Türkiye’de İnternet, Kamusallık ve Demokratik Kanaat Oluşumu

Yıl 2012, Cilt: 18 Sayı: 72, 51 - 76, 01.12.2012

Burak Özçetin Umut Tümay Arslan Mutlu Binark

Öz

İnternet kullanımı ve internete erişim olanakları arttıkça, internet kanaatlerin şekillenmesi
ve dolaşımı açısından gitgide daha da önemli bir araç haline gelmiştir. Kimi araştırmacılar,
siber uzamın alternatif bir kamusal alan olarak düşünülebileceği iddiasını gündeme
getirmekte ve internetin demokrasinin derinleştirilmesinde olumlu bir rol oynayacağının
altını çizmektedir. İnternet-kamusallık bağlantısına daha şüpheci yaklaşan araştırmacılar ise,
siber uzamın sınırlılıklarını vurgular ve internete erişimdeki eşitsizlikler ve siber uzamdaki
anti-demokratik içeriklere (nefret söylemi, ırkçı, cinsiyetçi, ayrımcı içerikler vb.) işaret
etmektedirler. “İnternet Mecraları, Kanaat Oluşumu ve Dolaşımı: Kamusal ve Mahrem
Arasında” başlıklı TÜBİTAK SOBAG projesinin bulgularından yola çıkan bu çalışmada,
siber uzam-kamusallık ilişkisi niceliksel ve niteliksel araştırma bulguları eşliğinde
tartışılmaktadır. Çalışma, internet, kamusallık, tartışma etiği ve demokrasi arasındaki
ilişkinin ve bu ilişkiden türeyen yeni soruların sadece kuramsal düzeyde tartışılmasının eksik
kalacağını iddia etmektedir. Bu yargıdan hareketle çalışmanın niceliksel kısmında internet
kullanım alışkanlıkları ve internet kullanım kategorileri incelenmiş; niteliksel kısmında ise
çevrimiçi gazetelerin okur yorumları sayfalarındaki yorumlar rasyonel müzakere süreçleri
çerçevesinde analiz edilmiştir. Araştırmanın niceliksel sonuçları, Türkiye’de internet
kullanıcılarının, internette içerik üretmekten uzak durduklarını; interneti daha çok, seyir
(sörf, e-posta alışverişi, çevrimiçi haber okuma, blog takip etme vb.) ve sosyalleşme (sosyal
ağlar) amaçlı kullandıklarını göstermektedir. Niteliksel analizde ise, analiz edilen mecralarda
üretilen içeriklerin büyük bir çoğunluğunun rasyonel müzakere prosedürlerine uygunluktan
uzak olduğu görülmüştür

Anahtar Kelimeler

İnternet, siber uzam, kamusallık, demokrasi, e-müzakere

Internet, Publicity and Democratic Opinion Formation in Turkey

Öz

The importance of internet as a medium in making and dissemination of opinions has
increased with the growth of internet use and access to internet. Some researchers argue
that cyber space can be considered as an alternative public sphere, and it plays a positive
role in deepening democracy. The skeptics, on the other hand, stress the limitedness of
cyber space and point to inequalities in access to internet and anti-democratic contents (hate discourse, racist, sexist, discriminatory content etc.) in circulation. In this study, which rests
on TUBİTAK SOBAG research project titled “internet Channels, Opinion Formation and
Dissemination: Between the Public and Private”, the relationship between cyber space and
publicity is discussed with reference to quantitative and qualitative field research findings.
The study maintains that the relationship between internet, publicity, discourse ethics and
democracy; and new questions arising from this relationship should not be tackled with at
theoretical level. For this reason, the quantitative phase of the study focused on internet
usage habits and usage categories; and the qualitative part analyzed readers’ comments pages
of online newspapers, alongside with rational deliberation procedures. The findings of the
quantitative phase showed that, internet users in Turkey refrain from generating content on
the web, and rather use internet for viewing (surfing, e-mail, reading online news, reading
blogs etc.) and socialization (social networks) purposes. The qualitative analysis point that
great majority of user generated content are far from meeting the requirements of rational
deliberation procedures.

Anahtar Kelimeler

internet, cyberspace, publicity, democracy, e-deliberation

Kaynakça

• Barber, B. (2006). “How Democratic are the New Telecommunication Technologies?”, IDP: Revista de los Estudios de Derecho y Ciencia Política de la UOC, http://www.uoc.edu/ idp/3/dt/esp/barber.html Erişim Tarihi 03.03.2011.
• Benhabib, S. (1999). “Müzakereci Bir Demokratik Meşruiyet Modeline Doğru” Demokrasi ve Farklılık, S. Benhabib (ed.) .İstanbul: Demokrasi Kitaplığı. s. 492-508
• Binark, M. ve Çomu, T. (2012). “Sosyal Medyanın Nefret Söylemi için Kullanılması İfade Özgürlüğü değildir ”, https://yenimedya.wordpress.com/2012/01/20/sosyal-medyanin- nefret-soylemi-icin-kullanilmasi-ifade-ozgurlugu-degildir/, Erişim Tarihi 20.01.2012.
• Binark, M. ve Löker, K. (2011). Sivil Toplum Örgütleri İçin Bilişim Rehberi. Ankara: STGM Yayınları.
• Cammaerts, B. (2008). “Critiques on the Participatory Potentials of Web 2.0”. Communication, Culture and Critique, 1:358-377.
• Çomu, T. ( hazl.) (2011). Yeni Medyada Nefret Söylemi. İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Dahlberg, L. (2001). “The internet and Democratic Discourse”. Information, Communication and Society, 4(4):615-633.
• Dahlberg, L. (2004). “Net-Public Sphere Research: Beyond the “First Phase””. The Public, 11 (1):27-44.
• Dahlberg, L. (2004). “The Habermassian Public Sphere: A Specification of the Idealized Conditions of Democratic Communication”. Center for Social and Political Thought, 10, Ağustos, s. 2-18.
• Deveci, C. (1998). “Siyasetin Sınırı olarak Kamusallık: Arendt’in Kant’tan Çıkarsadıkları”. Doğu Batı, 5, Kasım-Ocak, s. 101-116.
• Dirini, İ. (2011). “Okur Yorumlarıyla Yeniden Yeniden Üretilen Nefret Söylemi”. Yeni Medyada Nefret Söylemi, T. Çomu, (ed.) İstanbul: Kalkedon Yayınları. s. 55-94.
• Fernback, J. ve Thompson, B. (1995). “Virtual communities: Abort, retry, failure?” http://www. well.com/user/hlr/texts/VCcivil.html Erişim Tarihi 03.03.2010.
• Flickr, http://www.flickr.com/, Erişim Tarihi 07.08.2012
• Haber 7, www.haber7.com.tr, Erişim Tarihi 07.08.2012
• Habermas, J. (1990). Moral Consciousness and Communicative Action, Cambridge: The MIT Press.
• Habermas, J. (2000). Kamusallığın Yapısal Dönüşümü, Çev.:T. Bora ve M. Sancar. İstanbul: