Kıbrıs’ta Kurulan Askeri İttifaklar ve Özellikleri

Yıl 2012, Cilt: 18 Sayı: 70, 197 - 232, 01.08.2012

Soyalp Tamçelik

Öz

Bu araştırmada, güvenliği sağlamak için Kıbrıs’ta kurulan askerî ittifakların
özellikleri ele alınmıştır. Bundan hareketle araştırmanın temel amacı, taraflar
arasında ‘yaşayabilir’ bir garanti sisteminin nasıl kurulacağını ve buna dair esasların
neler olacağını göstermektir.
Kıbrıslı Rumlar, toplumlararası görüşmeler sürerken, birinci hedef olarak
Türkiye’nin garantörlüğünü ortadan kaldırmak veya sulandırarak etkisizleştirmek
istemektedirler. Bu amaçla Rumlar, garantörlük kalsa bile, adadaki Türk askerinin
kalmamasını, Türkiye’nin tek yanlı müdahale hakkının olmamasını ve müdahaleye,
ancak BM Güvenlik Konseyi’nin, AGİT’in, NATO’nun veya AB’nin karar vermesini
istemekte veya çok uluslu bir garantörlük sistemini arzulamaktadırlar.
Türkler ise Türkiye’nin etkin ve fiilî garantörlüğünü savunmaktadırlar.
Özellikle etkin garantiden kastedilen ‘tek yanlı’ müdahale hakkının devamı, fiilî
garantiden ise adada Türk halkının güvenlik gereksinimlerine yanıt verecek miktarda
‘Türk askerinin’ bulundurulmasından söz edilmektedir.
Bundan da anlaşılmaktadır ki, Kıbrıs meselesinin çözümünde en önemli
öğelerden birisi de güvenliktir. Ancak Kıbrıs meselesinde güvenlik öğesinin iki
önemli boyutu vardır.
Bunlardan birisi Türkiye’nin stratejik güvenliğinin, ikicisi ise Kıbrıslı Türklerin
emniyetinin, aynı zamanda Kıbrıslı Rumların kaygılarının tatmin edilmesidir.
Türkiye için adanın tehdit oluşturmaması temel hedef olmuştur. Kıbrıslı Türkler
için ise kendilerine karşı kuvvet kullanılması ve haklarının zorla elinden alınması
gibi muhtemel tehlikelere karşı güvenliklerini sağlayacak fiilî garantilere ihtiyaç
duymaktadırlar. Kıbrıslı Rumlar ise 1974 Harekâtı gibi bir harekâtla muhatap olmak istememektedirler. Lakin şimdiye kadar yapılan toplumlararası müzakerelerde,
güvenlik konusunda herhangi bir anlaşmaya varılmış değildir.
Bu gerçekten hareketle araştırma, iki ana bölümden oluşmaktadır. Birinci
bölümde kuramsal olarak askerî ittifakların önemi belirtilmiştir. İkinci ve son
bölümde ise Kıbrıs’taki Garanti ve İttifak Antlaşmaları’nın özellikleri incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kıbrıs, Garanti Anlaşması, İttifak Anlaşması, Askerî İttifaklar, NATO

Military Alliances Established in Cyprus and Their Features

Öz

In this research, the features of military alliances established in Cyprus in
order to provide security have been examined. Therefore, the main purpose of this
research is to display how a ‘viable’ system of guardianship could be created and
what the related principles of this will be.
While inter-communities talks continue, Greek Cypriots, as their primary
goal, want to abolish Turkey’s guardianship or to at least disable it by reconstituting
it. For this purpose, Greek Cypriots are against Turkish troops remaining on the
island and Turkey having the right to unilateral intervention even if guardianship
is maintained. They either want intervention to only be decided upon either by the
UN Security Council, the OSCE, NATO or the EU or they either desire a multinational
system of guardianship.
On the other hand, Turks defend Turkey’s active and de facto guardianship.
In particular, what active guarantee means is the continuation of the right to ‘unilateral’
intervention, while de facto guarantee is providing ‘Turkish troops’ on the island in
numbers which are enough to meet the security requirements of the Turkish nation.
Based on this reality, this research is composed of two main sections. In the
first section, the hypothetical importance of military alliances has been expressed. In
the second and final section, the features of the Treaties of Guarantee and Alliance in
Cyprus have been examined.

