SALIR TÜRKÇESİ VE TÜRKMEN TÜRKÇESİNDE ÇOKLUK, İYELİK VE SORU EKLERİ

Yıl 2011, Cilt: 17 Sayı: 66, 95 - 104, 01.08.2011

Ersin Teres

Öz

Bu çalışmadaki gayemiz; Çin’de konuşulan dokuz Türk lehçesinden biri olan Salır
Türkçesi ile Oguz grubu Türk lehçelerinin doğu kolunu teşkil eden Türkmen Türkçesinde
çokluk, iyelik ve soru ekleri arasındaki benzerlik ve farklılıkları ortaya koymaktır. Bu
bağlamda Salır Türkçesi ve Türkmen Türkçesinin daha önce derlenmiş metinlerinden
faydalanılarak çokluk, iyelik ve soru ekleri belirlenmiş ve bu ekler şekil, anlam ve işlev
yönünden karşılaştırılmıştır. Bu çalışma sonucunda elde ettiğimiz benzerlikler Salır
Türkçesinin de bir Oğuz grubu Türk lehçesi olduğu kanaatini güçlendirici niteliktedir.

Anahtar Kelimeler

Soru ekleri, çokluk ekleri, iyelik ekleri, karşılaştırma, Salır Türkçesi

PLURAL, POSSESIVE AND INTERROGATIVE SUFFIXES IN SALIR TURKISH AND TURKMEN TURKISH

Öz

The aim of this study is to explain the similarities and differences between plural,
possesive and interrogative suffixes in Salir Turkish that is one of nine groups of Turkish
people living in China and Turkmen Turkish that is the eastern part of Oghuz dialect of
Turkish. In this context, plural, possesive and interrogative suffixes are identified by making
use of published texts of both dialects and compared the similarities and differences of noun
inflections in terms of form and function. As a result of this study, the similarities which
we acquired corroborate the view that Salir Turkish is a dialect belong to Oghuz group of
Turkish.

Anahtar Kelimeler

Plural suffixes, possessive suffixes, interrogative suffixes, comparison, Salır Turkish

