YKS’ye Hazırlanan Mezun Öğrencilerin Biyoloji Öğretmenliği Programlarını Tercih Etmeme Nedenleri

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 2, 269 - 295, 29.12.2025

Şeyda Gül , Ferhat Karakaya , Merve Adıgüzel Ulutaş , Mehmet Yılmaz

https://doi.org/10.56423/fbod.1713417

Öz

Bu araştırmanın amacı son yıllarda biyoloji öğretmenliği bölümlerinde boş kalan kontenjanların, YKS’ye hazırlanan mezun öğrenciler tarafından neden tercih edilmediğini ortaya koymaktır. Olgubilim deseni ile yürütülen araştırmanın çalışma grubunu Türkiye’nin kolay ulaşılabilir örnekleme yöntemi ile belirlenmiş iki farklı ilindeki (Ankara=31 ve Sivas=35) farklı liselerden mezuna kalan 66 öğrenci (38 kadın, 28 erkek) oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarak araştırmacılar tarafından geliştirilen ve açık uçlu sorulardan oluşan bir görüşme formundan yararlanılmış, veriler yüz yüze görüşmeler yoluyla toplanmıştır. Elde edilen veriler için yapılan içerik analizi sonuçlarına göre puan ve sıralama, üniversitenin konumu ve imkânları, mesleğe duyulan ilgi, iş imkânları gibi faktörlerin öğrencilerin YKS tercihlerini etkileyen önemli faktörler olduğu belirlenmiştir. Diğer taraftan öğretmenlik mesleğini ve özellikle biyoloji öğretmenliği bölümlerini tercih etme noktasında en etkili faktörün atanma zorluğu, öğretmenlerin düşük maaşı gibi ekonomik faktörler olduğu tespit edilmiştir. Bu dezavantajların yanında öğretmenlik mesleği halen saygın bir meslek olarak toplum tarafından algılanmakla birlikte mesleğin sürekli tatil yapılan ve çalışma şartları açısından oldukça rahat olduğu şeklinde algılara da rastlanmıştır. Araştırma sonucunda ulaşılan bulgular ışığında hem genel olarak öğretmenlik mesleğine yönelik hem de biyoloji öğretmenliği özelinde karşılaşılan sorunların giderilmesi ve mesleğin daha cazip hale getirilmesine yönelik önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Biyoloji öğretmenliği , meslek seçimi , mezun öğrenci , öğretmenlik mesleği

Etik Beyan

Çalışma için Etik kurul onay belgesi alınmış olup dosya ektedir.

