Geç Bronz Döneminde Kıbrıs-Myken (Akha) İlişkileri

Yıl 2012, Cilt: 18 Sayı: 70, 187 - 195, 01.08.2012

Ahmet Gözlü

Öz

Kıbrıs Adası’nda ilk insan aktivitesi ve faaliyetine ait en erken kanıt Ada’nın
güney kıyısında Akrotiri (Ağrotur) Yarımadası’nın epey ucunda bulunan bir yerleşim
yerinden gelmiştir. Prehistorya kayıtları, Ada’da ilk insan izlerinin M.Ö.10.000-9.500
yıllarında görülmeye başladığını bilimsel olarak ortaya koymuştur. Bu tarih, Doğu
Akdeniz’de Notufiyan (Nautifian) dönem ile çağdaştır.
İlk insanlarla birlikte tarihöncesi çağlar içinde Güneydoğu Anadolu, Irak ve
Suriye’nin kuzeyi ve Akdeniz’in doğu kıyılarından akıp gelen gruplar Ada’da
yaşamaya ve Ada’yı iskan etmeye başladılar. Ada’nın kültürel orijini böylece kendi
içinde kayıtlı olmayıp özel bir evrimsel gelişimle ortaya çıkmamış, bunun yerine
harici neolitik gruplar tarafından Ada’ya peyderpey taşınmıştır. Ada’ya akıp gelen bu
kolonist gruplar beraberlerinde gelişmiş bir kültürde getirdiler.Tarımsal -ekonomik
faaliyetleri, mimari form ve teknikleri anavatanlarıyla (Anadolu, Suriye, Filistin)
bağıntı ve benzeşim içindeydi ve anavatanlarındaki kültürel değişimler göreli olarak
Ada’ya yansıtılıyordu.Yani Ada’daki sosyal-ekonomik-kültürel oluşumların temel
atıf grubu, Anadolu ve Levant diyebileceğimiz Doğu Akdeniz’dir. Mesela Ada’da,
Anadolu menşeili olan tarihöncesinin önemli bir ekonomik metası obsidyene kolayca
rastlanabilir ve bunun mimari formları Yakındoğu’da bulunan Tell Halaf, Byblos, Tepe
Gawra, Jericho, Arpachiyah gibi yerleşim yerlerinin mimarisiyle mukayese edilebilir.
Doğu kültürel referans alanıyla Ada’nın bu etkileşim süreci uzun tarihöncesi dönemler
boyunca, Mykenlerin tarih sahnesine çıkışına kadar, devam etti.
Mykenler (Akhalar), Geç Bronz Dönemi’nde (M.Ö. 1600-1050) kolonizasyon
programı çerçevesinde Kıbrıs’a sızmaya başladılar. Kültürel ve politik üstünlüğü
elde ettikten sonra, hem Ada’nın nesnel kültürünü değişime uğratıp helenizasyon
faaliyetlerini başlattılar hem de Kıbrıs’ın etnik yapısına katkıda bulundular. Bu
çalışmamız, önceleri Doğu jeokültürel plakası etkisinde bulunan adanın, Myken
kolonizasyonu bağlamında başka bir jeokültürel plakanın (Batı) etkisine girmeye
başlaması tarihsel olgusuna ışık tutmaya çalışacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kıbrıs, Myken kolonizasyonu, koloni, helenizasyon, etnik yapı