Kaynakça

• ARAT, Reşid Rahmeti, (1953), “Türk Şivelerinin Tasnifi”, Türkiyat Mecmuası X, İstanbul, s. 59-139.
• AZMUN, Yusuf, (1983), Ana Çizgileriyle Türkmence Dilbilgisi- I. Cilt (Sesbilgisi), Ankara Üniversitesi DTCF Yayınları, Ankara.
• BAZIN, Louis, (1959), “Le Turkmène”, Philologiae Turcicae Fundementa I, Wiesbaden, pp. 308-317.
• CHENG, Shiliang (editor), (1997), Tujue Bijiao Yuyan-xue [A Comparative Study of the Turkic Languages], Xinjiang Peoples Press, Ürümçi.
• DANKOFF, Robert, [with James Kelly], (1982-1985), Mahmud al-Kašγari Compendium of The Turkic Dialects (Dīvānu Lüγāt at-Turk), ed. Sinasi Tekin-Gönül Alpay Tekin. Harvard University Sources of Oriental Languages and Literatures 7, Turkish Sources VII, Boston.
• DOğAN, Levent, (1996), “Türkmen Türkçesinin Fonetik ve Morfolojik Özellikleri Üzerine- II”, Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Dergisi, sayı: 5, s. 65-74.
• DRIMBA, V., (1998), “Sur la classification de la langue salare”, UAJb, vol. 40, nu. 3-4, pp. 200-213.
• DWYER, Arienne M., (1998), “The Turkic Strata of Salar: An Oghuz in Chaghatay Clothes?”, Turkic Languages 2, pp. 49-83.
• GABAİN, von A., (1963), “Charakteristik der Türksprachen”, Handbuch der Orientalistik, vol. 5, I. J. Brill, Leiden-Köln.
• HAN, Jianye, (1982), “Tan Salayu de Xinci Shuyu” [On the New Words and Termins in Salar], Qinghai Minzu Xueyuan Xuebao [Journal of Qinghai Institute of Nationalities] 1, pp. 68-76.
• HAHN, Reinhard F., (1988), “The Origin and Development of the Salar Language”, AOH XLII, pp. 235-275.
• –––– ,(1998), “Yellow Uyghur and Salar”, Lars Johanson and Éva Á. Csató (eds.), The Turkic Languages, Routledge, London and New York, pp. 397-402.
• HANSER, Oskar, (1977), Turkmen Manuel (Descriptive Grammar of Contemporary Literary Turkmen-Texts-Glossary), Wien; Türkçesi: ÖLMEZ, Zuhal, (2003), Türkmence El Kitabı, Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi 17, İstanbul.
• KAKUK, S., (1961), “Textes salar”, AOH XIV, nu. 1-2, pp. 95-117.
• ------, (1961), “Un vocabulaire salar”, AOH XIV, nu. 2, pp. 173-196.
• ------ ,(1962), “Sur la phonetique de la langue salare”, AOH XV, nu. 1-3, pp. 161-172.
• KARA, Mehmet, (1997), Ata Atacanov’un Şiirleri I (Giriş-Metin-Aktarma); II (İnceleme- Gramer-Dizin), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• ----- , (2000), Türkmence (Giriş-GramerMetinler-Sözlük), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• ----- , (2005), Türkmen Türkçesi Grameri, Gazi Kitabevi, Ankara.
• KORSH, E. F., (1910), “Klassifikatsiya turetskih plemen po yazıkam”, Étnografiçeskoe obozrenie, 84, Moskva.
• KRADER, Lawrence, (1966), Peoples of Central Asia, Indiana University, Bloomington.
• MALOV, S. E., (1927), “Izuçenie Civyx Turetskix nareçiy zapadnoko Kitaya”, Vostoçnıe Zapiski, 1, Leningrad.
• MENGES, K. H., (1979), “Türk Dillerinin Sınıflandırılması”, Tarihî Türk Şiveleri, çeviren: Mehmet Akalın, Ankara.
• ÖLMEZ, Mehmet, (2009), “Oğuzların En Doğudaki Kolu: Salırlar ve Dilleri”, IV. Uluslararası Büyük Türk Dil Kurultayı Bildiri Kitabı, Kırım (Simferopol), s. 436-438.
• POPPE, Nicholas, (1953), “Remarks on the Salar Language”, Harvard Journal of Asiatic Studies, vol. 16, nu. 3-4, pp. 438-477.
• ----- ,(1965), Introduction to Altaic linguistics, Otto Harrassowitz, Wiesbaden.
• PRITSAK, O., (1953), “Das Neuuigurishe”, PhTF 1, pp. 525-563.
• QUANLIN, Ma, WANXIANG Ma, MA, Zhicheng, (1993), Salar Language Materials, edited by Kevin Stuart, Sino-Platonic Papers Nu: 43, Pennsylvania: Department of Asian and Middle Eastern Studies University of Pennsylvania.
• RADLOFF, W., (1882), Phonetik der nördlichen Türksprachen, T. O. Weigel, Leipzig.
• SAMOILOVITCH, A. N., (1922), “Nekotorie dopolneniya k klassifikatsi turetskih yazıkov”, Mir-Ali Şir, Sbornik k pyatisotletiyu so dnya rozdeniya, PIJVYA.
• SCHONIG, Claus, (1997), “A New Attempt to Classify the Turkic Languages”, Turkic Languages 1-2, pp. 117-133, pp. 262-277; 3, pp. 130-151.
• ---- ,(1999), “The Internal Division of Modern Turkic and its Historical Implications”, Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae, vol. 52, pp. 85.
• The Turkic languages, (1998), editors: Lars Johanson ve Eva, A. Csato, Routladge, London and New York.
• TEKİN, Talat, (1989), “Türk Dil ve Diyalektlerinin Yeni Bir Tasnifi”, Erdem, c. 5, sy. 13, s. 141-168.
• TEKİN, Talat, Mehmet Ölmez, (1999), Türk Dilleri Giriş, İstanbul.
• TENISHEV, A. R., (1962), “Sur le folklore et la langue de Salars”, AOH 14, nu. 3, pp. 253- 272.
• ----,(1963), Salarskiy Yazık, Moskva.
• ----,(1964), Salarskie Tekstiy, Moskva.
• ----,(1976a), Stroy Salarskogo Yazyka, Moskva: Nauka.
• ----,(1976b), Otyyvok iz Istorii Salarov [A Fragmnent Concerning the History of Salars], UAJb, nu. 48, pp. 237-248.
• ----, (1997), “Salarskiy Yazık”, Moskva: Yazıki Mira: Tyurkskie Yazıki, pp. 335-345.
• YAKUP, Abdurishid, (1997), “Xinjiang Salayu Jiegou Tedian Shixi”, [A Primary analysis on the structural features of the language of Xinjiang Salars], Journal of Xinjiang University, vol. 25, nu. 1, pp. 93-97.
• ----,(1998), “A Sample of Oral Literature of Xinjiang Salars”, Türk Dilleri Araştırmaları, nu. 8, pp. 49-72.
• ----,(2002), An Ili Salar Vocabulary, Tokyo University Press, Tokyo.
• WEI, Cui-yi, (1987), “The Turkic-Speaking Minorities in China”, Materialia Turcica, Band 11, Bochum.
• WEI, Ma, JIANZHONG Ma, STUART Kevin, (2001), The Folklore of China Islamic Salar Nationality, vol: 15, Lewiston: The Edwin Mellen Press, Chinese Studies.
• http://tr.wikipedia.org/wiki/şunhua_Salar_Özerk_İlçesi. Not:
• 4 rakamı dar ünlülerin tamamını, 2 rakamı ise dar ünlülerin ikisini temsil eder.
• SAlır TürKÇESİ VE TürKMEN TürKÇESİNDE
• ÇOKlUK, İYElİK VE SOrU EKlErİ