Anahtar Kelimeler

Cyprus, Guarantee Agreement, Alliance Agreement, Military Alliances, NATO

Kaynakça

• Adams, T. W. ve Alvin J. Cotrell. Kıbrıs’ta Komünizm, Ankara Ticaret Odası Matbaası, Ankara, 1968.
• Akbulut, İlhan. Kuzey Kıbrıs Tarihi ve Tarihî Eserleri, Girne, 1997.
• Alasya, Halil Fikret. “Sen Sus Douglas Hurd”, Tercüman Gazetesi, (22 Eylül 1993), s. 12.
• ………………………. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Tarihi, TKAE Yay., Ankara, 1987.
• Albrecht, Peter – Jürgen. North Cyprus A Travel Book, A-N Graphics Ltd. Nicosia, 1994.
• Alçıtepe, Mehmet Ali Galip. “Kıbrıs Barış Harekâtı’nın Sonuçları Hakkında Bir Değerlendirme”, Kıbrıs Mektubu Dergisi, XI (Temmuz-Eylül 1998) 1, s. 14-15.
• * Bununla ilgili olarak bkz... “Yorgo İliyades: Sampson’la Yapılan Röportaj”, Kirikas Gazetesi, 31 Kasım
• , s. 9-10; “Rum Basın Özetleri”, Türk Ajansı Kıbrıs [TAK] Özel Arşivi, 31 Kasım 1986, s. 9-10.
• “A Loose Translation of The Response by President Denktash to The Soviet Proposals”, Kıbrıs Mektubu Dergisi, (1987) 2, s. 42.
• Altuğ, Yılmaz. “Kıbrıs Konusunda Rauf Denktaş’ın Dedikleri”, Türkiye Gazetesi, (21 Haziran 1997), s. 17.
• American Foreign Policy, Current Documents IV-93 1964, Washington D.C. Department of State Publications, Washington, 1967.
• Armaoğlu, Fahir. 20. Yüzyıl Siyasî Tarihi 1914-1980, 6. Baskı, TC İşbankası Yay., Ankara, 1989.
• …………………….. Kıbrıs Meselesi (1954-1959), Ankara, 1963.
• Arsava, Ayşe Füsun. “1960 Kıbrıs Anlaşmalarının Hukukî Geçerliliği”, Proceedings of The Second International Congress for Cyprus Studies 24-27 November 1998, Vol. II, Eastern Mediterranean University Congress for Cyprus Studies Publications, Gazimağusa, 1999, s. 555-560.
• Asmussen, Jan. “The British Policy Towards Its Right as Guarantee Power to The Cyprus Republic”, Proceedings The Third International Congress for Cyprus Studies 13-17 November 2000, Vol. III, Easter Mediterranean University Center for Cyprus Studies Publications, Gazimağosa, (2000), s. 121-135.
• Atun, Ali Fikret. “Türk Askeri Kıbrıs’ta-7”, Kıbrıs Gazetesi, (16 Mart 1993a), s. 20.
• …………………. “Türk Askeri Kıbrıs’ta-8”, Kıbrıs Gazetesi, (17 Mart 1993b), s. 20.
• Ausland, John C. and Hugh F. Richardson. “Crisis Management: Berlin, Cyprus and Laos”, Foreign Affairs, XLIV (January 1966) 2, s. 317-332.
• Averoff, Evangelos. Lost Opportunities - The Cyprus Question 1950-1963, New York, 1983.
• “Avrupa Birliği Komisyonu’nun Yayınladığı Raporun Kıbrıs’la İlgili Bölümüne İlişkin Açıklama”, 6 Kasım 1998, Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı Yayını, Ajans – Türk Basımevi, Ankara, 1998.
• Ball, George W. The Past Has Another Pattern: Memoirs, W.W. Norton and Company, New York, 1982.
• Bayulken, Halûk. “Rate Changes in The World in General and Between East and West in Particular: Turk’s and TRNC’s Position”, Raif Rauf Denktaş Lecture Series, Vol: I, Eastern Mediterranean University Press, Mağosa, (1991), s. 40-47.
• Berkay, Tuğrul Hilmi. Interviews of Michael Dekleris and Prof. Dr. Orhan Aldıkaçtı, Lefkoşa, 1996.
• Bitsios, Dimitri S. Cyprus: The Vulnerable Republic, 2nd ed., Thessaloniki, Greece: Institute for Balkan Studies, Salonica, 1975.
