Kültürel Bir Miras Olarak Atasözlerinin Kullanımı Üzerine Türkçe Öğretmenlerinin Görüşleri

Yıl 2013, Cilt: 19 Sayı: 75, 173 - 192, 01.10.2013

Seçkin Aydın

Öz

Dil öğretimine yönelik gerçekleşecek uygulamalarda öğrencilerin yazılı ve sözlü iletişim
becerileri büyük önem taşımaktadır. Etkili bir konuşma ve yazma için kimi zaman kalıp sözler
kullanılması metnin gücünü artırır. Kalıp sözlerden birini de atasözleri oluşturur. Atasözleri
toplumların geçmiş yaşantılarını günümüze aktaran sözlü kültür ögelerinden biridir. Atasözü
aracılığıyla bir yandan geçmiş deneyimler fark edilir diğer yandan bu deneyimlerden dersler
çıkarılır. Ayrıca atasözleri, bireylerin dilsel ve kültürel farkındalıklarının artmasında önemli
rol oynar. Atasözleri, çocukların dil gelişim sürecinde karşılaşması gereken söz kalıpları
olarak görülebilir.
Bu çalışmada, Türkçe öğretmenlerinin eğitim ortamında atasözlerinin kullanımına ilişkin
görüşleri değerlendirilmiştir. Çalışmada, nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Araştırmaya
30 Türkçe öğretmeni katılmış ve bu katılımcılara uzman görüşü alınmış sorular yöneltilmiştir.
Sorular alt problemlere bağlı olarak oluşturulmuştur. Sorular çerçevesinde verilen yanıtlardan
hareketle verilerin analizi yapılmıştır. Toplanan veriler, öncelikle kodlanmış, daha sonra
çeşitli kategoriler altında bir araya getirilmiştir. Araştırmaya katılan Türkçe öğretmenlerinin
görüşleri doğrultusunda, atasözlerinin çocuğun eğitimsel boyutta gelişimine katkı sağladığı
söylenebilir. Katılımcı öğretmenler atasözlerini kelime öğretimi, dersi kavratma, dilbilgisi
uygulamaları, kültürel bilinç vb. yönlerden gerekli görmektedir. Ayrıca katılımcılar
tarafından konuşma, dinleme, okuma ve yazma gibi dil becerilerinin geliştirilmesinde de
önemi vurgulanmıştır. Bunun paralelinde, yer yer kimi sınırlılıklar taşımasına rağmen,
atasözlerinin öğrencilere Türkçe öğretimi ve kültür aktarımı açısından gerekli olduğunu ortaya
koymaktadır. Araştırmanın sonuçları, atasözü kullanımının, çocuklarda dilsel farkındalığı
geliştirme sürecinde öğretmenler tarafından olumlu karşılandığını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Atasözleri, kültür, dil, Türkçe eğitimi, Türkçe öğretmeni

The opinions of Turkish teachers on usage of proverbs as a cultural heritage

Öz

Oral and written communication skills of students related to language teaching practices
is very important. Using stereotypical words in effective oral and written communication
enriches the power of a text. One of those stereotypical words is proverbs. Proverbs is one
of the elements of oral culture of societies past experiences that show. Sayings on the one hand through the past experiences, lessons from these experiences noticeably on the other
hand. In addition, proverbs, plays an important role in increasing awareness of linguistic
and cultural individuals. Proverbs can be seen as stereotypical words in children’s language
learning developmental procedure.
In this study, the use of proverbs Turkish teachers’ views on the educational environment
is evaluated. In this study, qualitative research method was used. The study involved 30
Turkish teacher and expert opinion that the participants were asked questions. The questions
have been developed in relation to the sub-research questions. Movement of data analysis
was carried out within the framework of the responses given to questions. The collected data
firstly encoded and then brought together under several categories. Participated in the study in
accordance with the opinions of Turkish teachers, proverbs contribute to the development of
the child provided by the educational dimension can be said. The participant teachers in this
study highlighted that are very significant in teaching vocabulary, comprehension, grammar
practices, cultural awareness and so on. Parallel to this, to carry from place to place in spite
of some limitations, proverbs is necessary to teaching Turkish language and culture reveals.
Moreover, the participants emphasized that proverbs are important in teaching speaking,
listening, reading, and writing skills. The findings of the study depict that teacher are in favor
of using proverbs in developing children’s’ language awareness process.

