YOKSULLUKLA BAŞA ÇIKMA STRATEJİLERİ, “KAYNAKLARIN YOKSULLUĞU” VE KADIN EMEĞİ

Yıl 2010, Cilt: 16 Sayı: 64, 33 - 64, 01.12.2010

Fatime Güneş

Öz

Bu makalenin temel amacı, yardım alan hanelerde kadınların yoksulluğa karşı nasıl mücadele
ettiklerini analiz etmektir. Hane stratejileri kavramı, özellikle 1980 sonrası gelişmekte olan ülkelerde;
yeniden yapılanma politikaları ve ekonomik krizlerin yoksullaştırıcı etkileriyle hanelerin nasıl başa
çıktıklarını anlamak için kullanılmaktadır. Geçim stratejisi analizinde insanlar yoksulluğun pasif
kurbanları yerine üretken ve aktif aktörler olarak görülmektedir. Ancak yoksulluğa karşı geliştirilen
stratejiler hanelerin sahip olduğu kaynaklar ve içinde bulundukları yapısal koşullardan bağımsız
değildir. Bu çalışmada “hane geçim stratejileri” kavramına eleştirel bir mesafeden yaklaşılmaktadır.
Çünkü kavram hem yoksulların kaynaklarına fazlaca önem vermekte hem de “kaynakların yoksulluğu”
nu “idare etmek” için yoksullukla mücadele eden kadın emeğinin yükünü gizlemektedir. Bu inceleme
Eskişehir’de belediyelerden yardım alan 300 hane üzerine yapılan alan araştırmasına dayanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Geçim Stratejileri, Kaynakların Yoksulluğu, Kadın Emeği

STRATEGIES FOR COPING WITH POVERTY, “POVERTY OF RESOURCES” AND WOMAN’S LABOUR

Öz

This article mainly aims to analyze fighting methods against poverty, of the women of the households
who get relief. The concept of household strategies is used for understanding how households cope with
the impoverishing impacts of restructuring policies and economic crisis especially in the developing
countries since eighties. In the survival strategies analysis, people are considered as productive and
active actors instead of being passive victims of poverty. However strategies developed against poverty
are not independent from own resources of the households and structural condition they live in. This
study has a critical approach to the concept of household survival strategies, since this concept overrates
the resources of the poor and disguises the load on the labor of women who fight against poverty in
order to “manage” the “poverty of resources”. This study based on the field research made on 300
households that get relief from the municipalities in Eskişehir.