• Bolukbasi, Suha. Superpowers and The Third World: Turkish-American Relations and Cyprus, University Press of America, New York, 1988.
• Borowiec, Andrew. The Mediterranean Feud, Preager Published, New York, 1983.
• Cerrahoğlu, Zehra Yalçınkaya. Birleşmiş Milletler Gözetiminde Kıbrıs Sorunu İlke İlgili Olarak Yapılan Toplumlararası Görüşmeler (1968-1990), Kültür Bakanlığı Yayınları, İstanbul, 1998.
• Clerides, Glafkos. Cyprus: My Deposition, Vol. IV, Alithia Publishing Co. Ltd., Nicosia, 1991.
• Clogg, Richard. Modern Yunanistan Tarihi, Çev. Dilek Şendil, İletişim Yayınları, İstanbul, 1997.
• “Conference on Cyprus, Documents Signed and Initialled at Lancaster House on February 19, 1959 (H.M. Majesty’s Stationary Office, Cmnd. 679) / 11 Şubat 1959 Tarihinde Zürih’te İmzalanan Zürih Anlaşması: Harold Macmillan - C. Karamanlis – Adnan Menderes”, KKTC Cumhurbaşkanlığı Arşivi, Dosya: Zürih Anlaşması, Tarih: 19 Şubat 1959.
• Crawshaw, Nancy. “British Year Book of International Law”, International Law, XLVIII (1976- 1977) 93, s. 121-134.
• Çağlayangil, İhsan Sabri. Anılarım, 3. Baskı, Yılmaz Yayınları, İstanbul, 1990.
• Deliceırmak, Orbay. Yerinden Yeller Esen Anayasa, Lefkoşa, 1999.
• Denktaş, Raif Rauf. “Kıbrıs Uyuşmazlığı Nedir? Türkiye Ne Yapmalıdır?”, Kıbrıs Uyuşmazlığı ve Yeni Hükûmetten Beklentiler, Kıbrıs Vakfı Yayınları, İstanbul, 1992, s. 12–23.
• ……………………….. Dünü Bugünü Yarını ile Kıbrıs Davamız, Lefkoşa, 1991.
• ……………………….. Kıbrıs Meselesinde Son Durum, Raif Denktaş Eğitim Vakfı Yayınları No: 2, Lefkoşa, 1996a.
• ……………………….. Rauf Raif Denktaş’ın Hatıraları 1971-1972: Arşiv Belgeleri ve Notlarla O Günler, Cilt VIII, Boğaziçi Yayınları, Bayrak Matbaası, İstanbul, 1998.
• ……………………….. Letter of Cyprus, Ministry of Foreign Affairs and Defence TRNC, Nicosia, 1996b.
• Dodd, Clemenet H. The Cyprus Imbroglio, Huntingdon: The Eothen Press, London, 1998.
• Druşotis, Makarios. Cunta ve Kıbrıs 1967-1970 Köfünye Krizi, İki Suikast, Bir Cinayet, Çev. Metin Bağrıaçık, Galeri Kültür Yayınları, Kitap Matbaacılık, Lefkoşa, 2010.
• ……………………….. Karanlık Yön EOKA, Çev. Öztürk Yıldırımbora, 2. Baskı, Galeri Kültür Yayınları, Kitap Matbaacılık, Lefkoşa, 2007.
• ……………………….. Kıbrıs 1963-1964 İlk Bölünme, Çev. Ali Çarıkoğlu, Galeri Kültür Yayınları, Kitap Matbaacılık, Lefkoşa, 2008.
• ……………………….. Kıbrıs 1970-1974 EOKA-B, Yunan Darbesi ve Türk İstilası, Çev. Ali Çakıroğlu, Galeri Kültür Yayınları, Kitap Matbaacılık, Lefkoşa, 2006.
• Dugard, John. Recognition and United Nations, Cambridge, 1987.
• Duverger, Maurica. Sociologie Politique, Presses Universitaires de France, Paris, 1967.
• Dünden Bugüne A. Mesut Yılmaz’ın Parlamento Konuşmaları 1984-1998, Derleyen: Veysel Atacan, İstanbul, 1999.
• Ehrlich, Thomas. International Crisis and The Role of Law: Cyprus: 1958-1967, Oxford University Press, London, 1974.
• Ersoy, Hamit. “Kıbrıs Sorununun Türk Dış Politikasına Etkiler”, Avrupa Birliği Kıskacında Kıbrıs Meselesi – Bugün ve Yarın, Editörler: İrfan Kaya ÜLGER ve Ertan EFEGİL, Ankara, HD Yayıncılık ve Matbaacılık, 2001, s. 114-121.
• Ersoy, Hülya. Kıbrıs Sorunu (1571-1960) ve 1960 Çözümü, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 1989.
