SELİM İLERİ’NİN ROMANCILIĞI VE TÜRK ROMANCILIĞINDAKİ YERİ

Yıl 2012, Cilt: 18 Sayı: 71, 127 - 141, 01.10.2012

Nesrin Mengi

Öz

Selim İleri, çağdaş Türk edebiyatının önemli yazarlarından birisidir. 1970’lerden başlayarak
edebiyatımıza kazandırdığı romanlarının yanı sıra yaşamı, düşünce dünyası ve sanat anlayışıyla
öne çıkar. Romanlarında “küçük kentsoylu” bireyin bireyleşme serüvenini özgün bir şekilde
kurgusal dünyaya dönüştürmüş ve anlatım teknikleri bakımından da modern Türk edebiyatının
önemli bir temsilcisi olmuştur.
Selim İleri’nin roman kişileri bilinçaltının öne çıkartılmasıyla modernist figüre yakın dururlar.
Başka bir ifadeyle yazar, toplumsal sorunlardan uzaklaşmamakla birlikte, daha çok bireyin iç dünyasına,
bilinçaltına eğilir. Roman kişilerini iç konuşma, bilinç akımı, geriye dönüş, çağrışım gibi
modern roman tekniklerini kullanarak sunar. Modern kent insanları arasından seçilen bu kişiler,
toplumsal yapılara, toplum değerlerine yabancılaşmış ve kendi iç dünyalarına yönelmiş kişilerdir.
Romanlarda eylemden daha çok, kişilerin iç dünyaları, psikolojik sorunları ön plandadır.
Selim İleri, ilk dönem romanlarında, hep aynı sosyal halkada yer alan entelektüel kişiler
yaratmış ve onun dışına çıkmamıştır. Başka bir ifadeyle, bu romanların kişi dünyasını küçük kentsoylu
aydın çevre ve büyük kentin belli bir kesimindeki insanlar oluşturur. Yazar, ikinci dönem
romanlarında ise, edebiyat, sanat, kültür tarihindeki gerçek kişilerden yola çıkarak kendi kurmaca
kişilerini yaratır. Bu durum, onun romancılığında bir kırılma noktasıdır.
Burada edebî ölçütler doğrultusunda yapılan incelemeyle belirlenen bulgular, bir bütün olarak ele alınarak onun romanlarının karakteristik özellikleri yansıtılmaya gayret edilmiş, bunun yanı
sıra Türk edebiyatının çağdaş yazarlarından biri olan Selim İleri’nin roman anlayışı ve Türk romancılığındaki
yeri değerlendirilmiştir. Başka bir ifadeyle, Selim İleri’nin romanlarının içerik ve
biçim özelliklerini belirlerken yazarı farklı kılan özellikleri bütüncül bir yaklaşımla ortaya koymayı
ve onun Türk romancılığındaki modernist tavrının altını çizmeyi amaçladık.

Anahtar Kelimeler

Selim İleri, roman, Türk edebiyatı, modernist roman

Selim Ileri’s Novel Writing and Position of Selim Ileri in Turkish Novel

Öz

Selim İleri is one of the most important writers of contemporary Turkish literature. He stand
out with his life, thought world and art comprehension in addition to novels that he brought to our
literature starting in the 1970s. He has turned into fictional world small bourgeois person’s individual
journey in his novels uniquely and in terms of narration techniques also became an important
representative of modern Turkish literature.
Selim İleri, narrate subconscious of his novel characters and thereby approaches to modernistic
novel. While novelist handles problems of society, he expresses psychology of individuals by
using novel techniques like interior monologue, stream of consciousness and flashback.
Selim İleri chooses his novel characters from urban nation. Novel characters are foregn to
society. Selim İleri wrote intellectual individuals story in his first term. In other words he narates
small bourgeois. Latter term, change in his novel writing, he narates individuals from literature,
art and culture history who are real persons.
After investigations on method and content of author’s novel in the previos chapter, charecteristic
features of his novels are extracted. Also novel concept of Selim İleri who is one of modern
authors of Turkish literature and his position in Turkish literature is evaluated. While we were
determining contents and form properties of Selim İleri here, we aimed to report characteristics
that make author so different with holistic approach and underline his modernist attitude in Turkish
novel writing.

Anahtar Kelimeler

Selim İleri, novel, Turkish literature, modernistic novel

Kaynakça

• Bachelard, Gaston (1996), Mekânın Poetikası, (çev. Aykut Derman), İstanbul: Kesit Yayıncılık.
• Baran, Ethem-Özüdoğru, Saban (2004), “Selim İleri ile Söyleşi” Bilim ve Aklın Aydınlığında Eği- tim Dergisi, s. 22-24.
• Bennet, Joan (1984), Virginia Woolf Romancı Olarak Sanatı, (çev. Feyza Kantur-Haldun Onuk),
• İstanbul: Alaz Yayıncılık. Bourneur R.- Quellet R. (1989), Roman Dünyası Ve İncelemesi, (çev. Hüseyin Gümüş), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Parla, Jale (2000), Donkişot’tan Bugüne Roman, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Eco, Umberto (1996), Anlatı Ormanlarında Altı Gezinti, (çev. Kemal Atakay), 3.
• Basım, İstanbul: Can Yayınevi. Fethi Naci (1980), “Selim İleri’nin Romanlarında Küçük Burjuva Aydınları”, Milliyet Sanat, S.10, s. 36-38.
• Göktürk, Akşit (1997), Okuma Uğraşı, İstanbul: YKY.
• Gümüş, Semih (2007), “ Selim İleri’nin Kırk Yılı”, Selim İleri Kitabı, Şimdi Seni
• Konuşuyorduk, (derl. Handan İnci), İstanbul: Doğan Kitap, s. 163. Hızlan, Doğan (1983), “Destan Gönüller ve Selim İleri”, Yazılı İlişkiler, İstanbul: Altın Kitaplar, s. 262-266.
• İleri, Selim (1977), “Romanı Yazarken”, Türk Dili, S. 304, C.34, s. 245-252.
• ___________ (1980), “Monsiuer Proust’un Valizi”, Yazko Edebiyat, S.1, s. 55-58.
• ___________ (1981), “Bir Eleştiri Panayırında”, Hürriyet Gösteri, S.10, s. 36-38.
• ___________ (1984), Hatırlıyorum, İstanbul: Altın Kitaplar.
• ___________(2002), Anılar; Issız ve Yağmurlu, (Söyleşi: Handan Şenköken), İstanbul: Doğan Kitap.
• ___________ (2005), Saz Caz Düğün Varyete, 3. Basım, İstanbul: Doğan Kitap.
• ___________ (2006), İstanbul Hatıralar Kolonyası, İstanbul: Doğan Kitap.
• Oktay, Ahmet (1981), “Cinsellik, Erotizm ve Ötesi”, Yazko Edebiyat, S.4, s. 81-90.
• ___________ (2004), Şeytan, Melek, Soytarı (Selim İleri’nin Romancılığı ve Romanları), 2. Basım, İstanbul: Doğan Kitap.
• Öğüt, Hande (2007), “Selim İleri’nin Eserlerinde Üst Kurmaca ve Cinsel Transfer”, Eşik Cini, S.11, s. 23-27.