Anahtar Kelimeler

Proverbs, Culture, Language, Turkish Language Education, Turkish Teacher

Kaynakça

• Akarsu, B. (1998). Dil-Kültür Bağlantısı. İstanbul: İnkilap Kitabevi.
• Aksan, D. (2003). Türkçenin Gücü. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Aksan, D. (1996). Türkçenin Söz Varlığı. Ankara: Engin Yayınevi.
• Aksoy, Ö.A. (1988). Atasözleri Sözlüğü. İstanbul: İnkilap Kitabevi, C.1.
• Alagözlü, N. (2009). Dil ve Cins: Türkçe Atasözlerinde ve Deyimlerde Kadın Üzerine Eğretilemeler ve Toplum-Bilissel Yapı. International Journal of Central Asian Studies volume 13.
• Büyükkantarcıoğlu, N. (2006). Toplumsal Gerçeklik ve Dil. İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Çelik, A. (2009). Atasözlerimizden Eğitim İletileri. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S.31.
• Dilçin, D. (2000). Edebiyatımızda Atasözleri. Ankara: TDK Yayınları.
• Duruhan, K., İlhan, B. (2004). Eğitim-Öğretimle İlgili Bazı Atasözü ve Deyimlerimizin Öğrenme- Öğretme Süreci Bakımından İrdelenmesi. Millî Eğitim Üç Aylık Eğitim ve Sosyal Bilimler Dergisi S. 164.
• Duthie, Jill K. ve diğ. (2008). Mental İmagery of Concrete Proverbs: A Developmental Study of Children, Adolescents, and Adults. Applied Psycholinguistics, vol.29.
• Esen, S. ve Yılmaz, E. (2007). Türk Atasözleri ve Deyimlerinde Girişimcilik Olgusu (Sosyo-Ekonomik Açıdan Bir Bakış). Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S.30.
• Ferretti, Todd R.; Schwint, Christopher A.; Katz, Albert N. (2007). Electrophysiological and behavioral measures of the inxuence of literal and Figurative contextual constraints on proverb comprehension. Brain and Language. vol.101.
• Gözler, F. (1978). Örnekleriyle Temel Kompozisyon Bilgileri. İstanbul: İnkilap ve Aka Kitapevleri.
• Grant, Rachel A.; Asimeng-Boahene, Lewis (2006). Culturally Responsive Pedagogy in Citizenship Education: Using African Proverbs as Tools for Teaching in Urban Schools. Multicultural Perspectives, vol. 8(4).
• Güftâ, H. ve Kan, M. O. (2011). İlköğretim 7. Sınıf Türkçe Ders Kitabının Dil ile Kültür Ögeleri Açısından İncelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. S.15.
• Güvenç, B. (1999). İnsan ve Kültür. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Hirsch, E.D. (1987). Cultural Literacy: What Every American Needs to Know. Boston: MA. Houghton Mifflin Company.
• Hirsch, E.D. (1996). Cultural Literacy: What Every American Needs to Know. Boston: Houghton- Mifflin.
• Karadağ, M. (2004). Türk Halk Edebiyatı Anlatı Türleri. Ankara: Ürün Yayınları,
• Kıran, Z. ve Kıran, A.E. (2001). Dilbilime Giriş. Seçkin Yayıncılık, İstanbul.
• Lutzer, victoria D. (1988). Comprehension of Proverbs by Average Children and Children with Learning Disorders. Journal of Learning Disabilities, vol. 21 /2.
• MEB (2009). İlköğretim Türkçe Dersi Öğretim Programı ve Kılavuzu (1-5. Sınıflar). Ankara: MEB Yayınları.
• MEB (2006). İlköğretim Türkçe Dersi (6, 7, 8.Sınıflar) Öğretim Programı. Ankara: MEB Yayınları.
• Mürsel, C. G. (2009). Deyim ve Atasözlerinin Öğretiminde Karikatürün Etkisi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Nippold, Marilyn A; Allen, Melissa M; Kirsch, Dixon I. (2001). Proverb Comprehension as A Function of Reading Proficiency in Preadolescents. Language, Speech & Hearing Services in Schools, vol. 32/2.
• Onan, B. (2011). Türk Atasözlerinde Dil Farkındalığı ve İşlevsel Dil Kullanımı. Milli Folklor, S. 91.
• Önel, G. (2008). İlköğretim 6,7,8. Sınıf Öğrencilerinin Atasözlerini Algılama Düzeyleri, Yayınlanmamış Yüksel Lisans Tezi, Marmara Üniveristesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Türkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı.
• Özbay, M. (2008). Türkçe Özel Öğretim Yöntemleri I. Ankara: Öncü Kitap.
• Özezen, M. Y. (2005). Türkiye Türkçesi Atasözlerindeki Değişkenlerin Eşdeğerliliği, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.14, S.2.
• Pehlivan, A. (2003). Türkçe Ders Kitabı İnceleme ve Değerlendirme. Ankara: Turhan Kitabevi.
• Soykut, H. (1974). Türk Atalar Sözü Hazinesi. İstanbul: Ülker Yayınları,
• Şahin, M. (2011). Masalların Çocuk Gelişimine Etkilerinin Öğretmen Görüşleri Açısından İncelenmesi. Millî Folklor, S.89.
• Tekşan, K. (2011). Atasözleriyle Yapım Eklerinin Öğretimi. Gazi Üniversitesi Türkçe Eğitimi ve Öğretimi Araştırmaları Dergisi, S.2.
• Temizkan, M. (2008). Dilin Manevî Mirası Durumundaki Atasözü ve Deyimlerin Öğretimi Üzerine Bazı Değerlendirmeler. vI. Uluslararası Türk Dili Kurultayı, Ankara.
• Uekermann, J.; Thoma, P.; Daum, I. (2008). Proverb Interpretation Changes in Aging, Brain and Cognition, vol. 67.
• Ünalan, Ş. (2010). Dil ve Kültür. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Yaşar, F. Ö. (2007). Bilgi Toplumu Bağlamında Türk Atasözlerinde “Eğitim” ve “Bilgi” Kavramları Üzerine Düşünceler. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, C.6 S.19.
• Yıldırım, A.; Şimşek, H. (2006). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, M. (2000). Türkçe Atasözlerinde Eğitim Anlayışı. Ankara Ünv. Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, C.33, S.1-2.