• Ertekün, Necati M. Tarihi Perspektif İçerisinde Kıbrıs Sorunu, 24-27 Şubat 1984 Girne Konferansı, Lefkoşa, 1985.
• Fantis, Andreas. “The Letter of Krushcev”, New York Times, (8 February 1964), s. 2.
• Feyzioğlu, Turhan and Necati M. ERTEKÜN, The Crux of The Cyprus Question, Lefkoşa,
• Fırat, Melek M. 1960-1971 Arası Türk Dış Politikası ve Kıbrıs Sorunu, Siyasal Kitapevi, Ankara, 1997.
• Gazioğlu, Ahmet. İngiliz İdaresinde Kıbrıs (1878-1960), İstanbul, 1960.
• …………………….. İngiliz Yönetiminde Kıbrıs Son İki Yıl (1958-1960) ENOSİS Çemberinden Kıbrıs Cumhuriyeti’ne – 3, Kıbrıs Araştırma ve Yayın Merkezi Yayınları, Ankara, 2000.
• Gibbons, Harry Scott. The Genocide Files, Charles Bravos Publishers, London, 1997.
• Gönlübol, Mehmet (ed.). Olaylarla Türk Dış Politikası (1919-1995), 9. Baskı, Siyasal Kitapevi, Ankara, 1996.
• Gönlübol, Mehmet ve Ömer Kürkçüoğlu. Olaylarla Türk Dış Politikası 1919-1973, 4. Baskı, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi Yayınları, Ankara, 1977.
• Gönlübol, Mehmet. Uluslararası Politika İlkeler – Kavramlar – Kurumlar, 4. Baskı, Attila Kitabevi, Ankara, 1993.
• Grant, Thomas D. The Recognition of States, Westport, 1999.
• Gürel, Şükrü S. Tarihsel Boyut İçinde Türk-Yunan İlişkileri (1821-1993), Ümit Yayıncılık, Ankara, 1993.
• Gürün, Kamuran. Dış İlişkiler ve Türk Politikası (1939’dan Günümüze Kadar), Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara, 1983.
• Halley, Laurence, Ancient Affections Ethnic Groups And Foreign Policy, Published by Praeger Publishers, New York, 1985.
• Hasgüler, Mehmet. Kıbrıs’ta Enosis ve Taksim’in İflası, Özgür Üniversite Yayınları, Öteki Yayınevi, Ankara, 1998.
• Hggins, Rosalyn. The Development of International Law Through The Political Organs of The United Nations, London, 1963.
• ………………….... United Nations Peace Keeping, Documents and Commentary, IV Europe 1946-1979, Oxford, 1981.
• Historic Resolutions on The Cyprus Question, TRNC Foreign and Defence Ministry Public Relation Office, Nicosia, 1997.
• Human Rights and Cyprus, Part - I, Published by The Turkish Cypriots Human Rights Committee The Turkish Federated State of Cyprus, Nicosia, 1977.
• Hunt, David. Cyprus: A Study in International Relations, The University of Edinburgh Press, London, 1980.
• İlhan, Suat. Türkiye’nin ve Türk Dünyası Jeopolitiği, TKAE Yayınları, Ankara, 1993.
• İngiliz Dışişleri Bakanlığı Arşivi: FO 371 / 136414 Toplantı Tutanağı.
• İsmail, Sabahattin. 100 Sorunda Kıbrıs Sorunu, Dilhan Ofset, Lefkoşa, 1992.
• ……………………. Kıbrıs Üzerine Bildiriler, Kıbrıs Araştırma ve Yayın Merkezi (CYREP) Yayınları, Lefkoşa, 1998.
• “İsmet İnönü: Kıbrıs Bizim Millî Davamızdır”, Bayrak Gazetesi, (9 Mayıs 1964), Sayı: 579, s. 4.
• Jacovides, J. “The Cyprus Problem and The United Nations”, Michael A. ATTALIDES (ed.), Cyprus Reviewed: A Seminar on The Cyprus Problem, Jus Cypri Association, Nicosia, 1966, s. 14-31.
• Jones, Richard Wyn. “Message in A Bottle - Theory and Praxis in Critical Security Studies”, Contemporary Security Policy, VI (1998) 3, s. 287- 321.
• Kapani, Münci. Politika Bilimine Giriş, 4. Baskı, Bilgi Yayınevi, İstanbul, 1988.
• Karaosmanoğlu, Ali L. “Üçüncü Dünya ve Kıbrıs: ‘Self-Detennination’ ve Garanti Antlaşmaları Açısından Bir Değerlendirme”, Dış Politika Dergisi, V (1975) 2-3, s. 11-26.