Kaynakça

• Abramo, G., Cicero, T., & D’Angelo, C. A. (2019). What is the appropriate length of the publication period over which to assess research performance? Scientometrics, 93, 1005-1017. https://doi.org/10.1007/s11192-012-0714-9
• Akinlolu, M., Omotayo, T., Ebohon, O. J., & Ekundayo, D. (2023). An analysis of the mediational effect of socio-cultural factors on student’s career choice outcomes in the built environment: Applying the socio-cognitive career theory. Education Sciences, 13(10), 1035. https://doi.org/10.3390/educsci13101035
• Altınok, V. (2021). Farklı eğitim kademelerindeki öğretmenlerin görev ve sorumluluklarına ilişkin algıları. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 41(1), 441-475.
• Avgousti, C. (2017). Choosing the Teaching Profession: Teachers' Perceptions and Factors Influencing Their Choice to Join Teaching as Profession. Journal of Education and Practice, 8(10), 219-233.
• Aylar, E. (2012). Bir örnek olay incelemesi: Sosyo-kültürel teori bağlamında geleceğe yönelik hedefler ve öz-düzenleme. Kastamonu Education Journal, 20(3), 767-782.
• Baran, M., & Sabah, S. (2025). Beden eğitimi ve spor öğretmeni adaylarının KPSS (AGS-MEB) sürecine ilişkin algıları. Amasya Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 2(1), 150-166.
• Baş, H., & Nural, E. (2023). Türkiye’de öğretmen yetiştirme uygulamalarında yaşanan sorunların belirlenmesi ve çözüm önerilerine ilişkin öğretmen görüşlerinin değerlendirilmesi. Eğitim Bilim ve Araştırma Dergisi, 4(1), 16-46.
• Bergmark, U., Lundström, S., Manderstedt, L., & Palo, A. (2018). Why become a teacher? Student teachers’ perceptions of the teaching profession and motives for career choice. European Journal of Teacher Education, 41(3), 266-281.
• Bozkuş, K., & Gündüz, Y. (2013). Comparison of teacher education and hiring policies in PISA leader countries. In International Symposium, New Issues on Teacher Education, 10(21), 3134–3364.
• Can, H., Balcı, U. G. & Öngel, K. (2013). İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Tıp Fakültesi birinci sınıf öğrencilerinin meslek seçiminde etkili faktörler. Eurasian Journal of Family Medicine, 2(2), 77-82.
• Chen, Y., Chiu, S. W. K., Zhu, J., & So, W. W. M. (2022). Maintaining secondary school students’ STEM career aspirations: the role of perceived parental expectations, self-efficacy, and cultural capital.International Journal of Science Education, 44(3), 434–462. https://doi.org/10.1080/09500693.2022.2032463
• Costello, K., Sanzari, C., Love, A., & Hormes, J. M. (2025). Associations between gender, parenthood, and family and career planning in United States doctoral students. Behaviour Research and Therapy, 104756. https://doi.org/10.1016/j.brat.2025.104756
• Çermik, H., & Şahin, B. D. A. (2010). Sınıf öğretmenliği öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğini tercih sebepleri. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(28), 201-212.
• Çırak, Y. (2016). University entrance exams for the perspective of senior high school students. Journal of Education and Training Studies, 4(9), 177-185.
• Dee, T. S., & Goldhaber, D. (2017). Understanding and addressing teacher shortages in the United States. The Hamilton Project, 5, 1-28.
• Dündar, H., & Karaca, E. T. (2013). Formasyon öğrencilerinin ‘Pedagojik Formasyon Programı’na ilişkin sahip oldukları metaforlar. Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi, 30, 19-34. Ellison, L. (1990). Managing stress in schools. B. Davies., L. Ellison., A. Osborne., & C. WestBurnham. (Eds.). Education Management for the 1990s. London: Pitman.
• Foster, T. & Newman, E. (2005). Just a knock back? Identity bruising on their route to becoming a male primary school teacher. Teachers and Teaching: Theory and Practice, 11(4), 341-358.
• Fray, L., & Gore, J. (2018). Why people choose teaching: A scoping review of empirical studies, 2007–2016. Teaching and Teacher Education, 75, 153-163.
• Gul, S., & Sozbilir, M. (2015). Biology education research trends in Turkey. Eurasia Journal of Mathematics, Science and Technology Education, 11(1), 93-109.
