Yetişkinlerde Erken Dönem Uyum Bozucu Şemalar Ve Aldatma Eğilimi Üzerine Bir Derleme

Yıl 2025, Cilt: 5 Sayı: 1, 97 - 115, 30.06.2025

Dilan Durmaz , Ayça Ferda Kansu

https://doi.org/10.58620/fbujoss.1564890

Öz

Literatür incelendiğinde erken dönem uyum bozucu şemalar ve aldatma eğilimiyle ilgili çalışmalarda son yıllarda bir artış olduğu görülmüştür. Bu makalenin amacı ise yetişkinlerde erken dönem uyum bozucu şemalar ve aldatma eğilimini inceleyen çalışmaların bir araya toplanması ve bu sayede çalışmaların ortak sonuçlarının öne çıkarılmasıdır. Çalışmanın bir diğer amacı ise ulaşılan sonuçların şema terapiyle çalışan terapistler için klinik ortamda nasıl kullanılabileceğine dair bir kaynak oluşturmasıdır. Konuyla ilişkili çalışmaların derlenecek olmasının benzer konularda çalışacak araştırmacılar için yeni bir fikir oluşturabileceği de düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

erken dönem uyum bozucu şema , aldatma , aldatma eğilimi , ilişki doyumu

Early Maladaptive Schemas in Adults And A Compilation on Tendency to Infidelity

Öz

When the literature is examined, it is seen that there has been an increase in studies on early maladaptive schemas and deception tendency in recent years. The purpose of this article is to gather together studies examining early maladaptive schemas and deception tendency in adults and thus to highlight the common results of the studies. Another aim of the study is to provide a resource for therapists working with schema therapy on how the results can be used in the clinical setting. It is also thought that compiling studies related to the subject may create new ideas for researchers who will work on similar subjects.

Anahtar Kelimeler

early maladaptive schemas , infidelity , tendency to infidelity , relationship satisfaction