Anahtar Kelimeler

Survival Strategies, Poverty of Resources, Woman’s labor

Kaynakça

• Adaman, F. ve Ç. Keyder (2006), Türkiye’de Büyük Kentlerin Gecekondu ve Çöküntü Mahallerinde Yaşanan Yoksulluk ve Sosyal Dışlanma
• ec.europa.eu/employment_social/social_inclusion/docs/2006/study_turkey_tr.pdf
• Erişim tarihi: 7.02.2006
• Ayata, S. (1988), “Kentsel Orta Sınıf Ailelerde Statü Yarışması ve Salon Kullanımı”, Toplum ve Bilim, 42 (Yaz): 5–25
• Aldrich, B. ve Sandhu, R. (1997), Housing the Urban Poor, London:Zed.
• Becker, G.S. (1965), “A Theory of the Allocation Time”, Economic Journal, 75: 493–517
• Baysu, G. (2002), Looking at Women’s Poverty in Poor Households, Basılmamış Master Tezi, Ankara: Bilkent Üniversitesi.
• Birleşmiş Milletler. (1997), Human Development Report 1997: Concepts and Measurement of Human Development, OUP: New York.
• Bora, A. (2002), “Olmayanın Nesini İdare Edeceksin?:Yoksulluk, Kadınlar ve Hane”, N. Erdoğan (Der.), Yoksulluk Halleri: Türkiye’de Kent Yoksulluğunun Toplumsal Görünümleri, İstanbul: Demokrasi Kitaplığı Yayınevi.
• Brannen, J. ve G. Wilson (1987), Give and Take in Families in Resources Distribution, London: Allen and Unwin.
• Charles, N. ve M. Kerr (1987), “Just the Way It Is: Gender and Age Differences in Family Food Consumption”, J. Brannen and G. Wilson (Der.), Give and Take in Families: Studies in Resources Distribution, London: Allen and Unwin.
• Crompton, R. (1997), Women and Work in Modern Britain, New York: Oxford University Press Inc.
• Chant, (1991), Women and Survival in Mexican Cities Perspectives on Gender, Labour Market and Low Income Households, Manchester and New York: Manchester University Press.
• Chant, S. (1994), “Women, Work and Household Survival Strategies in Mexico, 1982-1992: Past Trends, Current Tendencies and Future Research”, Bulletin of Latin American Research, 13 (2): 203-233.
• Chambers, R. ve G.R. Conway (1992), Sustainable Rural Livelihoods: Practical Concepts for the 21st century, IDS Discussion Paper No. 296: IDS, Brighton.
• Daly, M. (1989), Woman and Poverty, Dublin: Attic Press.
• Dwyer, D. ve J. Bruce (1988), A Home Divided: Women and Income in the Third World, Stanford: Stanford University Press.
• Demir, E. (1994),“1980 Sonrası Türkiye’de Uygulanan Ekonomi Politikaların Kent Emekçi Ailelerin Geçim Stratejileri Üzerine Etkisi”, Dünyada ve Türkiye’de Güncel Sosyolojik Gelişmeler - 1. Ulusal Sosyoloji Kongresi, Ankara, Sosyoloji Derneği, 357–366.
• Ecevit, Y. (1998), “Küreselleşme, Yapısal Uyum ve Kadın Emeğinin Kullanımında Değişmeler”, F. Özbay (Der), Küresel Pazar Açısından Kadın Emeğinde ve İstihdamında Değişmeler: Türkiye Örneği, İstanbul: T.C. Başbakanlık-Kadın Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlüğü ve İnsan Kaynağı geliştirme Vakfı.
• Ecevit, Y. (1990), “Kentsel Üretim Sürecinde Kadın Emeğinin Konumu ve Değişen Biçimleri”, Ş. Tekeli (Der.), Kadın Bakış Açısından Kadınlar, İstanbul: İletişim Yayınları, 117–128.
• Erder, S. (1996), İstanbul’a Bir Kent Kondu: Ümraniye, İstanbul: İletişim Yayıncılık.
• Engelen, T. (2002), “Labour Strategies of Families: A Critical Assessment of An Apppealing Concept”, IRSH, 47: 453–464
• Florence, B.E. (1996), “After Revolution: Neo-Liberal Policy and Gender in Nicaragua”, Latin America Perspective 23(1):27–48.
• Folbre, N. (1986), “Cleaning House: New Perspectives on Households and Economic Development”, Journal of Development, 22(1): 5–40.
• Gonzalez de la Rocha, M. (2007), “The Construction of the Myth of Survival”, Development and Change, 38(1): 45–66
• Gonzalez de la Rocha, M. (2001), “From the Resources of Poverty to the Poverty of Resources? The Erosion of a Survival Model”, Latin American Perspectives, 28 (4):72–100
• Gonzalez de la Rocha, M ve Barbara B. Grant (1995), “The Urban Family and Poverty in Latin America”, Latin American Perspectives, 22 (2):12–31
• Gonzalez de la Rocha, M. (1994), The Resources of Poverty: Women and Survival in a Mexican City, Oxford: Blackwell.
• Graham, H. (1987), “Being Poor: Perceptions and Coping Strategies of Lone Mothers”, J. Brannen ve G. Wilson (Der.) Give and Take in Families: Studies in Resources Distribution, London: Allen and Unwin.
• Güneş, F. (2009a), “Türkiye’de Yeni Liberal Ekonomi Politikaları ve Krizlerin Kadınların Emek Piyasası ve Ev içinde Emek Kullanma Biçimleri Üzerindeki Etkileri”, Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar Dergisi, 46 (532): 15–28
• Güneş, F.(2009b), “Kentsel Yoksulluk/Dışlanma (MI), Göç ve İstihdam: Eskişehir’de Belediyeden Yardım Alan Haneler”, Sosyal Araştırmalar Dergisi, T.C. Selçuk Üniversitesi İ.İ.B.F 9 (18):449– 470
• Güneş, F. (2006) , Woman’s Labor and Poverty: The Case of Eskişehir in Turkey, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara: ODTÜ.
