Batı Rönesansında Rebalais, Türkçe Yazında Köy Enstitülüler

Yıl 2011, Cilt: 18 Sayı: 67, 61 - 74, 01.10.2011

Alper Akçam

Öz

Rabelais romanı, Avrupa Rönesansı’nın en önemli kilometre taşlarındandır. Edebiyat
alanında Rabelais’nin açtığı kapıdan Cervantes, Shakespeare, Goethe geçecek, tarihsel
süreç içinde geniş yeniden üretimin doğuş alanı olarak dünyayı sarsmaya yönelecek olan
Avrupa’da büyük bir kültür değişim-dönüşüm dönemi başlayacaktır. Rönesans üzerine
ayrıntılı çalışmaları olan kültürbilimci Mihail Bahtin’e göre, bu değişimin temel özelliği,
ortaçağın tekil bildirimli ve korkuya dayalı dil ve algı sistemine karşı, Rabelais’in edebiyat
alanına taşıdığı grotesk halk kültürünün gülmece kaynaklı çoklu gösterge sistemidir.
Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşu, birçok düşünür tarafından bir Kültür Devrimi olarak
tanımlanmaktadır. Cumhuriyet sonrası oluşan yeni Türkiye kültür ortamındaki en önemli
değişimlerden biri de Köy Enstitülü yazarlar tarafından üstkültüre taşınmış olan grotesk halk
kültürü öğeleridir.
Rabelais romanı ile Anadolu’dan filizlenmiş Köy Enstitülü yazarların yapıtları arasında
önemli koşutluklar ve özdeşlikler bulunmaktadır.
Rabelais romanının Batı’da Aydınlanma akımı ve ona tepki olarak doğmuş Romantizm
tarafından anlaşılamamış ve değersizleştirilmiş olması ile, Türkiye’de Köy Enstitülü
yazarlara ait yapıtların “Köy Romanı” yaftası ile karalanıp kültürel paradigmadan dışlanmış
bulunması da benzer bir tablo oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Rönesans, Rabelais, Köy Enstitülü yazarlar, Grotesk Halk Kültürü, Homo Ludens, Toplumcu Gerçekçilik

Rebalais in Western Renaissance - Village Institutes “Köy Enstitülüler” in Turkish Literature

Öz

Rabelais’s novel isthe most important mile stones of the European Renaissance. Rabelais
opened a new door into the field of literature. Cervantes, Shakespeare and Goethe passed
from this door and a great conversion and transformation period into the historical process
started in Europe which intend to shake the world as the re-emergence area. According to
Mihail Bahtin who has detailed studies on Renaissance, the basic feature of this conversion
is Rabelais’s multi sign system originating from humour of grotesk folk culture. This system
transfered to literary world and improved against language and perception system which has
only one declarative language and based on fear.          
The foundation of Turkish Republic is defined as a cultural revolution by a lot of
thinkers. After the Turkish Republic, one of the most important conversions in new Turkish
cultural enviroment is the elements of grotesk folk culture which were transfered by authors
graduated from village institute slightingly.
There are some important parallels and identities between Rabelais’s novel and the
works of authors graduated from village institute.
Rabelais’s novel was not understood by Enlightement Movement and Romanticism
which was born as reaction against Enlightement Movement and tried to trivialized. The
works belonging to authors graduated from village institute vilified with “Village Novel”
label and was excluded from cultural pradigma. This case generates a similar tableau between
Rabelais’s novel and the works of authors graduated from village institute.

Anahtar Kelimeler

Renaissance, Rabelais, authors graduated from village institute, Grotesk Folk Culture, Homo Ludens, Socialist Realism

Kaynakça

• Akçam, Dursun (1999), Kanlıderenin Kurtları, Arkadaş Yayınevi, 1. Basım, Ankara.
• Apaydın, Talip (1975), Tütün Yorgunu, Cem Yayınevi, İstanbul.
• Apaydın, Talip (1976), Yoz Davar, Cem Yayınevi, 2. Baskı, İstanbul.
• Bahtin, Mihail (2001), Karnavaldan Romana, Çev.: Cem Soydemir, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Bahtin, Mihail (2004), Dostoyevski Poetikasının Sorunları, Çev: Cem Soydemir, Metis Eleştiri, İstanbul.
• Bahtin, Mihail (2005), Rabelais ve Dünyası, Çev.: Çiçek Öztek, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Başgöz, İlhan (1986), Folklor Yazıları, Adam Yayınları, İstanbul.
• Baykurt, Baykurt (2007) Kaplumbağalar, Literatür Yayınları, İstanbul.
• Kaftancıoğlu, Ümit (1972), Yelatan, Remzi Kitabevi, İstanbul,
• Kaftancıoğlu, Ümit (2006), Dönemeç, Yalın Ses Yayınları, 3. Baskı, İstanbul.
• Moretti, Franco (2005), Mucizevi Göstergeler, Çeviren Zeynep Altıok, Metis Yayınları, İstanbul.
• Paz, Octavio (1996), Çamurdan Doğanlar, Çev. Kemal Atakay, Can Yayınları, İstanbul.
• Paz, Octavio (1999), Yalnızlık Dolambacı, Çev. Bozkurt Güvenç, Can Yayınları.
• Tonguç, Engin (2007), Bir Eğitim Devrimcisi/ İsmail Hakkı Tonguç, Yeni Kuşak Köy Enstitülüler Derneği Yayınları, İzmir.