TARİHÎ GERÇEKLERİN ÂŞIK EDEBİYATINA YANSIMASI BAĞLAMINDA TÜRK MUKAVEMET TEŞKİLÂTI VE KIBRIS MÜCAHİTLERİ

Yıl 2013, Cilt: 19 Sayı: 76, 173 - 193, 01.12.2013

Bayram Durbilmez

Öz

Yazılı tarihe aktarılmış tarihî olayların sözlü aktarımlarda da farklı yönleriyle ya-
şamaya devam ettiği bilinmektedir. Sözlü tarih ile yazılı tarih bilgilerinin benzeyen ve
ayrılan yönleri bulunmaktadır. Resmî tarihlerde genel olarak yer verilen veya hiç yer verilmeyen
kimi bilgilerin sözlü tarihlerde ayrıntılarıyla aktarılabileceği de görülmektedir. Bu
sebeple son yıllarda tarihî olayları ayrıntılarıyla okuma ve yorumlama çalışmalarında “halk
hafızası”na başvurma yöntemi öne çıkmaktadır. Çünkü uzak ve yakın geçmişin olaylarını
çeşitli yönleriyle aydınlığa kavuşturmada, tarihî olayların sosyal yönlerinin de araştırılıp incelenmesi
gerekmektedir. Tarihî olayların halk tarafından nasıl yorumlandığını “sözlü tarih”
kaynaklarından öğrenmenin yollarından biri de âşıkların şiirlerine başvurmaktır. Savaşlarda kahramanlık gösterenler, şehitlik ve gazilik mertebelerine yükselenler âşık tarzı destanlarda
önemli bir yer tutarlar.
Makalede, yazılı tarih kaynaklarına aktarılmış tarihî olayların “sözlü tarih” veya “sosyal
tarih” adı verilen bilgi kaynaklarından âşık edebiyatına nasıl yansıdığının ortaya çıkarılması
amaçlanmaktadır. Bu amaçla; “Kıbrıs’ta Türk Mukavemet Teşkilâtı’nın Kurulmasına Sebep
Olan Bir Terör Örgütü: EOKA”, “Türk Mukavemet Teşkilâtı ve Kıbrıs Mücahitleri” ve “Kıbrıs
Mücahitlerinin Direnişi, Barış Harekâtı ve Elde Edilen Kazanımlar” gibi başlıklar altında
tarihî olaylar verilecek, bu olaylardan bahseden âşık edebiyatı şiirlerinden örnekler sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

TMT / Türk Mukavemet Teşkilâtı, Kıbrıs Mücahitleri, Sözlü tarih, âşık şiiri, âşık edebiyatı

TURKISH RESISTANCE ORGANIZATION (TMT) AND TURKISH FREEDOM FIGHTERS IN CYPRUS WHICH THE CONTEXT IN REFLECTION OF BARDIC (AŞIK) LITERATURE

Öz

It is known that past events in written history also reaches up-to date by means of oral
literature with different aspects. Written history and oral history contain both differing and
resembling elements. It is a fact that some of the information mentioned little or not in formal
history, may sometimes be quoted orally in details. Thus, referring to “public memory” in
the study of perusing and interpreting historical events have become widespread recently. It’s
essential to study past events socially so as to shed clear light on past and recent history in
various ways. One of the methods for discovering public interpretation of events in oral history,
is to refer to bardic poetry. Martyrdom, war heros and veterans are significant subjects
of epic poems.
The article, written history resources transferred to the historical events “oral history” or
“social history” name is intended to reveal the sources of information, affect how you fell in
bardic (asik) literature. For this purpose, “A Terrorist Organization EOKA which Led to the
Establishment of the Cyprus Turkish Resistance Organization”, “Turkish Resistance Organization
and the Cyprus Mujahideen” and “of the Fight Cyprus Mujahideen and Peace Operation
and Cash Benefits” will be given under headings such as historical events, examples of
these events will be talking about bardic poems in literature.

Anahtar Kelimeler

TMT / Turkish Resistants Unity, Freedom Fighters of Cyprus, Oral History, Bardic Poetry, Bardic Literature

