ÇIFIT ADINA DAİR

Yıl 2010, Cilt: 16 Sayı: 63, 21 - 28, 01.10.2010

Mustafa Oral

Öz

Bu makalede Orta ve Yeni Çağlar İslâm coğrafyasında Yahudileri işaret etmek
veya birer Yahudi yerleşim iskân yeri olduğunu göstermek için kullanılan ve sonradan
çeşitli ve farklı anlamlara gelen Farsça kökenli çıfıt sözcüğünün etimolojik serüvenini
özellikle Osmanlı toponomik kayıtları ışığında ortaya koyduk. Bu sözcük zaman içinde şu
üç anlamda kullanılır olmuştur: 1. Kadim zamanlarda bir Yahudi cemaatinin oturduğu eski
kaleler ile meskûn yerler; 2. Müslüman kentlerinde kendi mahallesinde oturan Yahudilerin
dışarıya çıkış kapıları ile iş yaptıkları mekânlar; 3. Bir zamanlar korsan ve haydut yuvası
olarak kullanılmış muhkem kaleler ile adalar

Anahtar Kelimeler

Karaim, Yahudi, Çıfıt, Osmanlı, Kırım, Bodrum, İstanbul

On Çıfıt (Chifoot) Names

Öz

In this article, we put forward entomological source of word çıfıt, a Persian
origin, meant in different meanings, especially in the light of Ottoman topologic records in
Medieval and Newage Islamic geography, to point out Jews or to show a Jews settlement.
This word has been used in three ways: 1. castles and residential districts formed by Jews
in ancient times, 2. Outdoors of Jews habited in Moslem urbans and residential places, 3.
Strong castles and islands used by pirates and bandits households in a time.

Anahtar Kelimeler

Karaim, Jews, Chifoot, Ottoman, Crimea, Bodrum, and İstanbul

Kaynakça

• “Bahçekapı”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C.I, İstanbul, 1993.
• “Mahalle”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C.XXVII, Ankara, 2003.
• Acaroğlu, M. Türker; Bulgaristan’da Türkçe Yer Adları Kılavuzu, Ankara, 1988.
• Anonim Tevârih-i Âl-i Osman- F. Giese neşri-, yay. N. Azamat, İstanbul, 1992.
• Bacqué-Grammont, Jean-Louis; “Pîrî Reis’in Kitâb-ı Bahriyye’sinde Bodrum Yarımadası”, Osmanlılardan Günümüze Her Yönüyle Bodrum Sempozyumu (24-26 Ekim 2007), Bodrum, 2008.
• Bahar, Beki L.; Bir Zamanlar Çıfıt Çarşısı, İstanbul, Pan, 2010.
• Beaufort, Sir Francis; Karamania, London, 1817.
• Evliyâ Çelebi Seyâhatnâmesi, C.I, yay. R. Dankoff-S. A. Kahraman, İstanbul, 2006.
• Evliyâ Çelebi Seyâhatnâmesi, C.IX, yay. Y.Dağlı-S.A.Kahraman-R.Dankoff, İstanbul, 2005.
• Evliyâ Çelebi Seyâhatnâmesi, C.VII, yay. Y.Dağlı-S.A.Karaman-R.Dankoff, İstanbul, 2003.
• Fraşeri, Şemseddin Sami; Kamûs-ı Türkî, Dersaadet, 1901
• Freidenreich, Harriet P. The Jews of Yugoslavia, Philadelphia, Philadelphia, 1979.
• Güleryüz, Naim; Türk Yahudileri Tarihi, C.I, İstanbul, 1993.
• Hamilton, W. J.; Researches in Asia Minor, Pontus and Armenia, C.II, London, 1842.
• Hasluck, Frederick William; Christianity and Islam under the Sultans, Vol.II, İstanbul, 2000.
• İbn Bibi, El-Evamirü’l-Ala’iye fi’l-Umuri’l-Ala’iye, C.II, çev. M. Öztürk, Ankara, 1996.
• İbn Hurdazbih, Yollar ve Ülkeler Kitabı, çev. M. Ağarı, İstanbul, Kitabevi, 2008.
• Koçu, Reşad Ekrem; İstanbul Ansiklopedisi, C.VII, İstanbul, 1965.
• Konya Vilayeti Sâl-nâmesi-4 (1288/1871 Konya Yıllığı), Konya, 2008.
• Konya Vilayeti Sâl-nâmesi-6 (1290/1873 Konya Yıllığı), Konya, 2008.
• Kömürciyan, Eremya Çelebi; XVII. Asırda İstanbul, yay. K. Pamukciyan, İstanbul, 1988.
• Kuzgun, Şaban; Hazar ve Karay Türkleri, Ankara, 1993.
• Lewis, Bernard; İslam Dünyasında Yahudiler, çev. B. S. Şener, İstanbul, 1996.
• Nâsır-ı Hüsrev, Sefername, çev. A. Tarzi, İstanbul, 1967.
• Oral, Mustafa; “Çufut/Iudaios Kalesi”, Folklor/Edebiyat, Nu.XV/57 (Temmuz 2009), s.145-153.
• Pîrî Reis, Kitab-ı Bahriye, yay. E. Z. Ökte, C.I-IV, İstanbul, 1988.
• Ramsay, William M.; The Historical Geography of Asia Minor, London, 1890.
• Runesson, Anders (ed); Ancient Synagogue from its Origins to 200 C.E., Leiden, 2008.
• Schick, I. Cemil; “Osmanlılar, Yahudiler ve Azınlıklar”, Tarih ve Toplum, Nu.29 (Mayıs 1986). Sevin, Veli; Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası, C.I, Ankara, 2007. Sperca, Willy; Yüzyılın Başında İstanbul, çev. R. Köymen, İstanbul, 1989. Türkçe Sözlük, Ankara, TDK, 2005. Türkiye’de Meskûn Yerler Kılavuzu, C.II, Ankara, 1946. Çıfıt Adına Dair
• Özet: Bu makalede Orta ve Yeni Çağlar İslâm coğrafyasında Yahudileri işaret etmek
• veya birer Yahudi yerleşim iskân yeri olduğunu göstermek için kullanılan ve sonradan
• çeşitli ve farklı anlamlara gelen Farsça kökenli çıfıt sözcüğünün etimolojik serüvenini
• özellikle Osmanlı toponomik kayıtları ışığında ortaya koyduk. Bu sözcük zaman içinde şu
• üç anlamda kullanılır olmuştur: 1. Kadim zamanlarda bir Yahudi cemaatinin oturduğu eski
• kaleler ile meskûn yerler; 2. Müslüman kentlerinde kendi mahallesinde oturan Yahudilerin
• dışarıya çıkış kapıları ile iş yaptıkları mekânlar; 3. Bir zamanlar korsan ve haydut yuvası
• olarak kullanılmış muhkem kaleler ile adalar.
• Anahtar Sözcükler: Karaim, Yahudi, Çıfıt, Osmanlı, Kırım, Bodrum, İstanbul
• On Çıfıt (Chifoot) Names
• Abstract: In this article, we put forward entomological source of word çıfıt, a Persian
• origin, meant in different meanings, especially in the light of Ottoman topologic records in
• Medieval and Newage Islamic geography, to point out Jews or to show a Jews settlement.
• This word has been used in three ways: 1. castles and residential districts formed by Jews
• in ancient times, 2. Outdoors of Jews habited in Moslem urbans and residential places, 3.
• Strong castles and islands used by pirates and bandits households in a time.