• Hareven, T.K. (1991), “The History of the Family and Complexity of Social Change”, American Historical Review, 96: 95–124
• Işık, O. ve M.M. Pınarcıoğlu (2001), Nöbetleşe Yoksulluk Sultanbeyli Örneği, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Jaiyebo, O. (2003), “Women and Household Sustenance: Changing Livelihood and Survival Strategies in the Peri-Urban Areas of Ibadan”, Environment and Urbanization, Vol.15, No: 1: 111–120.
• Kabeer, K. (1991), Gender, Production and Well-Being: Rethinking the Household Economy, IDS Discussion Paper No. 288, Bringhton: IDS.
• Kalaycıoğlu, S. ve H. Rittersberger-Tılıç (2002). “Yapısal Uyum Programlarıyla Ortaya Çıkan Yoksullukla Başetme Stratejileri” A. Alpay (Der.), Kentleşme Göç ve Yoksulluk, Dikmen, İmaj yayıncılık:197–247.
• Kaygalak, S. (2001), “Yeni Kentsel Yoksulluk ve Yoksulluğun Mekânsal Yoğunlaşması: Mersin Demirtaş Mahallesi Örneği”, Praksis 2 (Bahar): 124–172.
• Krantz, L. (2001), The Sustainable Livelihood Approach to Poverty Reduction, February, Swedish International Development Cooperation Agency, Report, Sweeden: Sida.
• Land, H. (1983), “Poverty and Gender: The Distribution of Resources within Families”, M. Brown, The Structure of Disadvantage, London: Heinemann.
• Lingman, L. (2005), Structural Adjustment, Gender and Household Survival Strategies: Review of Evidence and Concerns,
• http://www.umich.edu/~cew/PDFs/pubs/lingamrept.pdf Erişim: 11.12.2009
• Mingione, E. (1987), “Urban Survival Strategies, Family Structure and Informal Practices”, M.P. Smith veJ.R. Foggin (Der.), The Capitalist City: Global Restructuring and Comunity Politics, Oxford: Basil Blackwood Ltd.
• Miranda, C. (2002), Sustainable Livelihoods Approach: Concept And Practice, 1–7.
• http://www.devnet.org.nz/conf2002/papers/Cahn_Miranda.pdf Erişim: 13.09.2009
• Moen, P. ve E. Wethington (1992), “The Concept of Family Adaptive Strategies”, Annual Review of Sociology, 18: 233–251
• Moser, C. (1996), Confronting Crisis: A Comparative Study of Household Responses to Poverty and Vulnerability in Four Poor Urban Communities, World Bank Environmentally Sustainable Development Studies and Monographs Series no. 8.
• Moser, C. (1998), “Reassessing Urban Poverty Reduction Strategies: The Asess Vulnerability Framework”, World Develeopment, 26 (1) :21–45
• Muthwa, S. (1994), “Female Household Headship and Household Survival in Soweto”, Journal of Gender Studies, 3 (2):65–175
• Nelson, M.K. ve J. Smith (1999), Working Hard and Making Do. Surviving in Small Town America, London: University of California Press.
• ODTÜ (2000), Kentsel Yoksulluk ve Geçinme Stratejileri-Ankara Örneği, Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi Basım İşleri.
• Pahl, J. (1980), “Patterns of Money Management Within Marriage”, Journal of Social Policy, 9(3): 313-335.
• Payne, S. (1991), Women, Health and Poverty: An Introduction, Hemel Hempstead: Harvester Wheatsheaf.
• Rakodi, C. (1991), “Women’s Work or Household Strategies?”, Environment and Urbanization, 3 (2):38–45
• Rakodi, C. (1999), “A Capital Assets Framework for Analyzing Household Livelihood Strategies: Implications for Policy”, Development Policy Review, (17): 315-342
• Rodriguez, L. (1994), “Housing and Household Survival Strategies in Urban Areas: A Case Study of Solanda Settlement, Quito, Ecudor”, F.Meer (Der.), Poverty in 1990s:The Responses of Urban Women, UNESCO and Internationl Social Science Council:Paris, 135-150.
• Rosas, R.E. (2002), “Women and Survival Strategies in Poor Urban Contexts: A Case Study from Guadalajara, Mexico”, JDSI, 18 (2–3):81–108
• Sen, A. (1981), Poverty and Famines: An Essay on Entitlement and Deprivation, Oxford: Clarendon Press.
• Schmink, M. (1984), “Household Economic Strategies: review and Research Agenda”, Latin American Research Review, 19 (3):87-101
• Snel, E. ve R. Staring (2001), “Poverty, Migration and Coping Strategies”, Focaal-European Journal of Anthropolgy 38: 7–22
• Tilly, L.A. (1979), “Individual Lives and Family Strategies in the French Proletariat”, Journal of Family History, 4: 137–152
• Tilly, L.A. (1987), “Beyond Family Strategies, What?”, Historical Methods, A Journal of Quantitative and Interdisciplinary History, 20 (3): 123–125.
• Viazzo, P.P ve K.A. Lunch (2002), “Anthropology, Family History, and the Concept of Strategy”, IRSH, 47:423–452
• UNDP (1999), Sustainable Livelihoods Documents: Introduction, Overview and Sustainable Livelihoods: Concepts, Principles and Approaches to Indicator Development.
• http://www.undp.org/sl Erişim Tarihi: 1.11.2001
• Wallace, C. (2002), “Household Strategies: Their Conceptual Relevance and Analytical Scope in Social Research”, Sociology, 36 (2): 275–292
• World Bank (1990), World Bank Development Report 1990: Poverty, New York: Oxford University Press.