DEVLET YÖNETİMİNDE YAPAY ZEKÂYA HAZIR OLMA AÇISINDAN OECD ÜLKELERİNİN ÇOK BOYUTLU ÖLÇEKLEME İLE İNCELENMESİ

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 2, 177 - 192, 23.10.2025

Mehmet Hakan Özdemir

Öz

Günümüzde tüm sektörleri etkileyen yapay zekâ, gelişmiş algoritmalar ve büyük veri analizi sayesinde üretim süreçlerini geliştirmek ve iş verimliliğini artırmak için kullanılmaktadır. Yapay zekâ destekli karar destek sistemleri ve otonom cihazlar sağlık, finans, eğitim ve üretimi dönüştürmektedir. Yapay zekâ ayrıca hükümetlerin vatandaşlara daha hızlı, daha iyi ve daha verimli hizmet vermesine yardımcı olmaktadır. Büyük veri analitiği ve otomasyon, kamu hizmeti maliyetlerini azaltabilir, bürokrasiyi hızlandırabilir ve kaliteyi artırabilir. Vatandaşlar, yapay zekâ destekli sohbet robotlarından ve otomatik yanıt sistemlerinden anında yanıt alabilirler. Ülkeler yapay zekâ kullanımını ilerletmek ve onun sağlayacağı faydalarda lider olmak için yarışmaktadır. 2024 Devletlerin Yapay Zekâya Hazır Olma Endeksi, üç temel sütunu (hükümet, teknoloji sektörü ve veri ve altyapı) oluşturan on boyutta kırk göstergeyi analiz ederek ülkelerin yapay zekâya hazır olup olmadığını araştırmaktadır. Bu çalışma, 2024 Devletlerin Yapay Zekâya Hazır Olma Endeksinin üç sütun puanını kullanarak, çok boyutlu ölçekleme ile otuz sekiz OECD üye ülkesini yapay zekâya hazır olma açısından benzerliklerine göre görselleştirmektedir. Böylece, yapay zekâya hazır olma açısından birbirine benzer OECD ülkeleri belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yapay Zekâ , OECD , Devletlerin Yapay Zekâya Hazır Olma Endeksi , Çok Boyutlu Ölçekleme

Etik Beyan

Etik komisyon izni gerekli değildir.

Destekleyen Kurum

Yok

Teşekkür

Yok

EXPLORING OECD COUNTRIES IN TERMS OF GOVERNMENT ARTIFICIAL INTELLIGENCE READINESS WITH MULTIDIMENSIONAL SCALING

Öz

Artificial intelligence (AI), impacting all sectors today, is employed to enhance production processes and increase business efficiency through advanced algorithms and big data analysis. AI-powered decision support systems and autonomous devices transform healthcare, finance, education, and production. AI also helps governments serve citizens faster, better, and more efficiently. Big data analytics and automation can cut public service costs, speed up bureaucracy, and improve quality. Citizens can get instant answers from AI-powered chatbots and automated response systems. Countries are competing to advance the use of AI and become leaders in its benefits. The 2024 Government AI Readiness Index (GAIRI) investigates the AI readiness of countries by analyzing forty indicators across ten dimensions, which make up three fundamental pillars (government, technology sector, and data and infrastructure). This study visualizes the thirty-eight member countries of the Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD) according to their similarities in terms of AI readiness using the three pillar scores of the 2024 GAIRI with multidimensional scaling. Thus, OECD countries that are similar to each other in terms of AI readiness are identified.

Anahtar Kelimeler

Artificial Intelligence , OECD , Government Artificial Intelligence Readiness Index , Multidimensional Scaling

Etik Beyan

No ethics committee approval is required.