• Karayannis, George. “Hatıralarım”, Ethnikos Kiryx Gazetesi (Atina), (13 Haziran 1965), s. 17.
• Kastellis, Rina. Refugee in My Homeland, Nicosia, 1981.
• Keesing’s Contemporary Archives - 1959-1960, Vol: XII, New York, 1962.
• Keesing’s Contemporary Archives - 1963-1964, Vol: XIV, New York, 1964.
• “Kıbrıs AB Dönemecinde 2: Kıbrıs Barış Harekâtı Kaçınılmazdı”, Zaman Gazetesi, (30 Mart 1998), s. 1.
• “KKTC Cumhurbaşkanının 21 Mart 1998 Tarihinde BM Genel Sekreteri Diego Cordovez’i Kabulün Yaptığı Konuşma ile İlgili Görüşme Tutanağı”, KKTC Cumhurbaşkanı Arşivi, Dosya: Görüşme Tutanakları, Tarih: 21 Mart 1998.
• Klerk, F.W. De. “Yeni Binyılda Barışı Tehdit Eden Etmenler”, TESEV Formu, (Temmuz 2001), 1-8.
• Kurşun, Zekeriya. “Buhran Yıllarında Kıbrıs’ın Durumu ve Rumların Adayı Yunanistan’a İlhâk Çabaları (1878-1914)”, Proceedings of The Second International Congress for Cyprus Studies 24-27 November 1998, Vol. II, Eastern Mediterranean Univesity Congress for Cyprus Studies Publications, Gazimağusa, 1999, s. 1-8.
• Laipson, Ellen B. Cyprus: Status of U.N. Negotiations, USA Foreign Affairs and National Defense Division – March 8, 1990, Washington, 1990a.
• ………………….... Cyprus: Turkish Cypriot Statehood and Prospects The Settlement, USA Foreign Affairs and National Defense Division – May 4, 1984, The Library of Congress Congressional Research Service, Washington, 1990b.
• Lasswell, Harold D. Politics: Who Gets What, When, How?, Meridian Books, Mc. Graw-Hill, New York, 1958.
• Lipson, Leslie. Politika Biliminin Temel Sorunları, 2. Baskı, Çev.: Tuncer Karamustafaoğlu, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Sevinç Matbaası, Ankara, 1978.
• Makrides, Kyriacos C. The Rise and Fall of The Cyprus Republic, Yale University Press, New Haven, 1977.
• Moore, John M. “The Control of Foreign Intervention in Internal Conflict”, Virginia Journal of International Law, IX (1969) 205, s. 307-346.
• Moran, Michael. Sovereignty Divided Essays on The International Dimensions of The Cyprus Problem, CYREP, Nicosia, 1998.
• Morgenthau, Hans J. Uluslararası Politika, Çev.: Baskın Oran ve Ünsal Oskay, Siyasî İlimler Derneği Yayınları, Ankara, 1970.
• Necatigil, Zaim M. The Cyprus Question and The Turkish Position in International Law, Revised 2. Edition, Biddles Ltd Guildford and King’s Lynn, Oxford University Press, London, 1998.
• New York Times, 1 February 1964.
• Oberling, Pierre. The Road to Bellapais: The Turkish Cypriot Exodus to Northern Cyprus, Columbia University Press, New York, 1982.
• Papandreou, Andreas. Democracy At Gunpoint: The Greek Front, Andre Deutsch, London,
• Patrick, Richard A. Political Geography and The Cyprus Conflict: 1963-1971, Department of Geography Publication Series No: 4, University Awterloo, Ontario-Canada, 1976.
• Plumer, Fazıl. The Cyprus Problem: Religious Tolerance and All That , Nicosia, 1988.
• Reddaway, John. Burdened with Cyprus - The British Connection, Third Edition, Published by Rustem, Nicosia, 2001.
• Report from The Select Committee on Cyprus Session 1975-1976, Ordered by The House of Commons to Be Printed, London, 1976.
