ROMANYA SÖZLÜ TÜRK EDEBİYATI ÜRÜNLERİNDE MİTOLOJİK SAYILAR

Yıl 2010, Cilt: 16 Sayı: 64, 245 - 257, 01.12.2010

Bayram Durbilmez

Öz

İnsanoğlu, mitolojik dönemlerde kendisini ve çevresini tanımaya, gördüklerini yorumlamaya
çalışmıştır. Bu yorumlar sırasında sayılardan da yararlanılmış, bazı sayıların kutlu
oldukları düşünülmüştür. Mitolojik dönemden günümüze kadar, değişik medeniyetler kuran
insanoğlu, kutlu kabul edilen sayılarla ilgili kabul ve inanışları da dilden dile, nesilden nesile
aktarmış, edebiyat ürünlerinde bu sayıları motif olarak kullanmışlardır. Romanya’da yaşayan
Tatar Türklerinin sözlü edebiyat ürünleri de sayılar yönünden oldukça zengindir.
Makalede, Romanya sözlü Türk edebiyatı ürünlerindeki sayıların ortaya çıkarılması
ve bu sayıların çözümlenerek mitolojik köklerinin tespit edilmesi amaçlanmaktadır.
Romanya’da yaşayan Tatar Türklerinin sözlü edebiyat ürünlerinde 3, 4, 5, 6, 7, 9, 40 sayılarının
simgesel özellikler taşıdıkları anlaşılmaktadır. Bu mitolojik sayıların incelenmesi ortak
Türk kültürünün yayılma alanlarının belirlenmesine katkı sağlayacaktır. Türk mitolojisinden
kaynaklanan kullanımların tespiti yanında, evrensel kültürle ortak özellikler taşıyan unsurların
ortaya çıkarılması da hedeflenen amaçlardandır.

Anahtar Kelimeler

Romanya, Tatar Türkleri, sözlü Türk edebiyatı, mitoloji, sayılar, sayı sembolizmi, sözlü kültür

Mythological Numbers İn Rumanian Turkic Oral Literature Products

Öz

Since mythological times mankind attempted to understand what s/he observed and give
meaning to them. As they evaluated the things around, they made use of numbers, and considered
some numbers as “sacred”. Mankind who founded many different civilizations used
this “sacred number tradition” in literature and passed it onto next generations. Tatar Turks,
living in Rumania, has a rich oral tradition that harbours sacred number tradition.
This article aims to reveal the sacred numbers in Rumanian oral tradition and their
mythological roots and their function in the culture. It has been understood that 3, 4, 5, 6,
7, 9 and 40 have symbolic meanings in the oral literary products of Tatar Turks living in
Rumania. The examination and evaluation of these numbers will contribute to determine the
extent to which Turkic culture expands. In addition to revealing the usages that stem from
Turkic mythology, revealing some common aspects with universal culture is also within the
objective of this paper.

Anahtar Kelimeler

Rumania, Turkic Tatars, oral Turkish literature, mythology, numbers, numerical symbolism, oral culture