• Hambabi, K. T., Tileni, N. L. L., & Moses, C. (2024). Exploring teachers’ perspectives and challenges in ımplementing the revised biology education curriculum: A case study of the Ompundja Circuit. Creative Education, 15, 838-855.
• Işıkgöz, E., Dinçer, N., & Kılınç, Z. (2016). Beden eğitimi öğretmen adaylarının öğretmenlik meslek bilgisi dersleri ile alan bilgisi ders başarıları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Batman Üniversitesi örneği). Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 6(2/1), 338-346.
• İş, E., & Doğan, H. Ç. (2024). Okullarda öğretmenlerin mobbinge maruz kalma deneyimlerinin incelenmesi. Artuklu Humanities, (16), 1-15.
• Karataş, K. (2020). Öğretmenlik mesleğine kuramsal bir bakış. Elektronik Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(17), 39-56.
• Kaya, D., & Yiğit, E.Ö. (2024). YKS’ye hazırlanan mezun öğrencilerin bilişsel esneklik ve sınav kaygı düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(4), 2233-2254.
• Kazi, A. S., & Akhlaq, A. (2017). Factors affecting students’ career choice. Journal of Research and Reflections in Education, 2(2), 187-196.
• Kiraz, Z., & Kurul, N. (2018). Türkiye’de öğretmen işsizliği ve ataması yapılmayan öğretmenler hareketi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 270-302.
• Koç, A. F. (2019). Okul kültürünün özel okullarda ve devlet okullarında çalışan sosyal bilgiler öğretmenlerinin uygulamalarına etkisi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Erciyes Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Köksal, A. G. M. S. (2008). Biyoloji öğretmenliği bölümü öğrencileri ve mezunlarının 3, 5+ 1, 5 yıllık uygulama dahilinde sunulan 1, 5 yıllık formasyon derslerinin biyolojinin uygulama, alan bilgisi boyutları ve öğretmenlik mesleğinin nitelikleri üzerine etkileriyle ilgili görüşleri. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(2), 267-280.
• Küçükoğlu, A., Taşgın, A., & Saadnie, A. (2014). İranli ve Türk öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine ilişkin görüşleri üzerine karşılaştırmalı bir araştırma. Journal of Turkish Research Institute, (51), 395-416.
• Kwok, A., Rios, A., & Kwok, M. (2022). Pre-service teachers’ motivations to enter the profession. Journal of Curriculum Studies, 54(4), 576-597.
• Lavonen, J. (2016). Educating professional teachers through the master’s level teacher education programme in Finland. Bordón: Revista de Pedagogía, 68(2), 51–68. https://doi.org/10.13042/Bordon.2016.68204
• Mardonov, Z. (2019). The importance of biological education at school. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences, 7(12), 909-911.
• Martínez-Moreno, J., & Petko, D. (2024). What motivates future teachers? The influence of Artificial Intelligence on student teachers' career choice. Computers and Education: Artificial Intelligence, 7, 100296.
• McLean, L., Taylor, M., & Jimenez, M. (2019). Career choice motivations in teacher training as predictors of burnout and career optimism in the first year of teaching. Teaching and Teacher Education, 85(1), 204-214.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook (2nd Edition). SagePublications
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2022). 2022 PISA Türkiye Raporu. 21 Mart 2025 tarihinde https://pisa.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2024_03/21120745_26152640_pisa2022_rapor.pdf adresinden indirilmiştir.
• Milli Eğitim Akademisi [MEA] (2025). Öğretmenlik Mesleği ve Millî Eğitim Akademisi Kanunu Taslağı Özet Başlıklar (17 Mart 2025). 21 Mart 2025 tarihinde https://milliegitimakademisi.com/ogretmenlik-meslegi-ve-milli-egitim-akademisi-kanunu-taslagi-ozet-basliklar/ adresinden indirilmiştir.
• Mintzes, J. J., Wandersee, J. H., & Novak, J. D. (2001). Assessing understanding in biology. Journal of Biological Education, 35(3), 118-124.
• Nyamwange, J. (2016). Influence of student's interest on career choice among first year university students in public and private universities in Kisii County, Kenya. Journal of Education and Practice, 7(4), 96-102.