Kaynakça

• Abrahams, Roger D., 1981, “Story and History: A Folklorist’s View”, Oral History Review, 9 (1981), USA., pp.1-11.
• Akgün, Sibel, 2009, “Kıbrıs Türk Toplumun Bağımsızlık Sürecinde Türk Mukavemet Teşkilatının Yeri ve Önemi”, Kıbrıs Türk Milli Mücadelesi ve Bu Mücadelede TMT’nin Yeri, (Hzl. İsmail Bozkurt, Ali Nesim), c. I, Lefkoşa- KKTC.
• Akkurt, Aydın, 1999, Türk Mukavemet Teşkilatı 1957-1958 Mücadelesi, Seçil Ofset: İstanbul.
• Alasya, H. Fikret, 1992, Kıbrıs ve Rum- Yunan Emelleri, KKTC Eğitim ve Kültür yay.: Lefkoşa- KKTC.
• Alptekin, Ali Berat, 1993, Âşık Hacı Karakılçık / Hayatı, Sanatı ve Şiirlerinden Örnekler, Kültür Ofset Basımevi: Antakya.
• Artun, Erman, 1996, “Adanalı Âşıkların Şiirlerinde Kıbrıs Barış Harekâtı”, Journal For Cypriot Studi- es / Kıbrıs Araştırmaları Dergisi, S.2, Lefkoşa.
• Artun, Erman, 2006, Adana Halk Kültürü, Ulusoy Matbaacılık Ltd. Şti.: Adana.
• Atılgan, Halil, 1998, Âşık Dertli Kâzım / Hayatı- Şiirleri, Ankara.
• Baum, Willa K., 1987, Oral History for the Local Historical Society, Third Edition, Revised.
• Bayülken, Haluk, 1983, Cyprus Question And The United Nations, 2. Baskı, Foreign Policy: Ankara.
• Bozkurt, İsmail, 1998, “Kıbrıs Türklerinde İngiliz Sömürge Yönetimi’ne Destanlarla Direnme”, Jour- nal For Cypriot Studies / Kıbrıs Araştırmaları Dergisi, c. 4, S.1, Lefkoşa.
• Bozkurt, İsmail, 2008, “Ellinci Yılında TMT”, Vatan Gazetesi / http: / www.kibrispostasi.com-1 Ağus- tos 2008 Cuma.
• Caunce, Stephen, 2001, Sözlü Tarih ve Yerel Tarihçi, ( Çev. B. Bülent Can- Alper Yalçınkaya), Tarih Vakfı Yurt yayınları: İstanbul.
• Çay, Abdulhaluk Mehmet, 1989, Kıbrıs’ta Kanlı Noel- 1963, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü ya- yınları: Ankara.
• Duman, Selçuk, 2009, “1 Ağustos 1972 Tarihli Albümde TMT” Kıbrıs Türk Milli Mücadelesi ve Bu Mücadelede TMT’nin Yeri, (Hzl. İsmail Bozkurt, Ali Nesim), c. I, Lefkoşa- KKTC.
• Durbilmez, Bayram, 1993, Karslı Âşık Murat Çobanoğlu / Hayatı, Sanatı ve Eserleri, Erciyes Üniver- sitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans tezi: Kayseri.
• Durbilmez, Bayram, 1999a, “Kayserili Saz Şairlerinin Şiirlerinde Kıbrıs”, İkinci Uluslararası Kıbrıs Araştırmaları Kongresi (24- 27 Kasım 1998), c. III: Türkçe Bildiriler / Edebiyat- Sanat, (Hzl. İs- mail Bozkurt, Hüseyin Ateşin, M. Kansu), DAÜ KAM yayınları: Gazimağusa- KKTC.
• Durbilmez, Bayram, 1999b, Kayserili Halk Şairlerinin Şiirlerinde Kıbrıs, Geçit yayınları: Kayseri.
• Durbilmez, Bayram, 2000, “Tarihî Olay- Edebî Metin İlişkileri Bağlamında Kıbrıs Konulu Âşık Tarzı Şiirler Üzerine Bir Değerlendirme”, Üçüncü Uluslararası Kıbrıs Araştırmaları Kongresi/ Proce- edings of the Third International Congress for Cyprus Studies 13-17 Kasım/ November 2000, c.2 (Hzl. İsmail Bozkurt), DAÜ KAM yayınları: Gazimağusa- KKTC.
• Durbilmez, Bayram, 2004, Taşpınarlı Halk Şairleri, 2. baskı, Bizim Gençlik yayınları: Kayseri.
• Durbilmez, Bayram, 2007a, “Âşık Tarzı Şiirlerde Sözlü Tarih (Kayserili ve Yozgatlı Âşıkların Şiirle- rinden Örneklerle)” II. Kayseri ve Yöresi Kültür, Sanat ve Edebiyat Bilgi Şöleni 10- 12 Nisan 2006 Bildiriler, ERÜ yayınları: Kayseri.
• Durbilmez, Bayram, 2007b, Ozan Gürbüz Değer / Hayatı- Sanatı- Şiirlerinden Örnekler, Kültür Ajans yayınları: Ankara.