Kaynakça

• ABDULLA, Behlül, 2006, Folklorda Say Simvolikası, Elm yay.: Bakü.
• AHMET- NACİ CAFER ALİ, 1996, Boztorgay, ikinci basılış, Kriterion Kitap Üyi yay.: Bükreş.
• BEYDİLİ, Celal, 2005, Türk mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Yurt Kitap yay.: Ankara.
• CEBECİ, Ahmet, 2007, “Dobruca ve Deliorman Türklerinin Savaş ve Göç Destanları”, Romanya’da Türk Kültürünün İzleri, Golden Print yay.: Bükreş.
• DURBİLMEZ, Bayram, 2005, “Türk Kültüründe ve Fütüvvet-nâmelerde Üç Sayısı”, Ahilik Araştırmaları Dergisi, c.1, S. 2 (Kış 2005), Gazi Üniversitesi Ahilik Kültürünü Araş- tırma Merkezi yay.: Kırşehir.
• DURBİLMEZ, Bayram, 2007a, “Türk Kültüründe ve Fütüvvet-nâmelerde Beş Sayısı”, II. Ahi Evran-ı Velî ve Ahilik Araştırmaları Sempozyumu- Bildiriler, Kırşehir Valiliği- Ahi Evran Üniversitesi Ahilik Kültürünü Araştırma Merkezi yay.: Ankara
• DURBİLMEZ, Bayram, 2007b, “Kırım Türk Halk Anlatılarında Sayı Simgeciliği”, millî Folklor / Uluslar arası Kültür Araştırmaları Dergisi, S. 76 (Kış), Ankara.
• DURBİLMEZ, Bayram, 2008, “Nahçıvan Türk Halk İnanışlarında Mitolojik Sayılar / Myt- hological Numbers in Nakhchıvan- Turkish Folk Beliefs ”, Turkish Studies / Interna- tional Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 3/ 7, Fall 2008.
• DURBİLMEZ, Bayram, 2009, “Türk Kültüründe ve Fütüvvet-nâmelerde Dört Sayısı / The Number ‘4’ in Turkish Culture and Futuvvetname” Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli- Araştırma Dergisi, c.52, Ankara.
• EKREM, Mehmet Ali, 1981, Bülbül Sesi- Dobruca Türkleri Folklorundan Seçmeler, Bükreş.
• GÜLENSOY, Tuncer, 1976, “Türklerde Dokuz Sayısı”, I. Uluslar arası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, C. IV, Ankara.
• HORATA, Osman, 1999, “Romanya Türk Edebiyatı”, Başlangıcından Bugüne Kadar Tür- kiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi, Kültür Bakanlığı yay.: Ankara.
• MAHMUT, Enver- Nedret Mahmut, 1988, Bozcigit, Kriterion Kitap Üyi yay.: Bucureşti.
• MAHMUT, Enver- Nedret Mahmut, 1991, Ayuv Kulak Batır- Dobruca Tatar masalları, İkinci kitap, Kriterion Kitap Üyi yay.: Bucureşti.
• MAHMUT, Enver- Nedret Mahmut, 1997, Dobruca Türk Halk Edebiyatı metinleri, T.C. Kültür Bakanlığı yay.: Ankara.
• NASRATTINOĞLU, İrfan Ünver, 2007, “Ana Başlıklar Halinde Romanya’da Türk Kültürü- nün İzleri”, Romanya’da Türk Kültürünün İzleri Golden Print yay.: Bükreş.
• NASRATTINOĞLU, İrfan Ünver- Serin Türkoğlu, 2008, II. Uluslararası Romanya’da Türk Kültürünün İzleri Sempozyumu- Bildiriler, Golden Print yay.: Bükreş.
• ÖNAL, Mehmet Naci, 1998, Romanya Dobruca Türkleri ve mukayeseleriyle Doğum, Evlenme ve ölüm Âdetleri, Kültür Bakanlığı yay.: Ankara.
• PEKPELVAN, Belgin, 2007, “Türk Kültürünün Yansıları”, Romanya’da Türk Kültürünün İzleri, Golden Print yay.: Bükreş.
• SCHIMMEL, Annemarie, 2000, Sayıların Gizemi, (çev. Mustafa Küpüşoğlu), 2. baskı, Ka- balcı yay.: İstanbul.
• ÜLKÜSAL, Müstecib, 1966, Dobruca ve Türkler, TKAE yay.: Ankara.
• YÜKSEL, H. Avni, 1981a, “Türk Folklorunda Sayılar”, millî Kültür, 3/ 4, Ankara.
• YÜKSEL, H. Avni, 1981b, “Türk Folklorunda Yedi Sayısı”, millî Kültür, 3/ 5, Ankara.
• YÜKSEL, H. Avni, 1981c, “Türk Folklorunda Dokuz Sayısı”, millî Kültür, 3/ 6, Ankara.