• Ronzitti, N. Rescuing Nationals Abroad Through Military Coercion and Intervention on Grounds of Humanity, Dordrecht, 1985.
• “Rum Basın Özetleri”, Türk Ajansı Kıbrıs [TAK] Özel Arşivi, (31 Kasım 1986), s. 9-10.
• Salih, Halil Ibrahim. Cyprus: The Impact of Diverse Nationalism on A State, University of Alabama Press, Alabama, 1978.
• Sarıca, Murat. Erdoğan TEZİÇ ve Özer ESKİYURT. Kıbrıs Sorunu, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yay., Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1975.
• “Sayın Cemal Müftüzade Cumhurbaşkanı Muavini Müsteşarının Görüşme Tutanağı – Washington”, Alaeddin Gülen’in Özel Arşivi, Dosya: Görüşme Tutanağı, Tarih: 22.1.1963.
• Simtaş, Kamil Göksen. Karanlık Dünyam, Lefkoşa, 1998.
• Sonyel, Salâhi Ramadan. Cyprus and The Destruction of A Republic, The Eothen Press, Huntington, 1997.
• Soysal, İlhami. Türkiye’nin Dış Münasebetleriyle İlgili Başlıca Siyasî Antlaşmaları, TTK Yayınları, Ankara, 1965.
• Sönmezoğlu, Faruk. ABD’nin Türkiye Politikası (1964-1980), Der Yayınları, İstanbul, 1995.
• Stavrinides, Zenon. The Cyprus Conflict – National Identity and Statehood, Nicosia, 1975.
• Stegenga, James A. The UN Force In Cyprus, Ohio State University Press, Columbus, 1968.
• Stephens, Robert. Cyprus A Place of Arms – Power Politics and Ethnic Conflict in The Eastern Mediterranean, Pall Mall, London, 1966.
• Stone, Leonard A. “Critical International Theories of International Relations and The Cyprus Problem”, Avrupa Birliği Kıskacında Kıbrıs Meselesi (Bugün-Yarın), Editör: İrfan Kaya ÜLGER – Ertan EFEGİL, Ankara, 2001, s. 103-121.
• Sureda, R. Rigo. The Evolution of The Right to Self-determination: A Study of United Nations Practive, Leyden, 1973.
• Tamçelik, Soyalp. Kıbrıs Meselesinin Çözüm Plânları (BM’nin 789 Kararına Göre), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara, 2008.
• “The Office of The British High Commissioner Nicosia-Cyprus”, KKTC Cumhurbaşkanlığı Arşivi, Dosya: Secretary of The State for Commonwealth Affairs, Despatch No:17, Tarih: 17 December 1966.
• The Times, 17 July 1974, s. 17.
• Toluner, Sevin. Kıbrıs Uyuşmazlığı ve Milletlerarası Hukuk, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Yayınları, İstanbul, 1977.
• Tornaritis, Criton G. Constitutional and Legal Problems in The Republic of Cyprus, Nicosia, 1968.
• ……………………….... Cyprus and Its Constitutional and Other Legal Problem, Nicosia, 1977.
• Tülümen, Turgut. Hayat Boyu Kıbrıs - Hatıra, Boğaziçi Yayınları, İstanbul, 1998.
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Belleteni, No: 1, Ankara, 1964.
• Türkmen, İlter. “Avrupa Takvimi ve Kıbrıs-2”, Hürriyet Gazetesi, (15 Şubat 2001), s. 34.
• Unknown Aspects of The Cyprus Reality, International Affairs Agency, Istanbul, 1992.
• Uslu, Nasuh. Türk – Amerikan İlişkilerinde Kıbrıs, 21. Yüzyıl Yayınları, Ankara, 2000.
• Volkan, D. Vamık. Kıbrıs: Savaş ve Uyum Çatışan İki Etnik Grubun Psikanalitik Tarihi, Çeviri: Berna Kılınçer, Everest Yayınları, İstanbul, 2008.
• Yeni Kıbrıs Partisi (YKP) Programı, Lefkoşa, 1995.
• “Yorgo İliyades: Sampson’la Yapılan Röportaj”, Kirikas Gazetesi, (31 Kasım 1986), s. 9-10.
• Zweig, Stefan. Yarının Tarihi, Çev. Ahmet Cemal, Can Yayınları, İstanbul, 1991.