SEMBOLİK VE GERÇEK ANLAMLARIYLA TÜRKÜ METİNLERİNE YANSIYAN HAYVANLAR

Yıl 2011, Cilt: 17 Sayı: 66, 229 - 250, 01.08.2011

Aktan Müge Yılmaz

Öz

Edebî metinlerde hayvan motifleri, doğal çevrenin, ekonomik faaliyetlerin bir
yansıması olarak, bir fon göreviyle yer alırken, çeşitli sembolik anlamlar kazanarak soyut
olanı yansıtmada somut bir gösterge olarak da kullanılmışlardır. Dolayısıyla bir metinde yer
alan hayvan motifleri tahlil edildiğinde o ürünleri yaratan insanların doğal çevresi, maddî
kültür yaratmaları, ekonomisi vs. takip edilebilirken bir yandan da bu hayvanların kazanmış
oldukları sembolik anlamlarda gizli olan somut olmayan kültürel kodları çözebilmek
mümkündür. Bu makalede, türkü metinlerinde geçen hayvanların anlam dünyasına vurgu
yapılmış ve hayvanların sembolik ve gerçek anlamları ile kullanımları tespit edilmeye
çalışılmıştır. İncelemede TRT Türk Halk Müziği Repertuarı’nda bulunan Erzurum, Erzincan,
Sivas, Gaziantep, Kilis, Yozgat, Ağrı ve Van yöresine ait türküler değerlendirilmiştir. Genel
anlamda halk edebiyatı olmak üzere incelenen metinlerde görülmüştür ki; türkülerin anlam
dünyasını yaratırken hayvan motiflerinden önemli ölçüde yararlanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Folklor, türkü, sembolik anlam, hayvan motifi, somut olmayan kültürel kod

THE ANIMALS USED IN THE TEXTS OF FOLK SONGS WITH THEIR REAL AND SYMBOLIC MEANINGS

Öz

While in literary texts, animal motifs are included as a reflection of the natural
environment and economic activities, they have also been used as a concrete indicator in
reflecting the abstract, by gaining various symbolic meanings. So, when the animal motifs in
a particular text are analyzed, while, on the one hand, the natural surrounding of the people
that have created those works, their process of creating material culture and their economy
can be followed, on the other hand, it is also possible to solve the unconcrete cultural codes
which are hidden in the symbolic meanings that these animals have gained. In this article, the
meanings of the animals mentioned in the texts of folk songs have been emphasized and their
usages, both as real and symbolic, have been tried to be determined. In the survey, the songs
in TRT folk music repartoire, which belong to the districts of Erzurum, Erzincan, Sivas,
Gaziantep, Kilis, Yozgat, Ağrı and Van, have been assessed. In the analyzed texts, most of
which are the examples of folk literature, it has been found that animal motifs have been used
substantially in creating the meaning world of folk songs.

Anahtar Kelimeler

Folklore folk songs, symbolic meaning, animal motif, unconcrete cultural codes

Kaynakça

• AKALIN, L. Sami, 1993. Türk folklorunda Kuşlar. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• ÇORUHLU, Yaşar, 2002. Türk Mitolojisinin Anahatları. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• KARABAŞ, Seyfi, 1999. Bütüncül Türk Budunbilimine Doğru. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• KÖKSEL, Behiye, 2009. “Halk Türkülerinde Avla İlgili Semboller”. Acta Turcica, Y. 1, S.1, s.464-478.
• ÖGEL, Bahaeddin, 1989, Türk Mitolojisi ıı Cilt, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• ÖZTÜRK, Ali Osman, 1998. “Türk Halk Türkülerinde Sözkalıpları, Eğretileme ve Simgeler”. Pertev Naili Boratav’a Armağan. (Yayına Hazırlayan: Metin Turan), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, s.257-284.
• TURAL, Sadık Kemal, 1993. “Edebiyat Eseri ile Çevre Arasında Bağlar”. Türk Edebiyatında Tabiat. Şükrü Elçin, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını: 3-4.
• YILMAZ, Ebru Burcu, 2011. “Hikaye ve Romanlarda Sembol Dilinin Görüntüleri Üzerine Bir Değerlendirme”. Bilig, S. 56, s. 45-56.
• SEMBOlİK VE GErÇEK ANlAMlArıYlA TürKü METİNlErİNE YANSıYAN hAYVANlAr