TÜRKÇE DEYİMLER SÖZLÜKLERİNE ALINMIŞ, DEYİM OLMAYAN KİMİ SÖZ ÖBEKLERİNE İLİŞKİN BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2011, , 121 - 142, 01.12.2011

Necmi Akyalçın

Öz

Bu çalışmada Türkçemizde kullanılan deyimler ele alınmakta, bu bağlamda bir
söz öbeğinin deyim olabilmesi için hangi özellikleri taşıması gerektiği irdelenmektedir.
Yayımlanmış olan Türkçe Deyimler Sözlüklerinden örnekler seçilerek yapılan
değerlendirmeler yedi başlık altında toplanmıştır. Burada amaç deyimler sözlüklerinde,
deyim olarak ileri sürülen pek çok söz öbeğinin aslında deyim olmadığını ortaya koyarak
bir söz öbeğinin deyim olabilmesi için hangi nitelikleri taşıması gerektiğini örnekleriyle ve
açıklamalarıyla ortaya koymak ve deyimlerimizle ilgili olarak karşımıza çıkan karışıklıkların
ortadan kaldırılmasına katkılar sunmaktır.

Anahtar Kelimeler

Deyim, söz öbeği, mecaz anlam

AN ASSESMENT ABOUT SOME PHRASES WHICH ARE NOT IDIOM BUT ARE LOCATED IN TURKISH IDIOM DICTIONARIES

Öz

In this study, the idioms used in Turkish are analyzed, and in this respect what kinds
of features that prepositional phrases must have to form idioms are examined. Evaluations,
which have been prepared through the words chosen from Turkish Idioms Dictionaries, are
given under seven subtitles. The main purpose of this study is to be able to prove that many
phrases which are reckoned as idioms are not actually idioms and to illustrate what kinds
of characteristics that prepositional phrases must have to form idioms with examples and
commentary. Through this process, this study aims to contribute to the removal of some
confusion that is coincided about idioms in Turkish.

Anahtar Kelimeler

Idioms, prepositional phrases, figurative meaning

Kaynakça

• Aksan, Doğan (1984), Her Yönüyle Dil 3, TDK Yayınları, Ankara
• Aksoy, Ömer Asım (1988), Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü I, İnkılap Kitabevi, İstanbul.
• Aksoy, Ömer Asım (1984) Tek sözcükten deyim var mı?, Çağdaş Eleştiri, İstanbul.
• Akyalçın, Necmi (2007), Türkçe İkilemeler Sözlüğü Tanıklı, Anı Yayınevi, Ankara.
• Albayrak, Nurettin (2009), Türkiye Türkçesinde ATASÖZLERİ, Kapı yayınları, İstanbul.
• Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü, TDK, http://tdkterim.gov.tr/atasoz/, 21 Mayıs 2009 günü
• Kars’ta düzenlenen II. Uluslararası Türkiye Türkçesi Ağız Araştırmaları Çalıştayı’nda kullanıma açılmıştır. Bilgin, Muhittin (2002) Anlamdan Anlatıma Türkçemiz, 2. Baskı. Anı Yayınları, Ankara.
• Büyük Türkçe Sözlük TDK, http://tdkterim.gov.tr/bts/ Hengirmen, Mehmet (2007) Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü 2, Engin Yayınevi, Ankara.
• Parlatır, Prof. Dr. İsmail (2008) Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü II, Yargı Yayınevi, Ankara.
• Püsküllüoğlu, Ali (1995)Türkçe Deyimler Sözlüğü, Arkadaş Yayınları, Ankara.
• Saraçbaşı, M. Ertuğrul (2010) Örnekleriyle Büyük Deyimler Sözlüğü I.II, YKY, İstanbul.
• Sinan, Dr. Ahmet Turan (2001) Türkçenin Deyim Varlığı, Kubbealtı Yayıncılık, Malatya.
• Türkçe Sözlük (1983), TDK, Genişletilmiş 7. Baskı, Ankara.