Hayati Baki ve Octavio Paz’da Yaratıcı Yalnızlık

Yıl 2025, Cilt: 31 Sayı: 123, 771 - 782, 01.08.2025

Türkân Yeşilyurt

https://doi.org/10.22559/folklor.4907

Öz

Bu yazıda Hayati Baki’nin “ev: yalnızlık senfonisi” ile Octavio Paz’ın “Toz Bulutu
Sözcükler” başlıklı şiirleri yaratıcı yalnızlık bağlamında irdelenerek karşılaştırılmaya
çalışılmıştır. Baki’nin ve Paz’ın şiirlerinin ortak paydası ev ve yalnızlıktır. Octavio Paz’ın
“Toz Bulutu Sözcükler” ve Hayati Baki’nin “ev: yalnızlık senfonisi” adlı
şiirlerinin ortak izleği yalnızlıktır. Onlar yalnızlıklarını şiirlerini meydana getirmek
için bir güce dönüştürürler. Bu nedenle her iki şairin yalnızlığı da yaratıcı yalnızlıktır.
Yalnızlığın yaşandığı yer evdir. Theodor Reik’e göre evin bilinçdışı anlamı
“rahim”dir. Başka bir deyişle ev, kadını işaret eder. Ne var ki Otto Rank, zaman içerisinde
ev simgesinin koruyucu kadından yaratıcı egoya dönüştüğünü belirtir. Hayati
Baki’nin şiirinin biçimi simetrik, Octavio Paz’ın şiirinin biçimi hareketlidir. Yer, iki
şiirde de evdir. Bu ev şiirin ortaya çıktığı yerdir. Ne var ki Baki’de şair, Paz’da şiir,
öne çıkar. Paz’da pencere dışarıya kapalıyken, Baki’de açıktır. Açık olan davetkârdır.
Paz’ın şiirinde yalnızlık sezdirilirken, Baki’nin şiirinde altı çizilerek belirginleştirilir.
Her iki şairde de içsel yalnızlık söz konusudur. Paz yalnızlık bağlamında şiir oluşum
sürecini dile getirirken, Baki şiir yazmak için yalnızlığın gerekliliğine ve önemine
dikkat çeker. Paz’ın şiirinde yalnızlıkta kadının rolü yokken, Baki’nin şiirinde kadının
önemli bir rolü vardır. Şiirde farklılıkların yanı sıra ortaklıklar bulunmaktadır:
Şiirlerin ortak sözcükleri ev, pencere, rüzgâr ve tozdur. Her iki şiirde de evde şairden
başka kimseye rastlanmaz. Ev yaratıcı egoyu temsil eder. Evin dört yanını saran
yalnızlıksa Baki’ye de, Paz’a da düş olanağı sunarak onları şiire götürür.

Anahtar Kelimeler

ev , Hayati Baki , Octavio Paz , yaratıcı ego , yaratıcı yalnızlık

Creative Solitude in Hayati Baki and Octavio Paz

Öz

In this article, Hayati Baki’s “home: symphony of loneliness” and Octavio Paz’s
“Dust Cloud of Words” are analyzed and compared in the context of creative loneliness.
The common denominator of Baki’s and Paz’s poems is home and loneliness.
The common theme of Octavio Paz’s “Dust Cloud of Words” and Hayati Baki’s
“home: symphony of loneliness” is loneliness. They transform their loneliness into
a force to create their poems. Therefore, the loneliness of both poets is creative
loneliness. Home is where loneliness is experienced. According to Theodor Reik,
the unconscious meaning of home is “womb”. In other words, the house signifies
woman. However, Otto Rank states that over time the symbol of the house transforms
from the protective woman to the creative ego. The form of Hayati Baki’s
poem is symmetrical, while Octavio Paz’s poem is mobile. The place is the house
in both poems. This house is the place where poetry emerges. However, the poet in
Baki and the poem in Paz come to the fore. While in Paz the window is closed to
the outside, in Baki it is open. The open one is inviting. While loneliness is intuited
in Paz’s poetry, in Baki’s it is underlined and made explicit. Both poets have an inner
loneliness. While Paz expresses the process of poetry formation in the context
of solitude, Baki draws attention to the necessity and importance of solitude for
writing poetry. While women play no role in loneliness in Paz’s poetry, they play
an important role in Baki’s poetry. There are commonalities as well as differences
in the poems: The common words of the poems are house, window, wind and dust.
In both poems, there is no one in the house except the poet. The house represents
the creative ego. The loneliness that surrounds the house offers both Baki and Paz
the possibility of dreaming and leads them to poetry.