Kaynakça

• Arntz, A. Ve Jacob, G. (2023). Uygulamada Şema Terapi: Şema Mod Yaklaşımına Giriş Rehberi. G. Soygüt (çev. ed.), Ankara: Nobel Yayın, 1. Basım.
• Atkins, D. C., Baucom, D. H., ve Jacobson, N. S. (2001). Understanding infidelity: Correlates in a national random sample. Journal of Family Psychology, 15, 735-749.
• Atwood, J. D. and Schwartz, L. (2002). Cyber-sex: The new affair treatment considerations. Journal of Couple & Relationship Therapy, 1(3), 37-56.
• Atwood, J. D. ve Seifer, M. (1997). Extramarital affairs and constructed meanings: A social constructionist therapeutic approach. American Journal of Family Therapy. 25(1), 55-75.
• Beikzadeh, K., Emamipour, S. & Baghdasarian, A. (2023). Formulation of the Extramarital Relationships Model Based on Early Maladaptive Schemas Mediated by Sensation-seeking in Men. Avicenna Journal of Neuro Psycho Physiology, 10(3), 81-88.
• Beştav, G. (2007). Romantik İlişki Doyumu ile Cinsiyet, Bağlanma Stilleri, Rasyonel Olmayan İnançlar ve Aşka İlişkin Tutumlar Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Betzig, L. (1989). Causes of conjugal dissolution: A cross-cultural study. Current Anthropology. 30(5), 654-676.
• Bowlby, J. (1973). Attachment and Loss: Vol. II. Separation: Anxiety and Anger. New York: Basic Books.
• Buss, D. M. (2006). Strategies of human mating. Psihologijske Teme, 15(2), 239–260.
• Buss, D. M., ve Shackelford, T. K. (1997). Susceptibility to infidelity in the first year of marriage. Journal of Research in Personality, 31, 193–221.
• Büyükşahin,A. (2005). Çokboyutlu İlişki Ölçeği: Geçerlilik ve Güvenilirlik Çalışması, Türk Psikiyatri Dergisi, 16(2), 97-105.
• Canel, A.N. (2007). Ailede Problem Çözme, Evlilik Doyumu ve Örnek Bir Grup Çalışmasının Sınanması, (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Chen, J., & Wang, L. (2007). Locus of control and the three components of commitment to change. Personality and Individual Differences, 42, 503–512.
• Collins, R. & Coltrane, S. (1991). Sociology of marriage and the family: Gender, love and property. Chicago: Nelson-Hall.
• Craddock, A.E. (1991). Relationships between attitudinal similarity, couple structure, and couple satisfaction in married and de facto couples. Australian Journal of Psychology, 43, 11-16.
• Cramer, D (2004) Emotional support, conflict, depression, and relationship satisfaction in a romantic partner. The Journal of Psychology: Interdisciplinary and Applied, 138(6), 532-542.
• Crane, D. R., Allgood, S. M., Larson, J. H. & Griffin, W. (1990). Assessing marital quality with distressed and nondistressed couples: a comparison and equivalency table for three frequently used measures. Journal of Marriage and Family, 52(1), 87-93.
• Çelik, E. (2009). Evli öğretmenlerin bağlanma stili, denetim odağı ve bazı nitelikleri açısından evlilik uyum düzeylerinin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Çıkıt, B. (2017). Evli bireylerde bağlanma stilleri ve aldatma eğiliminin şema terapi modeli çerçevesinde değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Haliç Üniversitesi, İstanbul.
• Çiftçi, E. (2020). Erken Dönem Uyum Bozucu Şemalar ile Aldatma Eğilimi Arasındaki İlişkide İlişki Doyumu ve İlişki Bağlanımının Rolü: Aracı ve Durumsal-Aracı Model Önerileri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Başkent Üniversitesi, Ankara.
• Çimen, Ş. E. (2007). Görücü usulü ve anlaşarak evlenen bireylerin çeşitli sosyal psikolojik faktörler yönünden karşılaştırılması. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Dattilio, F. M. (2005). The critical component of cognitive restructuring in couples therapy: A case study. Australian and New Zeeland Journal of Family Therapy, 26, 73-78.
• Dehle, C., ve Weiss, R. L. (2002). Associations between anxiety and marital adjustment. Journal of Psychology, 136, 328-339.
• Demirtaş, H.A. (2004). Yakın ilişkilerde kıskançlık (bireysel, ilişkisel ve durumsal değişkenler). (Yayınlanmamış doktora tezi), Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Drigotas S. M. Barta W. (2001). The Cheating Heart: Scientific Explorations of Infidelity. Current Directions in Psychological Science, 10(5), 177 – 180.