Destekleyen Kurum

None

Teşekkür

None

Kaynakça

• [1] Alpar, R. (2013). Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistiksel Yöntemler. Ankara: Detay Yayıncılık.
• [2] Angın, M., & Doğmazer, O. (2023). An Analysis on India’s Artificial Intelligence Development. Mevzu Sosyal Bilimler Dergisi. 9: 323–349. https://doi.org/10.56720/mevzu.1230704
• [3] Bhardwaj, A., Kishore, S., & Pandey, D. K. (2022). Artificial Intelligence in Biological Sciences. Life. 12 (9): 1430. https://doi.org/10.3390/life12091430
• [4] Bulut, H. (2018). R Uygulamaları İle Çok Değişkenli İstatistiksel Yöntemler. Ankara: Nobel Akademik.
• [5] Busuioc, M. (2021). Accountable Artificial Intelligence: Holding Algorithms to Account. Public Administration Review. 81 (5): 825-836.
• [6] Chowdhary, K. R. (2020). Introducing Artificial Intelligence. Fundamentals of Artificial Intelligence (pp. 1–23). New Delhi: Springer. https://doi.org/10.1007/978-81-322-3972-7_1
• [7] Cox, T. F., & Cox, M. A. A. (2001). Multidimensional Scaling. Monographs on Statistics and Applied Probability. Boca Raton: Chapman & Hall/CRC.
• [8] Eurostat. (2025). Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD) https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Glossary:Organisation_for_Economic_Co-operation_and_Development_(OECD)
• [9] Kayacı, M. (2025). Yapay Zekâ Teknolojisinin Kamu Yönetimine Etkileri: Fırsatlar Açısından Bir Değerlendirme. Uluslararası Toplumsal Bilimler Dergisi. 9 (1): 408-426. http://dx.doi.org/10.30830/tobider.sayi.21.22
• [10] Manjunatha, B., Naik, A. P., Mahendra, K. R., S, M. P., H, G., Kiran, N. R., N, D. G., & R, K. (2024) Multidimensional Scaling Method and Some Practical Applications. Archives of Current Research International. 24 (6): 586-599. https://doi.org/10.9734/acri/2024/v24i6814
• [11] Mintz, Y., & Brodie, R. (2019). Introduction to artificial intelligence in medicine. Minimally Invasive Therapy & Allied Technologies. 28 (2): 73–81. https://doi.org/10.1080/13645706.2019.1575882
• [12] Montoya, L., & Rivas, P. (2019). Government AI readiness meta-analysis for Latin America and The Caribbean. 2019 IEEE International Symposium on Technology and Society (ISTAS) (pp. 1-8). IEEE.
• [13] NASA. (2024). What is Artificial Intelligence? https://www.nasa.gov/what-is-artificial-intelligence/
• [14] Nasution, M. K. M., Elveny, M., Pamucar, D., Popovic, M., & Gušavac, B. A. (2024). Uncovering the Hidden Insights of the Government AI Readiness Index: Application of Fuzzy LMAW and Schweizer-Sklar Weighted Framework. Decision Making Applications in Management and Engineering. 7 (2): 443–468. https://doi.org/10.31181/dmame7220241221
• [15] Nettel, P. F., Hankins, Stirling, R., Cirri, G., Grau, G., Rahim, S. & Crampton E. (2024). Government AI Readiness Index 2024. Oxford: Oxford Insights.
• [16] Nzobonimpa, S., & Savard, J. (2023). Ready but irresponsible? Analysis of the Government Artificial Intelligence Readiness Index. Policy & Internet. 15 (3): 397–414. https://doi.org/10.1002/poi3.351
• [17] OECD (2019). Artificial Intelligence in Society. https://www.oecd.org/content/dam/oecd/en/publications/reports/2019/06/artificial-intelligence-in-society_c0054fa1/eedfee77-en.pdf
• [18] OECD (2024). Explanatory memorandum on the updated OECD definition of an AI system. OECD Artificial Intelligence Papers, no. 8. https://www.oecd.org/content/dam/oecd/en/publications/reports/2024/03/explanatory-memorandum-on-the-updated-oecd-definition-of-an-ai-system_3c815e51/623da898-en.pdf
• [19] Ölmez, M., & Bayrak, B. (2025). Kamu Kurumlarında Yapay Zekânın Dijital Yönetişime Etkisi: Kamu Denetçiliği Kurumu İncelemesi. ASSAM Uluslararası Hakemli Dergi. 26: 50–63. https://doi.org/10.58724/assam.1596586
• [20] Öztürk, H. (2022). Artificial Intelligence Strategy in Archives. Current Perspectives in Social Sciences. 26 (1): 54–61. https://doi.org/10.54614/jssi.2022.992765
• [21] Shonhe, L., Min, Q., & Phuti, R. (2024). Government AI readiness in the ESARBICA Community: Findings from the Oxford Insights AI Readiness Index 2022. ESARBICA Journal: Journal of the Eastern and Southern Africa Regional Branch of the International Council on Archives. 43: 84-101. https://dx.doi.org/10.4314/esarjo.v43i1.6
• [22] Socol, A., & Iuga, I. C. (2024). Addressing Brain Drain and Strengthening Governance for Advancing Government Readiness in Artificial Intelligence (AI). Kybernetes. 53 (13): 47–71. https://doi.org/10.1108/k-03-2024-0629
• [23] Timm, N. H. (Ed.). (2002). Applied Multivariate Analysis. New York: Springer.
• [24] Tun, H. M., Naing, L., Malik, O. A., & Rahman, H. A. (2025). Navigating ASEAN Region Artificial Intelligence (AI) Governance Readiness in Healthcare. Health Policy and Technology. 100981. https://doi.org/10.1016/j.hlpt.2025.100981
• [25] Turkish Informatics Association (2024). Kamuda Yapay Zeka Uygulamaları. https://www.tbd.org.tr/kamuda-yapay-zeka-uygulamalari/
• [26] Wickelmaier, F. (2003). An introduction to MDS. Sound Quality Research Unit, Aalborg University, Denmark. 46 (5): 1-26.
• [27] Xu, Y., Liu, X., Cao, X., Huang, C., Liu, E., Qian, S., Liu, X., Wu, Y., Dong, F., Qiu, C., Qiu, J., Hua, K., Su, W., Wu, J., Xu, H., Han, Y., Fu, C., Yin, Z., Liu, M., . . . Zhang, J. (2021). Artificial Intelligence: A Powerful Paradigm for Scientific Research. The Innovation. 2 (4): 1-20. https://doi.org/10.1