Behçet Aysan Şiirini Coğrafya Merkezli Okuma

Yıl 2025, Cilt: 31 Sayı: 124, 1103 - 1118, 01.11.2025

Nuray Küçükler Kuşcu

https://doi.org/10.22559/folklor.4902

Öz

Edebiyata coğrafya merkezli bir okuma biçimiyle yaklaşan çalışmalar; metinlerde
mekânın nasıl temsil edildiğini, hangi işlevleri üstlendiğini ve ne tür anlamlar taşıdığını
inceler. Bu yaklaşımlar; yazarların coğrafi deneyimlerini, fiziksel ve insana
özgü coğrafya ögelerini, kültürel coğrafyayı, jeopolitik konuları, yazınsal türler
coğrafyasını, çevre sorunlarını farklı kuramsal ve yöntemsel çerçevelerle ele alır.
Coğrafya merkezli okuma, yazınsal metinlerde yer alan uzamları yalnızca betimsel
olarak değerlendirmez. Metinlerde yer alan coğrafi ögeler aracılığıyla metinlerin
kültürel, tarihsel ve toplumsal bağlamını çözümleyerek daha derinlikli bir okuma
olanağı sunar. Ayrıca yazınsal üretimi mekânın insan üzerindeki şekillendirici gücüyle
birlikte düşünmeye olanak tanır. Bu yönüyle coğrafya merkezli okuma, disiplinlerarası
eleştirel yaklaşımlar içinde özgün ve dönüştürücü bir konumdadır. Bu ça-
lışmada, Behçet Aysan’ın şiirlerinde yer alan mekânlar ile coğrafyaya özgü ögeler,
coğrafya merkezli okuma yöntemiyle incelenmiştir. Bu doğrultuda çalışma, nitel
araştırma desenlerinden tarama modeli kullanılarak gerçekleştirilmiştir.
Edebiyat coğrafya ilişkisi, edebiyat coğrafyası, coğrafya merkezli okuma ve
Behçet Aysan’a dair kuramsal bilgiler, alan yazını tarama yoluyla elde edilmiştir.
Veri toplama sürecinde, akademik yayınlar ve güvenilir çevrim içi kaynaklar kullanılmıştır.
Elde edilen bulgular doğrultusunda Behçet Aysan’ın şiirleri analiz edilmiştir. Çalışma
sonunda Aysan’ın, şiirlerinde coğrafyaya özgü ögeleri çok yönlü biçimde işlediği
görülmüştür. Şairin şiirlerinde mekân yalnızca fiziksel bir arka plan değil bireysel
ve toplumsal deneyimlerin yansıtıldığı, şiirsel anlamı derinleştiren bir yapıdır.

Anahtar Kelimeler

edebiyat coğrafyası , şiir , Behçet Aysan , öz yaşam öyküsü

A Geography-Oriented Reading of Behçet Aysan’s Poetrys

Öz

A geographical reading approach is a methodological framework that involves
examining how space is represented in literary texts, the functions it assumes, and the
meanings it conveys. This approach enables scholars to analyze how geographical
concepts and theories influence textual representations of space. Geographical reading
approaches address the geographical experiences of writers, physical and social
geographical elements, cultural geography, geopolitical issues, the geography of literary
genres, and environmental problems through different theoretical and methodological
frameworks. Geographical reading does not merely evaluate the spaces in literary texts
descriptively. It provides a more profound reading experience by examining the texts’
cultural, historical, and social contexts through the lens of geographical elements. It
also facilitates the integration of literary production with the shaping power of space
on human beings. In this respect, geographical reading occupies a distinctive and
transformative position within interdisciplinary critical approaches. In this study, the
places and geographical elements in Behçet Aysan’s poems are examined through the
lens of the geographical reading method. To this end, the present study was conducted
using the survey model, which is one of the qualitative research designs. Theoretical
information about the literature-geography relationship, literary geography, geographical
reading, and Behçet Aysan was obtained through a literature review. The data collection
process involved the utilization of academic publications and reliable online sources.
The analysis of Behçet Aysan’s poems was conducted by the findings obtained. Upon
conclusion of the study, it was observed that Aysan’s poetic compositions address
geographical elements in a multifaceted manner. In his poems, space functions not only
as a physical background but also as a structural element that reflects individual and
social experiences, thereby deepening the poem’s poetic meaning.

Anahtar Kelimeler

geo-literary , poetry , Behçet Aysan , autobiography

Kaynakça

• Aysan, B. (2006). Kendi kaleminden Behçet Aysan. Deniz Feneri. um:ag, 11-12.
• Aysan, B. (2013). Düello. Kırmızı Kedi.
• Blair, S. (1998). Cultural geography and the place of the literary. American Literary History, 10(3), 544-567.
• Doğan, M. H. (1993). Bu nasıl Sivas duman içinde. Adam Sanat, (93), 18-22.
• Glotfelty, C. (1996). Introduction: Literary studies in an age of environmental crisis. C. Glotfelty & H. Fromm (Ed.) The Ecocriticism Reader: Landmarks in Literary Ecology. University of Georgia Press, xv-xxxvii.
• Gökçe, E. (2012). Arokanya (dipnot). Yürekte İspanya: Seçme Şiirler. Evrensel, 22.
• Güler, H. (2024). Coğrafya merkezli okuma ışığında Kemal Bilbaşar’ın romanlarının incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi] Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Hones, S. (2010). Literary geography and the short story: Setting and narrative style. Cultural Geographies, 17(4), 473- 485.
• Kefeli, E. (2005). Kıbrıs Türk şiirine “Géo-littéraire” bir yaklaşım.Ü. Vancı Osam (Ed.) 5. Uluslararası Kıbrıs Araştırmaları Kongresi Bildirileri. Doğu Akdeniz Üniversitesi, 257-277.
• Kefeli, E. (2006a). Ahmet Mithat Efendi’nin romanlarında edebiyat coğrafyası: Acaib-i Âlem. N. Esen & E. Köroğlu (Ed.) Merhaba Ey Muharrir! Ahmet Mithat Üzerine Eleştirel Yazılar. Boğaziçi Üniversitesi, 217-230.
• Kefeli, E. (2006b). Edebiyat coğrafyasında Akdeniz. 3F.
• Kefeli, E. (2009). Coğrafya merkezli okuma. Turkish Studies, 4(1), 423–433.
• Kefeli, E. (2019). Edebiyat coğrafya ilişkisi. D. Ardalı Büyükarman vd. (Haz) Edebiyatın izinde: Edebiyat ve coğrafyalar. Bağlam, 13-23.
• Neruda, P. (2012). Yürekte İspanya: Seçme şiirler (E. Gökçe, Çev.) Evrensel.
• Özsoy, G. Ö. (2013). Behçet Aysan: Hayatı, eserleri, sanatı [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi] Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Peraldo, E. (2016). The meeting of two practices of space: Literature and geography. E. Peraldo (Ed.) Literature and Geography: The Writing of Space Throughout History. Cambridge Scholars, 1-16.
• Tally, R. T. (2016). Adventures in literary cartography: Explorations, representations, projections. E. Peraldo (Ed.) Literature and Geography: The Writing of Space Throughout History. Cambridge Scholars, 20-35.
• Elektronik kaynaklar: URL1. Johnston, R. (2025). Geography. https://www.britannica.com/science/geography
• URL2. TDK Güncel Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr/