BÖLGESEL KALKINMADA EĞİTİMİN ROLÜ: TRC BÖLGESİNE YÖNELİK BİR ANALİZ

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 2, 44 - 58

Ali Osmanoğlu

Öz

İktisadi kalkınma, dinamik bir süreci yansıtan ve refah düzeyini arttırmak için uygulanan politikalar aracılığıyla toplum yapısını değiştirmeye yönelik çabalardır. Kalkınma sürecinde bir ülkede üretim ve gelir artışlarının yanı sıra iktisadi, sosyal, kültürel ve politik alanlarda yapısal değişimler meydana gelmektedir. Ülkelerin önem verdiği hususların başında, kalkınmanın ülkelerin tüm bölgelerine yayılması ve dolayısıyla bölgesel dengesizliklerin giderilmesi gelmektedir. Bu durum, ülke kalkınma politikalarının yerel düzeyde incelenmesi ve uygulanması gerekliliğini ortaya çıkarmaktadır. Bölgesel kalkınma, bölgelere rekabet gücü kazandıran ve bölgelerarası gelişmişlik farklarının giderilmesine yönelik tüm çabaları kapsamaktadır. Kalkınmanın temel belirleyicilerinin başında eğitim gelmektedir. Eğitim, toplumlar üzerinde bıraktığı doğrudan ve dolaylı etkileri bakımından üzerinde durulan bir kavramdır. Eğitim düzeyinin önce kişiler daha sonra toplumlar özelinde bilgi, beceri ve tecrübe anlamında etkin bir rolü vardır. Eğitimin doğrudan etki yaptığı ve iyi bir eğitimle arttırılması mümkün olan beşerî sermaye, ekonomik refahı arttıran, insanın sahip olduğu bilgi, beceri ve tecrübelerdir. Bu yüzden kalkınmanın önemli bir etkeni de beşerî sermaye birikimidir. Bu anlamda birikimli ülkeler, daha nitelikli ve kaliteli üretim yapma olanağına sahip olurlar. Bu çalışmada bağımsız değişken olarak eğitimin, bölgesel kalkınmayı temsilen bağımlı değişken olarak kişi başına düşen gayri safi yurtiçi hasıla ile ilişkisi analiz edilmiştir. Bu kapsamda zaman serisi verilerinin analiz edilmesi ve ekonomik değişkenler arasındaki nedensellik ilişkilerinin test edilmesi için analizler yapılmıştır. Yapılan korelasyon testi, eğitim seviyelerinin kalkınma göstergesi olan KBGSYH (₺) ile güçlü ve anlamlı ilişkiler ortaya çıkmıştır. Ancak KBGSYH ($) cinsinden istatistiksel olarak anlamlı bulunmamıştır. ADF birim kök testi sonucunda bazı değişkenlerin durağan hale getirilmesi gerekliliği ortaya çıkmıştır. Bu amaçla verilerin birinci farkı alınarak serinin durağan hale getirilmesi sağlanmıştır ve otokorelasyon sorunları azaltılmaya çalışılmıştır. VAR Modeli için uygun gecikme sayısı bulunduktan sonra yapılan Granger Nedensellik Testi sonuçları eğitim seviyelerinin kısa vadede KBGSYH ($) ve KBGSYH (₺) üzerindeki etkisinin istatistiksel olarak anlamlı olmadığını göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Kalkınma, Bölgesel Kalkınma, Eğitim, Beşerî Sermaye

Kaynakça

• Erden Özsoy, C. (2017). Kalkınma ve Az Gelişmişlik. Bülent Günsoy ve Ceyda Erden Özsoy (Ed.) İktisadi Kalkınma: İçinde 3-34. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Gümüş, E. ve Şişman, M. (2014). Eğitim Ekonomisi ve Planlaması. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Günkör, C. (2017). Eğitim ve Kalkınma İlişkisinin İncelenmesi, Uluslararası Sosyal Bilimler Eğitimi Dergisi, 3 (1): 14-32. Karataş, M. ve Çankaya, E. (2010). İktisadi Kalkınma Sürecinde Beşerî Sermayeye İlişkin Bir İnceleme, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (3): 29-55.
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB), (1973), Milli Eğitim Temel Kanunu. http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.1739.pdf (Erişim Tarihi: 12.11.2024).
• OECD. (2010). Regional Development Policies in OECD Countries, OECD Publishing. Öztürk, L. (2007). Sürdürülebilir Kalkınma. Ankara: İmaj Yayınevi Yayınları. Parasız, İ. (2008). Büyüme Teorileri. Bursa: Ezgi Kitabevi Yayınları.
• Psacharopoulos, G. and Woodhall, M. (1985). Education For Development. Oxford: Oxford University Press. Sertkaya Doğan, Ö. ve Gökburun, İ. (2019). İBBS Uygulamasında Nüfus Verilerinin Coğrafi Açıdan Yorumlanmasını Kolaylaştıracak Bir Yol Haritası, Doğu Coğrafya Dergisi, 24(41): 39-60.
• Seyidoğlu, H. (2017). Uluslararası İktisat-Teori, Politika ve Uygulama. İstanbul: Güzem Can Yayınları.
• Stilwell, F.J.B. (1972). Regional Economic Policy, (1st. published), London: The Macmillan Press.
• Şahinoğlu Yayla, Ş. (2021). Sürdürülebilir Turizm Projelerinin Bölgesel Kalkınmadaki Rolü. Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Taş, U. ve Yenilmez, F. (2008). Türkiye’de Eğitimin Kalkınma Üzerindeki Rolü ve Eğitim Yatırımlarının Geri Dönüş Oranı. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9 (1): 155- 186.
• T.C. Kalkınma Bakanlığı (2014). Bölgesel Gelişme ve Yapısal Uyum Genel Müdürlüğü, www.sbb.gov.tr, (09.11.2024). Bölgesel Gelişme Ulusal Stratejisi 2014-2023: Daha Dengeli Topyekûn Kalkınma. Ankara: Kalkınma Bakanlığı Yayınları.
• Türk Dil Kurumu (TDK). (1975). http://www.tdk.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 27.10.2024) Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), (2024), Bölgesel İstatistikler, https://biruni.tuik.gov.tr/bolgeselistatistik/sorguSayfa.do?target=degisken (Erişim Tarihi: 03.11.2024).