• Oktay, O., Reisoglu, I., Gul, S., Teke, D., Sozbilir, M., Gunes, I., … Kaasinen, A. (2024). A comparative analysis of master’s theses in STEM-related disciplines published in Türkiye and Finland. Scandinavian Journal of Educational Research, 1–29. https://doi.org/10.1080/00313831.2024.2360898.
• Omar, M. K., Zaman, M. D. K., & Aziz, M. H. (2021). Factors influencing career choice among final semester undergraduate students of a business management faculty in a malaysian public university. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, 10(2), 361-373.
• Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi [ÖSYM] (2025). 2024-YKS Yerleştirme Sonuçlarına İlişkin Sayısal Bilgiler. https://www.osym.gov.tr/TR,29511/2024-yks-yerlestirme-sonuclarina-iliskin-sayisal-bilgiler.html adresinden indirilmiştir.
• Özay Köse, E., & Gül, Ş. (2016). Biyoloji temelli mesleklerin seçiminde biyolojiyi sevmenin etkisi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1), 140-152.
• Pekkaya, M., & Çolak, N. (2024). Üniversite öğrencilerinin meslek seçimini etkileyen faktörlerin önem derecelerinin AHP ile belirlenmesi. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(2), 797-818. doi: 10.9761/jasss_643
• Pekmezci, F. B., & Ertaş, B. D. (2024). Pre-service teachers in Türkiye in the framework of attitude towards the teaching profession, school belonging, and motivation. Teaching and Teacher Education, 142, 104514.
• Scherzinger, M., & Wettstein, A. (2019). Classroom disruptions, the teacher–student relationship and classroom management from the perspective of teachers, students and external observers: A multimethod approach. Learning Environments Research, 22(1), 101-116.
• See, I., Lale, A., Marquez, P., Streiff, M. B., Wheeler, A. P., Tepper, N. K., ... & Shay, D. K. (2022). Case series of thrombosis with thrombocytopenia syndrome after COVID-19 vaccination—United States, December 2020 to August 2021. Annals of internal medicine, 175(4), 513-522.
• Smedley, S. (2007). Learning to be a primary school teacher: reading one man’s story. Gender and Education, 19(3), 369-385.
• Stern, L., & Roseman, J. E. (2004). Can middle‐school science textbooks help students learn important ideas? Findings from Project 2061's curriculum evaluation study: Life science. Journal of Research in Science Teaching, 41(6), 538-568.
• Suutari, V. (2003). Global managers: Career orientation, career tracks, lifestyle implications and career commitment. Journal of Managerial Psychology, 18(3), 187-207.
• Super, D. E. (1990). A life-span, life-space approach to career development. In D. Brown & L. Brooks (Eds.), Career choice and development: Applying contemporary approaches to practice (2nd ed., pp. 197–261). San Francisco, CA: Jossey-Bass.
• Şimşek, S., Şimşek, M. E., Bakar, S., & Avcı, N. (2024). Lise öğretmenlerinin sınıf yönetimi ve yaşadığı sorunlar hakkında görüşlerinin incelenmesi. ENTIS-Sosyal Bilimler Dergisi, 2(5), 1-13.
• Tye-Williams, S., Stewart, A., & Oosthuizen, R. M. (2017). Teachers' experiences of workplace bullying: A narrative synthesis of qualitative research. Teaching and Teacher Education, 64, 127-137.
• Türkmen, L. (2007). The history of development of Turkish elementary teacher education and the place of science courses in the curriculum. Eurasia Journal of Mathematics, Science & Technology Education, 3(4), 327–341.
• Watt, H. M., Richardson, P. W., Klusmann, U., Kunter, M., Beyer, B., Trautwein, U., & Baumert, J. (2012). Motivations for choosing teaching as a career: An international comparison using the FIT-Choice scale. Teaching and teacher education, 28(6), 791-805. https://doi.org/10.1016/j.tate.2012.03.003
• Worth, J., & Faulkner-Ellis, H. (2021). Teacher Labour Market in England: Annual Report 2021. National Foundation for Educational Research.
• Yayla, A. (2015), Nitelikli öğretmenlerin yetişme sürecinde yeni arayışlar: Sorunlar ve çözüm önerileri. TYB Akademi, 13(9), 109-121.
• Yılmaz E., & Güven, Z.Z. (2022). Üniversite öğrenci adaylarının zihin yapılarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi 4(1), 75-94.
• Yurdakal, İ. H. (2019). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğini seçmelerinde rol alan etmenler. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 8(2), 1205-1221.