• Duba, J. D., Kindsvatter, A. ve Lara, T. (2008). Treating Infidelity: Considering Narratives of Dupree, W. J., White, M., Olsen, C. ve Lafleur, C. L. (2007). Infidelity Treatment Patterns: A Practice-based Evidence Approach. American Journal of Family Therapy, 35(4), 327-341.
• Ekici A. (2002). “Aziz Antonius’un Baştan Çıkarılması: Bir Kötü Alışkanlık Olarak İnternet”. Cogito Dergisi, 30, 228- 235.
• Ekşi, Z. (2018). Siber Aldatma. Aileyi Anlamak: Disiplinler Arası Yaklaşım (s. 207- 231). İçinde Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Erbek, E., Beştepe, E., Akar, H. (2005). Cinsellik ve çift uyumu: üç grup evli çiftte karşılaştırmalı bir çalışma. Düşünen Adam, 18:72-81.
• Ermut, C. Y. (2023). Evli bireylerde evlilik doyumu ve evlilik tiplerinin aldatma eğilimi ile ilişkisi, (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Arel Üniversitesi, İstanbul.
• Ersanlı, K. ve Kalkan, M. (2008). Evlilik ilişkilerini geliştirme (kuram ve uygulama). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Glass, S. P., ve Wright, T. L. (1992). Justifications for extramarital relationships: The association between attitudes, behaviour, and gender. Journal of Sex Research, 29, 361-387.
• Gottman, J. M. (1990). How marriages change. In G. R. Patterson (Ed.), Depression and aggression in family interaction (pp. 75-102). Hillsdale, NJ: Erlbaum.
• Gürsoy, Ç. (2004). Kaygı ve demografik değişkenlerin evlilik uyumu ile ilişkisi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi) Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
• Hawkins, J. L. (1968). Associations Between Companionship, Hostility, And Marital Satisfaction. Journal Of Marriage And The Family.
• Hazan, C., ve Shaver, P. (1987). Romantic love conceptualized as an attachment process. Journal of Personality and Social Psychology, 52(3), 511-524.
• Hendrick, S. S. (1988). A Generic Measure Of Relationship Satisfaction. Journal Of Marriage And The Family, 50(1), 93-98.
• Hendrick, S. S. (2016). Yakın İlişkiler Psikolojisi. A. Dönmez ve A. Büyükşahin Sunal (Çev.). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Hertlein, K. M., Ray, R., Wetchler, J. L., ve Killmer, J. M. (2003). The role of differentiation in extradyadic relationships. Journal of Couple & Relationship Therapy, 2(4), 33–50.
• Heyman, R. E., Sayers, S. L., ve Bellack, A. S. (1994). Global marital satisfaction vs. marital adjustment: Construct validity and psychometric properties of three measures. Journal of Family Psychology, 8, 432–446.
• Kahraman, Z. (2011). Bir evlilik ve aile hayatı eğitim programının evli kadınlarda evlilik uyumuna ve aile sistemine etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Karaca, M. (2007). Sosyolojik Bir Olgu Olarak İnternet Gençliği: Elazığ Örneği. (Yayınlanmamış doktora tezi) Fırat Üniversitesi,Elazığ.
• Karimi, S., Doostdari, F., Bahadoriyan Lotfabadi, N., Yosefi, R., Soleymani, M., Kianimoghadam, A. S. ve Safari, F. (2023). The role of early maladaptive schemas in predicting legitimacy, seduction, normalization, sexuality, social background, and sensation seeking in marital infidelity. Journal of Practice in Clinical Psychology, 11(3), 249-258.
• Kitamura, T. Ve Aoki, M. (1998). Sex differences in marital and social adjustment, Journal of Social Psychology, 138 (1): 26-32.
• Kumar, P., Mori, J. B., & Patel, N. M. (1989). Consequences of marital maladjustment: Study of mental health. Journal of Personality and Clinical Studies, 5(1), 61-63.
• Lasswell, M., & Lasswell, T. E. (1982). Marriage and the Family. Lexington, Mass.: Heath.
• Lerner, R. M., Theokas, C., & Jelicic, H. (2005). Youth as Active Agents in Their Own Positive Development: A Developmental Systems Perspective. In W. Greve, K. Rothermund, & D. Wentura (Eds.), The adaptive self: Personal continuity and intentional self-development (pp. 31–47). Hogrefe & Huber Publishers.
• Levine, S. B. (1998). Extramarital sexual affairs. Journal of Sex & Marital Therapy, 24(3), 207-216.
• Lin, Y. H. W., ve Rusbult, C. E. (1995). Commitment To Dating Relationships And Cross-Sex Friendships İn America And China. Journal Of Social And Personal Relationships, 12(1), 726. Doi: 10.1177/0265407595121002
• Liu, C. (2000). A theory of marital sexual life. Journal of Marriage and Family, 62, 363-374.
