Yeniden Yazım/Biçimlendirme Olarak Tarihsel Roman: Kemal Tahir’in Yol Ayrımı’nda Geçmişin Yazınsal Temsili

Yıl 2025, Cilt: 31 Sayı: 124, 1067 - 1084, 01.11.2025

Serkan Özdemir

https://doi.org/10.22559/folklor.4915

Öz

Tarih, tarihsel roman, hatıra gibi retrospektif anlatılar geçmişin geleceğe aktarımını
sağlar. Bunlar, geçmiş zamana yönelerek artık mevcut olmayan bir zamanı;
geçmişteki olayları ve olguları yazarının şimdisinde temsil eder. Geçmişin, yazarın
bilincinde biçimlendirilmiş bir tasarımını okura sunar. Okurun bilincinde geçmişi
canlandırır, onu bir anlatıya büründürür. Geçmişi bilinç düzeyinde hayata döndürerek
ölü bir zaman olmaktan kurtarıp okurda geçmişe dair bir kavrayış oluşturur.
Özellikle tarihsel roman, geçmiş ile şimdi arasında mimetik bir bağ kurar. Çünkü
tarih, insanın geçmişteki eylemlerinin taklidinden; tarihsel roman ise onların ikincil
taklidinden doğar. Bu durumda tarihin romanlaşması; geçmiş yaşantıların yazınsal
olarak temsiline, insan bilincinde yeniden var edilmesine dayanır. Geçmişin
yazınsal temsili, yeniden yazım ve yeniden biçimlendirme olmak üzere iki temel
yazma edimiyle gerçekleşir. Romancı, tarihçinin yazarak biçimlendirdiği tarihi;
farklı bir tür, zaman, bağlam ve söylemde yeniden üretir. Böylece geçmişi şimdide
temsil eder. Kemal Tahir’in Yol Ayrımı adlı tarihsel romanı buna örnek teşkil eder.
Roman, tarihsel olaylar ve Ahmet Ağaoğlu’nun Serbest Fırka Hatıraları üzerine
inşa edilir. Yazar; tarih, hatıra, roman türlerinin iç içe geçtiği, karşılıklı olarak etkileşime
girdiği farklı bir yazı deneyimi sunar. Hatıralardan yola çıkarak bir kurgusal
gerçeklik yaratır. Geçmişi yeni bir zamansal biçimlenişle sunar. Geçmişi kurgusal
gerçeklik içerisinde hayata döndürerek temsil eder, günceller. Bu çalışma; tarihsel
romanı yalnızca içerdiği tarihsel veriler veya ideolojik yönelimler üzerinden değil
aynı zamanda bu verileri nasıl yazınsallaştırdığı, hangi anlatı teknikleriyle yeniden
ürettiği ve ne tür anlatı stratejileriyle geçmişi edebî bir düzlemde temsil ettiği üzerinden
tartışır. Tarihsel romanı yalnızca tarihsel bağlamda değil biçimsel ve anlatısal
düzeyde de ele alarak edebiyatın tarih ile kurduğu ilişkiye yeni bir kuramsal
bakış açısı getirir.

Anahtar Kelimeler

Kemal Tahir , Yol Ayrımı , yeniden yazım , yeniden biçimlendirme , tarihsel roman

Etik Beyan

Araştırma ve yayın etiği beyanı: Bu makale, orijinal veriler temelinde hazırlanmış özgün bir araştırma makalesidir. Daha önce hiçbir yerde yayımlanmamış olup başka bir yere yayımlanmak üzere gönderilmemiştir. Yazar, araştırma sürecinde etik ilkelere ve kurallara uymuştur. Yazarların katkı düzeyleri: Birinci yazar %100. Etik komite onayı: Bu çalışma için etik kurul onayı gerekmemektedir. Finansal destek: Bu araştırma için herhangi bir finansal destek alınmamıştır. Çıkar çatışması: Bu çalışma ile ilgili herhangi bir çıkar çatışması bulunmamaktadır.

Historical Novel as Rewriting/Refiguration: Literary Representation of the Past in Kemal Tahir’s Yol Ayrımı

Öz

Retrospective narratives present the reader with a design of the past that has been
shaped in the author’s consciousness. They revitalize the past in the reader’s
consciousness, they make it into a narrative. By bringing the past back to life
at the level of consciousness, they save it from being a dead time and create an
understanding of the past in the reader. Especially the historical novel establishes
a mimetic link between the past and the present. Because history is born from the
imitation of human actions in the past, and the historical novel is born from their
secondary imitation. The literary representation of the past is realized through two
basic acts of writing: rewriting and reformatting. The novelist writes the history
that the historian has first shaped by writing it, by reshaping it in a different genre,
time, context and discourse. Thus, he represents the past in the present. Kemal
Tahir’s historical novel Yol Ayrımı is an example of this. The historical reality of
the novel is built on Ahmet Ağaoğlu’s Memories of The Free Party. The author
offers a unique writing experience in which the genres of history, memoir, and
novel intertwine and interact with one another. He creates a fictional reality based
on memories. He presents the past in a new temporal form. He represents and
updates the past by bringing it back to life within a fictional reality. This work
discusses the historical novel not only in terms of the historical data or ideological
orientations it contains, but also in terms of how it literaryizes this data, how it
reproduces it with which narrative techniques, and what kind of narrative strategies
it uses to represent the past on a literary plane. By addressing the historical novel
not only in its historical context but also at the formal and narrative levels, it brings
a new theoretical perspective to the relationship between literature and history