Anahtar Kelimeler

home , Hayati Baki , Octavio Paz , creative ego , creative solitude

Etik Beyan

Araştırma ve yayın etiği beyanı: Bu makale, orijinal veriler temelinde hazırlanmış özgün bir araştırma makalesidir. Daha önce hiçbir yerde yayımlanmamış olup başka bir yere yayımlanmak üzere gönderilmemiştir. Yazar, araştırma sürecinde etik ilkelere ve kurallara uymuştur. Yazarların katkı düzeyleri: Birinci yazar %100. Etik komite onayı: Bu çalışma için etik kurul onayı gerekmemektedir. Finansal destek: Bu araştırma için herhangi bir finansal destek alınmamıştır. Çıkar çatışması: Bu çalışma ile ilgili herhangi bir çıkar çatışması bulunmamaktadır.

Kaynakça

• Alberti, F. B. (2022). Yalnızlığın biyografisi: Bir duygunun tarihi (E. Kılıç, Çev.) Albaraka.
• Bachelard, G. (2012). Düşlemenin poetikası (A. Tümertekin, Çev.) İthaki.
• Bachelard, G. (2014). Mekânın poetikası (A. Tümertekin, Çev.) İthaki.
• Baki, H. (2020). Patetik senfoni. Artshop.
• Baki, H. (2015). Şair ve hakikat (şairin zihin temrinleri) Yazılı Kâğıt.
• Baudrillard, J. (2013). Amerika (Y. Avunç, Çev.) Ayrıntı.
• Blue, A. (2015). Öpüşme: Metafizikten erotiğe (İ. Sağlamer, Çev.) Ayrıntı.
• Borgna, E.( 2019). Ruhun yalnızlığı. (M. M. Çilingiroğlu, Çev.)Yapı Kredi.
• Çağın, Ş. (2017). Necip Fazıl’ın “tekinsiz ev”leri. Yeni Türk Edebiyatı, 15, 19-32.
• Freud, Sigmund (2001). Düşlerin Yorumu I. (E. Kapkın) Payel.
• Freud, Sigmund (2016). Sanat ve edebiyat (E. Kapkın ve A. Tekşen) Payel.
• Fromm, E. (1995). Sevme sanatı (Y. Salman, Çev.) Payel.
• Göka, E. (2020). Yalnızlık ve umut: Günümüzde varoluşsal çaresizlikler ve çıkış. Kapı.
• Gros, F. (2017). Yürümenin felsefesi (A. Ulutaşlı, Çev.) Kolektif Kitap.
• Günay-Erkol, Ç. (2023). “Travmatik bellek ve mekân: Eve ait olmanın zorlukları”, Ev: tarihsel, toplumsal ve sembolik bir mekân olarak anlamı ve dönüşümü, Parmaksız, P.M. ( Ed.) içinde (ss. 159-171) Nika.
• Güvenç, Bozkurt (1990). “Çevirmen’in önsözü”. Yalnızlık dolambacı içinde (ss. IX-XX) (B. Güvenç, Çev.) Cem.
• Necatigil, B. (2012). Şiirler (A. Tanyeri, H. Yavuz, Haz.) Yapı Kredi.
• Paz, O. (1984). “Octavio Paz”. Kartal mı, güneş mi? (Seçme Şiirler) içinde (ss. 9-10) (A. Cengizkan, Çev.) Kuzey.
• Çev. Paz, O. (1990). Yalnızlık dolambacı. (B. Güvenç, Çev.) Cem.
• Paz, O. (1991). Dönüş (Y. E. Canpolat, Çev.) Gölge.
• Paz, O. (2024). Yay ve lir (Ö. Saruhanlıoğlu, Çev.) Ketebe.
• Phillips, A. (2021). Öpüşme, gıdıklanma ve sıkılma üzerine: Hayatın didiklenmemiş yanlarına dair psikanalitik denemeler. (F. Taşkent, Çev.) Ayrıntı.
• Rank, O (2022). Sanat ve sanatçı. (O. Düz, Çev.) Albaraka.
• Reik, T. (2009) Aşk ve şehvet üzerine: Cnslerin duygusal farklılıkları (A. Kılıçlıoğlu, Çev.) Say.
• Rilke, R. M. (2019). Genç bir şaire mektuplar (K. Şipal, Çev.) Cem.
• Svendsen, L. (2021). Yalnızlığın felsefesi (M. Erşen, Çev.) Redingot.
• Şafak, H. (2022). Hayati Baki’nin ‘Türk mitolojisi’ ile bugün arasında kalan şiiri. Edebiyat Nöbeti, 39, 75-79 (Hayati Baki/Şiirde 50. Yıl).
• Thoreau, H. D. (2023). Yalnızlık (E. C. Ercan, Çev.) Zeplin.
• Yener, F. (1981). Müzik kılavuzu. Karacan.