• Locke, H. J., Williamson, R. C. (1958). Marital adjustment: a factor analysis study. American Sociological Review, 23, 562-569.
• Malkoç, B. (2001). The relationship between communication patterns and marital adjustment. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), ODTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• McGovern, J., M., ve Meyers, S. A. (2002). Relationships between sex-role attitudes, division of household tasks, and marital adjustment. Contemporary Family Therapy, 24, 601-618.
• Muz, E. (2022). Erken Dönem Uyum Bozucu Şemaların İlişki Bağımlılığı ve Aldatma Eğilimi ile İlişkisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Arel Üniversitesi, İstanbul.
• Müezzinoğlu, S. (2014). Romantik ilişkilerde aldatma: Bağlanma boyutları, kişilik özellikleri ve ilişki bağlanımı. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Norona, J. C., Roberson, P. N. E., & Welsh, D. P. (2017). “i learned things that make me happy, things that bring me down”: Lessons from romantic relationships in adolescence and emerging adulthood. Journal of Adolescent Research, 32(2), 155–182. doi.org/10.1177/0743558415605166
• Olson, M.A., Fazio, R. H. (2002). Implicit Measures in Social Cognition Research: Their Meaning and Use. Annual Review of Psychology, 54(1):297-327.
• Polat, K., 2014, Evli bireylerde çift uyumu ve bazı psikolojik belirtilerin benliğin farklılaşması açısından incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Tokat.
• Previti, D. ve Amato, P. R. (2004). Is infidelity a cause or a consequence of poor marital quality? Journal of Social and Personal Relationships, 21, 217-230.
• Prins, K. S., Buunk, B. P., ve Van Yperen, N. W. (1993). Equity, normative disapproval and extramarital relationships. Journal of Social and Personal Relationships, 10, 39-53.
• Rafaeli, E., Bernstein, D. P. Ve Young, J. E. (2012). Şema Terapi Ayırıcı Özellikler. (M.Şaşıoğlu, Çev.). İstanbul: Psikonet Yayınları.
• Rafiee S, Hatami A, Foroughi A. (2011). Relationship between early maladaptive schema and attachment style in woman with infidelity. J Woman Soc. 2(1):21–36.
• Razak, S. N. F. A., Hoesni, S. M., Zakaria, E., & İsmail, R. (2015). The Role of Dyadic Coping To Marital Quality: The Conceptual Paper. Social and Behavioral Sciences, 211, 911-916.
• Roediger, E., Behary, W. T., ve Zarbock, G. (2018). Demek ki Oluyormuş. Nihan Azizlerli (Çev.). İstanbul: Psikonet Yayınları.
• Russell, V. M., Baker, L. R., & McNulty, J. K. (2013). Attachment insecurity and infidelity in marriage: do studies of dating relationships really inform us about marriage? Journal of family psychology, 27(2), 242–251.
• Sabatelli, R. (1988). Exploring relationship satisfaction: A social exchange perspective on the interdependence between theory, research and practice. Family Relations, 37, 217-222.
• Sabatelli, R.M. (1988). Measurement issues in marital research: A review and critique of contemporary survey instruments. Journal of Marriage and the Family, 4, 891–915.
• Sacco, W. P., & Phares, V. (2001). Partner appraisal and marital satisfaction: The role of self-esteem and depression. Journal of Marriage and Family, 63, 504-513.
• Sakmar, E. (2015). Testing The Vulnerability-Stress-Adaptation Model In Turkey: A Dyadic Model. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, ODTÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Sardoğan, M. E., & Karahan, T. M. (2005). The effect of human relation skill training program for married couples on the level of marital adjustment of married. Ankara University, Journal of Faculty of Educational Sciences, 38(2), 89-102.
• Simeone-DiFrancesco, C., Roediger, E., ve Stevens, B. A. (2015). Schema Therapy With Couples: A Practitioner’s Guide To Healing Relationships. United Kingdom, UK: John Wiley & Sons, Ltd.
• Spainer, G. B. (1979). The measurement of marrige quality, Journal of Sex and Marital Therapy, 5 (3), 190-199.
• Spanier, G. B. (1976). Measuring Dyadic Adjustment: New Scales for Assessing the Quality of Marriage and Similar Dyads.Journal of Marriage and the Family, 38(1), 15-28.
• Spanier, G. B., & Cole, C. L. (1976). Toward Clarification and Investigation of Marital Adjustment. International Journal Of Sociology Of The Family, 6(1), 121.