Cyprus-Mycenae Relations in Late Bronze Age

Öz

The earliest evidence regarding first human activities in the island of Cyprus
came from a residential place located at the far end of Akrotiri (Ağrotur) peninsula,
at the southern shores of the island. Pre-historical records revealed that first human
traces on the island dated back to 10.000-9.500 BC. This period is contemporary to
the Natufian period in the Eastern Mediterranean region.
Together with the earliest people, groups flowing through the Southeastern
Anatolia, North of Iraq and Syria, and the Eastern shores of Mediterranean began
living in and settle down on the island. Thus, cultural origin of the island did not
emerge via an intrinsic evolution; rather, it was gradually carried to the island via
extrinsic Neolithic groups.
These colonizer groups also brought an advanced culture. Agricultural and
economic activities, as well as architectural forms and techniques were in similitude
with those of their motherland (Anatolia, Syria, Palestine); moreover, cultural
changes in the motherland were reflected to the island gradually. In other words,
main reference group of social-economic-cultural formations was the Eastern
Mediterranean, which could be specified as Anatolia and Levant. For example, it
is easy to find obsidian on the island, which was an important commercial material
originated in Anatolia, and architectural forms were compared to those of the Near
East, like Tell Halaf, Byblos, Tepe Gawra, Jericho, Arpachiyah. Throughout the
long pre-historical times, the island’s interaction period with the Eastern cultural
referential premise continued until the emergence of Mycenaeans in history.
Mycenaeans (Achaeans) began to leak into the island of Cyprus in Late Bronze
Age (1600-1050 BC) within the framework of colonization. After obtaining cultural
and political domination of the island, they started Hellenization activities by
changing the native culture, and contributed to the ethnic structure of Cyprus.
This work aims at shedding light to the historical fact that the island, then under
the influence of the Eastern geocultural zone, began to be influenced by another
geocultural zone (West) through Mycenaean colonization.

Anahtar Kelimeler

Cyprus, Mycenaean colonization, colony, hellenization, ethnic structure

Kaynakça

• Aktüre, Sevgi (2003). Anadolu’da Demir Çağı Kentleri, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Alastos, Doros (1976). Cyprus in History, Second Printed, London: Printed in Great Britain.
• Biers, William R. (1996). The Archaeology of Greece, London: Cornell University Press.
• Brinton, Crane vd. (1964). Civilization in the West New Jersey: Prentice Hall İnc.
• Karageorghis, Vassos. (1991). Cyprus Museum and Archaelogical Sites of Cyprus, Athens: Ekdotike Athenon S.A.
• Leriou, Natasha (Anastasia). “Constructing an Archaeological Narrative: The Hellenization of Cyprus”, (http://www.cypriotarch.gr/download/paper.pdf) Erişim Tarihi: 18.07.2011
• Mallory, James P. (2002). Hint-Avrupalıların İzinde, Çev. Müfit Güney, Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Mansel, Arif Müfit (1999). Ege ve Yunan Tarihi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Millas, Herkül (1999). Yunan Ulusunun Doğuşu,İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mycenaean Art From Cyprus (1968). Picture Book No.3, Nicosia: The Nicosia Printing Works by Chr. Nicolaou& Sons Ltd.
• Newman, Philip (1940). A Short History of Cyprus, Great Britain: William Clowes & Sons Ltd.
• Robertson,Ian (1987). Cyprus, Second Edition, London: A&C Black Publishers Ltd.
• Spyridakis, Constantinos (1974). A Brief History of Cyprus, Nicosia: Zavallis Press Ltd.
• Steel, Louise (2004). Cyprus Before History, First Published, London: Duckworth-Publisher.
• Treasures in the Cyprus Museum (1962). Picture Book 1, Cyprus: By the Department of Antiquities.
• Tsetskhladze, Gocha R. (2006). “Revisiting Ancient Greek Colonization”, in Greek Colonization an Account of Greek Colonies and Other Settlements Overseas, ed. Gocha R. Tsetskhladze, Volume I Leiden-Boston: Printed by Brill: xxiii-lxxxiii.
• Warren, Peter (1989). The Aegean Civilizations from Ancient Crete to Mycenae, Oxford: Phaidon Press Ltd.
• Wijngaarden, Gert Jan Van (2002). Use an Appreciation of Mycenaean Pottery in The Levant, Cyprus and Italy (M.Ö. 1600-1200), Amsterdam: Amsterdam University Press.
• http://www.odtu.edu.tr/~kktctntm/KKTC_tarihi_ilkcag.html , Erişim Tarihi: 13.10.2010.
• http://www.turkcebilgi.com/koloni/ansiklopedi#ansiklopedi , Erişim Tarihi: 19.12.2010.
• www.sanal.web.tr/genel-kultur/123689-deniz-kavimleri.html , Erişim Tarihi: 14.01.2012
• Harita: http://explorethemed.com/Images/Maps/IACyprus936.jpg ,
• Erişim Tarihi: 07.09.2011. (Not: Harita üzerinde amaca yönelik değişiklik yapılmıştır.)