

Öz

Kent morfolojisi araştırmaları; zamansal veriler içinde insanın mekânda gerçekleştirdiği değişim dönüşüm tasarruflarının izlerini takip etme mantığına dayalıdır. Morfolojik araştırmalar için tarihi süreci takip etmek esastır. Bu açıdan bakıldığında Çorum’un insanlık için önemli bir laboratuvar olduğu anlaşılabilir. Hattuşa’dan günümüze kadar insanlığın izlerini sürmek mümkündür. Kentleşme, kentsel alanlarda yaşayan insan sayısına karşılık gelen bir kavramdır. Ancak kentleşme, tek boyutlu nüfus birikim sürecinin çok ötesinde pek çok bileşenin oluşumunda katkıda bulunduğu çok boyutlu bir sürecin adıdır. Her toplumun gelişmişlik düzeyine göre sosyal, ekonomik ve politik anlamlar yüklüdür. Bu sebeple Çorum’da kentleşme, demografik, sosyo-ekonomik ve politik gelişmelere bağlı olarak her dönemde farklı karakter sergilemiştir.
Çorum’un kentsel gelişim süreci; Cumhuriyet öncesi ve Cumhuriyet dönemi olmak üzere iki farklı kategoriye ayrılmalıdır. Cumhuriyet öncesi dönem; Hattuşa’nın mirasının devam ettiği ve maden işleme sektörünün desteklediği, tarım dönemi şehirlerinin tipik gelişim karakterlerinin şekillendirdiği kentleşme sürecidir. Aynı zamanda önemli ticaret yolları üzerinde bulunmasından dolayı yöreye çok sayıda medeniyet yerleşmiştir. Cumhuriyet dönemi ise kendi içinde dört farklı dönemde ele alınmıştır;
- 1923-1950 erken cumhuriyet dönemi: Tarımdan-Sanayiye Geçiş Hazırlıkları
- 1950-1970 dönemi: Küçük Sanayi Kenti
- 1970-1990 dönemi: Kentsel Dokuda Ulaşım Etkisi
- 1990’dan sonrası: Parçalanan Kent Dokusu
İlgili dönemlerde, Çorum’da kentleşme sürecini belirleyen farklı süreçler ve kentsel serüvenlerin izlerini sürmek mümkündür. Farklı kent morfolojisinin ortaya çıkmasında, yaşanılan sosyal ve iktisadi değişimlerin kentsel doku üzerinde analizleri yapılarak, Çorum’un kentleşme hikâyesi oluşturulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Tarihi Coğrafi Yaklaşım, Kent Morfolojisi, ÇORUM