• Stanley, S. M., Markman, H.J. & Whitton, S.W. (2002). Communication, conflict and commitment: ınsights on the foundations of relationship success from a national survey. Family Process, 41(4), 659-675.
• Sungur, M., (2009). Sen, Ben ve Aramızdaki Her şey, İstanbul: Goa Yayınları.
• Sümer, S. (2017). Romantik İlişkilerde Bağlanma Stilleri, Romantik Kıskançlık ve İlişki Doyumu Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Hasan Kalyoncu Üniversitesi, Gaziantep.
• Şehitoğlu, G. (2021). Erken dönem uyum bozucu şemalar, romantik kıskançlık ve aldatma eğilimi arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Aydın Üniversitesi, İstanbul.
• Şentürk Dızman, Z. (2019). Sosyal medyanın boşanmaya etkileri. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 6 (4), 548-555.
• Thompson, A. P. (1983). Extramarital sexual crisis: Common themes and therapy implications. Journal of Sex ve Marital Therapy, 10 (4), 239-254.
• Topkara, M. (2011). Kadın & Erkek İlişkilerin Psikolojisi, İstanbul: Karma Kitaplar Psikoloji Yayınları.
• Tortamış, M. (2014). Evli bireylerde romantik kıskançlık düzeyi ve aldatma eğiliminin şema terapi modeli çerçevesinde değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Tutarel Kışlak, Ş., & Çabukça, F. (2002). Empati ve Demografik Değişkenlerin Evlilik Uyumu ile İlişkisi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 5(5). https://doi.org/10.21560/spcd.82204
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (2024, Haziran, 03). Türkiye Aile Yapısı Araştırması. TÜİK Kurumsal. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Turkiye-Aile-YapisiArastirmasi-2021-45813
• Vaughn, M. J., & Baier, M. E. (1999). Reliability and validity of relationship assessment. Journal of Marital and Family Therapy, 25(1), 79-86.
• Wakefield, J. R. H., Sani, F., Madhok, V., Norbury, M., Dugard, P., Gabbanelli, C., Poggesi, F. (2016). The Relationship Between Group Identification and Satisfaction with Life in a Cross Cultural Community Sample. Journal of Happiness Studies, 18, 785–807.
• Weil, M. W. (1975). Extramarital relationships: A reappraisal. Journal of Clinical Psychology, 31(4), 723–725.
• Whitty, M. T. ve Quigley, L. L. (2008). Çevrimdışı ve siber uzayda duygusal ve cinsel sadakatsizlik. Evlilik ve Aile Terapisi Dergisi, 34 (4), 461-468.
• Yeşilyaprak, B. (2003). Çalışan anne ve çocuk. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları.
• Yılmaz, A. (2001). Eşler arasındaki uyum: kuramsal yaklaşımlar ve görgül çalışmalar, Aile ve Toplum Eğitim Kültür ve Araştırma Dergisi, 1(4).
• Yiğit, İ., ve Çelik, C. (2016). İlişki doyumunun erken dönem uyum bozucu şemalar, kişilerarası ilişki tarzları ve kendilik algısı açısından değerlendirilmesi. Türk Psikoloji Yazıları, 19(36), 1-10.
• Yonar, M. T. (2022). Evli bireylerde bağlanma boyutları ve benlik saygısının aldatma eğilimini yordayıcı etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Arel Üniversitesi, İstanbul.
• Yoosefi, N., Etemadi, O., Bahrami, F. Fatehizade, M.A.S., & Ahmadi, S.A. (2010). “An investigation on early maladaptive schemas in marital relationship as predictors of divorce.” Journal of Divorce & Remarriage, 51 (5), 269-292.
• Young, J. E. ve Gluhoski, V. L. (1997). A schema-focused perspective on satisfaction in close relationships. R. J. Sternberg ve M. Hojjat, (Ed.), Satisfaction in Close Relationships içinde (356-381). New York: The Guilford Press.
• Young, J. E., Klosko, J. S., ve Weishaar, M. E. (2021). Şema Terapi: Uygulayıcı Rehberi. T. V. Soylu (çev.), İstanbul: Litera Yayıncılık (orijinal baskı tarihi: 2003), 5. Basım.
• Yurdakul, Y. (2019). Beş faktör kişilik özellikleri ve karanlık üçlü kişilik özelliklerinin eş uyumu ile olan ilişkileri: Evli çiftlerde kesitsel bir çalışma (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Işık Üniversitesi, İstanbul.
• Yurtseven, C. S. (2019). Yetişkinlerde erken dönem uyum bozucu şemalar, yakın ilişkilerde psikolojik eğilimler ve aldatma arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), İstanbul Gelişim Üniversitesi, İstanbul.
• Zeinali, A. Ve Amirsardari, L. (2018). Predicting infidelity proneness using early maladaptive schemas, Jentashapir Journal of Health Research, 9 (1). doi:10.5812/jjhr.11892.