Anahtar Kelimeler

Kemal Tahir , Yol Ayrımı , rewriting , refiguration , historical novel

Kaynakça

• Ağaoğlu, A. (1969). Serbest Fırka hatıraları. Baha Matbaası.
• Aktulum, K. (2007). Metinlerarası ilişkiler. Öteki
• Aktulum, K. (2015). Romanesk söylemin tarihselleştirilmesi ya da tarihi yeniden yazmak. Bilig, (73), 1-16.
• Andı, M. F. (2010). Alternatif tarih yorumcusu olarak Kemal Tahir: Yol ayrımı örneği. Kemal Tahir 100 yaşında (E. Eğribel-M.F. Andı, Ed.) içinde (s. 381-385) Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Aristoteles. (2004). Poetika (İ. Tunalı, Çev.) Remzi.
• Augustinus. (2010). İtiraflar (Ç. Dürüşken. Çev.) Kabalcı.
• Bergson, H. (2014). Metafizik dersleri (B. G. Beşiktaşlıyan, Çev.) Pinhan.
• Bozdağ, İ. (1995). Kemal Tahir’in sohbetleri. Emre. Büyüktuncay, M. (2014). İmgelemden anlatıya tarihsel düşünmenin formaları. Kaygı, (23), 49-74). https://doi.org/10.20981/kuufefd.90272
• Carr, E.H. (1994). Tarih nedir (M.G. Gürtürk, Çev.) İletişim.
• Collingwood, R.G. (1996), Tarih tasarımı (K. Dinçer, Çev.) Gündoğan.
• Çelik, Y. (2002). Tarih ve tarihî roman arasındaki ilişki tarihî romanda kişiler. Bilig, (22), 49-68.
• Dillon,S. (2016). Palimpsests edebiyat, eleştiri, kuram (F. B. Aydar, Çev.) Koç.
• Dosdoğru, H. (1974). Batı aldatmacılığı ve putlara karşı Kemal Tahir. Yel.
• Eğribel, E. Kemal Tahir: romancı, sosyalist, yerli düşünür. Kemal Tahir 100 yaşında. E. Eğribel, M.F. Andı (Ed.) içinde (s. 153-164) Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Emrence, C. (2006). 99 günlük muhalefet Serbest Cumhuriyet Fırkası. İletişim.
• Enginün, İ. (2005). Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatı. Dergâh.
• Fedai, Ö. (2010). Kemal Tahir ve Türk romanı. Kemal Tahir 100 yaşında E. Eğribel, M.F. Andı (Ed.) içinde (s. 315-323) Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Frye, N. (2015). Eleştirinin anatomisi (H. Koçak. Çev.) Ayrıntı.
• Genette, G. (1997). Palimpsests, (C. Newman and C Doubinsky. Trans.) University of Nebraska.
• Göğebakan, T. (2004). Tarihsel roman üzerine. Akçağ.
• Hilav, S. (1993). Edebiyat yazıları. Yapı Kredi.
• Hobsbawm, E. J. (2009). Tarih Üzerine (O. Akınhay, Çev.) Agora.
• Hüküm, M. (2017). Şair-sosyolog Kemal Tahir. İthaki.
• Kızılçelik, S. (2012). Özgün ve yetkin sosyal teorisyen olarak Kemal Tahir. Anı.
• Koçak, C. (2017). Belgelerle iktidar ve Serbest Cumhuriyet Fırkası. İletişim.
• Lukacs, G. (2008). Tarihsel roman (İ. Doğan, Çev.) Epos.
• Naci F. (2012). Yüz yılın 100 Türk romanı. Türkiye İş Bankası Kültür.
• Okyar, A.F. (2017). Serbest Cumhuriyet Fırkası hatıraları. Ö.A. Uğurlu (Ed.) Örgün.
• Oppermann, S. (2006). Postmodern tarih kuramı. Phoenix.
• Özkan, A (2010). Türkiye defteri dergisi ve Kemal Tahir ilgisi. Kemal Tahir 100 yaşında. E.Eğribel, M.F. Andı (Ed.) içinde (s. 103-110) Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Ricceur, P. (2005). Zaman ve anlatı 1 zaman olay örgüsü üçlü mimesis, (M. Rifat ve S. Rifat, Çev.) Yapı Kredi.
• Ricceur, P. (2009). Zaman ve anlatı: İki tarih ve anlatı (M. Rifat, Çev.) Yapı Kredi.
• Ricceur, P. (2012). Zaman ve anlatı: Üç kurmaca anlatıda zamanın biçimlenişi (M. Rifat, Çev.) Yapı Kredi.
• Ricceur, P. (2013). Zaman ve anlatı: Dört anlatılan (öykülenen) zaman (U. Öksüzan ve A. Altınörs, Çev.) Yapı Kredi.
• Tahir, K. (1971). Yol ayrımı. Sander.
• Tahir, K. (1989). Notlar/sanat edebiyat I. Bağlam.
• Tezel, Y.S. (2006). Tanzimat sonrası imparatorluk ve cumhuriyet Türkiye’sinde “muhafazakarlık” sorunsalı: devamlılıklar, değişmeler ve kırılmalar. Modern Türkiye’de siyasî düşünce muhafazakarlık (A. Çiğdem, Ed.) içinde (21-38), İletişim.
• Tuncer, H. (1982). Kemal Tahir ile Tarık Buğra’nın romanlarında yakın tarihe bakış. Kemal Tahir 100 yaşında. E. Eğribel, M.F. Andı (Ed.) içinde (s. 343-351) Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Tural, S. K. (1976). Tarihin romanlaştırılması. Töre Aylık Fikir ve Sanat Dergisi, (59), 14-17.
• White, H. (2008). Metatarih (M. Küçük, Çev.) Dost.
• Yetkin, Ç. (1982). Serbest Cumhuriyet Fırkası olayı. Karacan.