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK

Proje Numarası

2214 A

Kaynakça

• Akdağ, M. (1995). Türkiye’nin İktisadî ve İctimaî Tarihi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Aktüre, S. (1981). No 19. Yüzyıl Sonunda Anadolu Kenti, Mekansal yapı Çözümlemesi. Ankara: Odtü Mimarlık Fakültesi.
• Aktüre, S. (1986). 19. Yüzyılda ve 20. Yüzyıl Başında Çorum. In M. Ercan & İ. Yiğit (Eds.), Çorum Tarihi (pp. 121–167). Çorum: Çorum Belediyesi Kültür Yayını.
• Alkan, A., & Duru, B. (2002). 20. Yüzyılda Kent ve Kentsel Düşünce. 20.Yüzyıl Kenti.
• Bakırer, Ö. (1986). Bizans Danışmend Selçuklu ve Beylikler Döneminde Çorum. In M. Ercan & İ. Yiğit (Eds.), Çorum Tarihi (pp. 51–78). Çorum: Salmat Basım Yayım Ambalaj San. ve Tic. Ltd. Şti.
• Birik, M. (2015). Kentsel Morfolojiye Bütüncül Bakış. Mersin: Türkiye Kentsel Morfoloji Sempozyumu I.
• Canpolat, F. A. (2019). Kentsel Değişimin Coğrafi Boyutları: Elazığ Örneği. Al Farabi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 3(1), 70–105. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/farabi/issue/44180/517456
• Çelebi, E. (1970). Seyehatname. İstanbul: Zuhuri Yayınevi.
• Çinici, B. (1973). Çorum - Orta Anadoluda Bir Toplu Konut Uygulaması İçin Ülke-Bölge-Kent Ölçeklerinde Çalışmalar. Retrieved from https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/85096
• Çınar, T. (2000). Bahçekent Modelinin Düşünsel Kökenleri ve Kentbilimine Katkıları. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 55(1). Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/ausbf/issue/3221/44850
• Conzen, M. R. G. (1960). Alnwick, Northumberland: A Study in Town-Plan Analysis. Transactions and Papers (Institute of British Geographers). https://doi.org/10.2307/621094
• Çorum İl Yıllığı. (1973). Çorum: Çorum Valiliği.
• Dağlıoğlu, H. (1988). Çorum Vilâyâtının Mülkî Taksimâtına Tarihi Kısa Bir Bakış. In İ. H. Uzunçarşılı (Ed.), Osmanlı Devleti Teşkilatına Medhal. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Dündar, A. (2007). Çorum Şehri ve Mimari Yapıları (XIX. Yüzyılın Sonlarındaki Bir Haritaya Göre). Dini Araştırmalar, 9(27), 185–222. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/da/issue/4464/61575
• Faraquhi, S. (1986). Fatih Döneminden Evliya Çelebi Seyahatnamelerine Kadar Çorum. In M. Ercan & İ. Yiğit (Eds.), Çorum Tarihi. Çorum: Çorum Belediyesi Kültür Yayınları.
• Hall, T. (2006). Urban geography: 3rd edition. In Urban Geography: 3rd Edition. https://doi.org/10.4324/9780203495834
• Hazar, D., & Kubat, A. S. (2015). Kentsel Planlama ve Tasarım Süreçlerinde Kentsel Kuşak Alanları: İstanbul ve Barselona Kentleri Karşılaştırmalı Değerlendirmesi. Retrieved from https://kentselmorfolojisemineri.wordpress.com/2016/09/06/kentsel-morfoloji-sempozyumu-bildiriler-kitabi-yayinlandi/tnum-2015-bildiri-kitabi-23012017/
• Işık, Ş. (2005). Türkiye’de Kentleşme ve Kentleşme Modelleri. Ege Coğrafya Dergisi.
• Kara, A. (2008). Osmanlı Teşkilat Yapısı İçerisinde Çorum Sancağı. İstanbul: Kilim Matbası.
• Keleş, R. (2015). Kentleşme Politikası. Ankara: İmge Kitapevi.
• Köseoğlu, N. (1939). Çorum’un 350 Yıl Evvelki ile Bugünkü Mahalle Adları Hakkında Bir Araştırma. Çorumlu Dergisi, 8–9(1), 296–304.
• Osmay, S. (1998). 1923’ten Bugüne Kent Merkezlerinin Dönüşümü. In 75 Yılda Değişen Kent ve Mimarlık (pp. 139–154). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Sabuncuoğlu, M. İ. (1973). Çorum Tarihine Ait Derlemelerim,Kısım II / Çorum Maarif Hayatı Hakkında Bazı Notlar. Çorum: Çorum Belediyesi Kültür Yayınları.
• Tekeli, İ. (1986a). 1923-1950 Döneminde Çorum’daki Gelişmeler. In M. Ercan & İ. Yiğit (Eds.), Çorum Tarihi (pp. 197–230). Çorum: Çorum Belediyesi Kültür Yayınları.
• Tekeli, İ. (1986b). 1950-1980 Döneminde Kentin Faaliyetlerindeki Gelişmeler. In M. Ercan & İ. Yiğit (Eds.), Çorum Tarihi (pp. 233–284). Çorum: Çorum Belediyesi Kültür Yayınları.
• Tuğrul, N. (2015). Çorum Tarihi ve Coğrafyası. Çorum.
• Tümertekin, E. (1997). İstanbul İnsan ve Mekân. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Uluç, S. (1986). Çorum ve Çevresi. In M. Ercan & İ. Yiğit (Eds.), Çorum Tarihi (pp. 17–51). Çorum: Çorum Belediyesi Kültür Yayını.
• W. M. Ramsay. (1890). W. M. Ramsay—The Historical Geography of Asia Minor. The Journal of Hellenic Studies. https://doi.org/10.2307/623439
• Wirth, L. (1938). Urbanism as a Way of Life. American Journal of Sociology. https://doi.org/10.1086/217913
• Yılmaz, A. (2006). Çorum Sanayi. Çorum Sanayi ve Ticaret Odası, Çorum.