Türkçede Sözvarlığı, Anlam ve Yapıyla İlgili Yeni Gelişmeler

Yıl 2013, Cilt: 19 Sayı: 73, 81 - 104, 01.04.2013

Mehmet Kara Ersin Teres

Öz

Hayat yenilendikçe, bütün dillerde yeni kelime ve kavramlar ortaya çıkmaya başlar.
Bunlar; bir yandan tek başlarına dil içinde tutunmaya çalışırlarken, bir yandan da dilin değişik
öğeleriyle ilişkiler kurarlar. Bu ilişkiler ne kadar büyük derinlik kazanırsa, ilgili kelime ve
kavramların dile yerleşmeleri de o oranda güçlü olur.
Aynı durum Türkçe için de söz konusudur. Her dil gibi Türkçe de değişik
yollarla ses ve yapısını, sözvarlığını, cümle özelliklerini geliştirme eğilimindedir. Bu;
kimi zaman bir kelimenin taşıdığı anlamın çeşitli sebeplere bağlı olarak değişmesi veya yeni
kelime ve kavramların dile girmesiyle, kimi zaman da eklerde ve cümle yapılarında görülen
değişikliklerle kendini göstermektedir.
Bu makalede; son otuz yıl içinde Türkçenin değişik yönlerden gelişimi; yapı, anlam
ve sözvarlığı bakımından kaydettiği değişmeler ele alınacaktır. Temel başlıklar altında,
Türkçede eskiden beri var olup da anlam genişlemesine uğrayan kelimeler; yeni ortaya çıkan
basit kelime, birleşik kelime, terim, deyim ve ibareler; tercüme yoluyla meydana getirilen
kelimeler; dil içi imkânlardan faydalanılarak ortaya konulan yeni tamlama ve deyimler; teklik
3. kişi iyelik ekindeki hareketlilik ele alınacaktır. Bu başlıklar da kendi içlerinde çeşitli
alt başlıklara sahiptir.
Makalede ayrıca bütün bu gelişme ve değişimlerin sebepleri üzerinde elden geldiğince
açıklamalar yapılacaktır. Anlam sıklıklarının artması veya azalması, geçici kelimelerin durumu;
makalede ele alınan bir diğer husustur.

Anahtar Kelimeler

Türkçe, sözvarlığı, anlam genişlemesi, geçici kelimeler, uç veren kelimeler

New Lexical, Semantic and Structural Developments in Turkish

Öz

New words and terms in all languages begin to emerge for the life. These words and
terms are included in language separately and they also make contact with various elements
of the language. As the depth of these relationship increases, these words and terms settle in
the language more easily.
The same applies to Turkish. As all languages, Turkish has an inclination for developing
its phonology and structure, vocabulary and syntactic features. This is sometimes noticed
with the changes in the meaning of a word due to various causes or with the new word or
terms that come into that language. It also shows itself through the changes in the affixes and
the structures of the sentences.
This paper is concerned with the development of Turkish over the last three decades
and some new lexical, semantic and structural changes in it. Under the main headings, it is
discussed some words which take semantic extension, new words, compounds and terms of
recent vintage, terms, idioms and phrases, new words made by translation, new propositional
phrases and idioms made by using the internal facilities of language, mobility in possessive
suffix of third person. These subtitles include some different subtitles in themselves.
Besides, the reasons of this progress and change are going to be analyse in this paper.
Increasing and decreasing of frequency of meaning and the status of provisional words are
the other issues in this paper.

Anahtar Kelimeler

Turkish, vocabulary, semantic extension, words and terms of recent vintage, pointed words

Kaynakça

• Books and Articles Aksan, Doğan (2006), Türkçenin Sözvarlığı, Engin Yayınevi, 4. Basım, İstanbul.
• Aksan, Doğan (2007), Türkçenin Bağımsızlık Savaşımı, Bilgi Yayınevi, İstanbul.
• Atalay, Besim (1992), Divanü Lûgati’t-Türk, I-IV, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Bertram, R., M. Laine, M. M. Virkkala (2000), “The role of derivatianal morphology in vocabulary acquisition: Get by with a little help my morphem friends”, Scandinavian Journal of Psychology, vol. 41, s. 287-296.
• Demir, Nurettin (2003), “Popüler Dil Tartışmalarına Dil İlişkileri Açısından Bakış”,
• Cumhuriyetimizin 80. Yılında Türkçemiz, Ankara Ticaret Odası-Anadolu Çağdaş Eğitim Vakfı Yayınları, Ankara, s. 37-44. Milliyet (2003), “Sesli Kitapların Yedinci Yılı”, 15 Mart Cumartesi, s. 12.
• Schimitt, Norbert, Paul Maera (1997), “Researching Vocabulary Through a Word Knowledge
• Framework”, Studies in Second Language Acquisition, Cambridge University Pres, vol. , s. 17-36. Türk Dil Kurumu (1965), Tarama Sözlüğü II, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Türk Dil Kurumu (1977), Resimli Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Türk Dil Kurumu (1988), Türkçe Sözlük I-II, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Türk Dil Kurumu (1998), Türkçe Sözlük I-II, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Türk Dil Kurumu (2005), Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.