• Fedai, Harid, 2004, Kıbrıs Türk Kültürü / Makaleler-1, SAMTAY Vakfı yayınları: Gazimağusa- Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti.
• Gazioğlu, Ahmet C., 2000, ENOSİS Çemberinde Türkler, 2. Baskı, Özyurt Matbaacılık: Ankara.
• Gürünlü Âşık Gülhanî, 1984, Birlik Olunca, Folklor Araştırmaları Kurumu yay.: Ankara.
• Halıcı, Feyzi, 1992, Saz Şairleri Diliyle Atatürk, 3. baskı, Kültür Bakanlığı yay.: Ankara.
• Halkin, Leon E., 1989, Tarih Tenkidinin Unsurları, (Çev. Bahaeddin Yediyıldız), Türk Tarih Kurumu Basımevi: Ankara.
• Hınçer, İhsan, 1975, “Olaylar ve Saz Şairleri: Kıbrıs Zaferi, Ozanlarımız ve Yapılan Plâklar, Türk Folk- lor Araştırmaları, c.16, S. 307 (Şubat), İstanbul.
• İvgin, Hayrettin, 1999, “Kıbrıs Zafer Destanları”, İkinci Uluslararası Kıbrıs Araştırmaları Kongresi (24- 27 Kasım 1998), c. III: Türkçe Bildiriler / Edebiyat- Sanat, (Hzl. İsmail Bozkurt, Hüseyin Ateşin, M. Kansu), DAÜ KAM yayınları: Gazimağusa- KKTC.
• Karadağ, Metin, 1999, “Halk Şairlerimizde Kıbrıs”, İkinci Uluslararası Kıbrıs Araştırmaları Kongresi (24- 27 Kasım 1998), c. III: Türkçe Bildiriler / Edebiyat- Sanat, (Hzl. İsmail Bozkurt, Hüseyin Ateşin, M. Kansu), DAÜ KAM yayınları: Gazimağusa- KKTC.
• Kasapoğlu, Can, 2009, “Türk Mukavemet Teşkilatı’nın (TMT) Etnik Çatışma ve Gayrı Nizami Harp Olguları Çerçevesinde İncelenmesi” Kıbrıs Türk Milli Mücadelesi ve Bu Mücadelede TMT’nin Yeri, (Hzl. İsmail Bozkurt, Ali Nesim), c. I, Lefkoşa- KKTC.
• Kaya, Doğan, 1999, “Sivaslı Âşıkların Kıbrıs Konulu Şiirleri”, İkinci Uluslararası Kıbrıs Araştırmala- rı Kongresi (24- 27 Kasım 1998), c. III: Türkçe Bildiriler / Edebiyat- Sanat, (Hzl. İsmail Bozkurt, Hüseyin Ateşin, M. Kansu), DAÜ KAM yayınları: Gazimağusa- KKTC.
• Keser, Ulvi, 2006, Kıbrıs’ta Türk-Yunan Fırtınası (1940- 1950- 1960- 1970), Boğaziçi yayınları: İs- tanbul.
• Keser, Ulvi, 2007, Kıbrıs’ta Yeraltı Faaliyetleri ve Türk Mukavemet Teşkilatı (1950-1963), IQ Kültür Sanat Yayıncılık: İstanbul.
• Koruroğlu, Ayten, 2009, “Kıbrıs Türk Halkının Gizli Silahı: TMT”, Kıbrıs Türk Milli Mücadelesi ve Bu Mücadelede TMT’nin Yeri, (Hzl. İsmail Bozkurt, Ali Nesim), c. I, Lefkoşa- KKTC.
• Manizade, Derviş, 1975, Kıbrıs / Dün- Bugün- Yarın, Kıbrıs Türk Kültür Derneği yayınları: İstanbul.
• Nevins, Allan, 1996, “Oral History: How and Why It was Born”, Oral History- An Interdisciplinary Anthology, (Ed. David K. Dunaway and Willa K Baum), 2nd Edition, Altamira Press: Walnut Creek, pp.29 - 38.
• Ong, Walter, 1995, Sözlü ve Yazılı Kültür / Sözün Teknolojileşmesi, (Çev. Sema Postacıoğlu Banon), Metis yayınları: İstanbul.
• Özdemir, Ahmet, 1988, Var Efendim Var / Şarkışlalı Halk Ozanı Cafer Tuncer’in Hayatı, Sanatı ve Şiirleri, Bayrak yayıncılık: İstanbul.
• Prins, Gwyn, 1993, “Oral History”, New Perspectives on Historical Writing, (Ed.: Peter Burke), Polity Press: Cambridge, pp.114-139.
• Ritchie, Donald A., 1995, Doing Oral History, Twayne Publishers: New York.
• Sadrazam, Halil, 1990, Kıbrıs’ta Varoluş Mücadelemiz, Şehitlerimiz ve Anıtlarımız, Türkiye Şehitlikleri İmar Vakfı yayınları: İstanbul.
• Sadrazam, Halil, 1999, “Türk Mukavemet Teşkilâtı (TMT)”, İkinci Uluslararası Kıbrıs Araştırmaları Kongresi (24- 27 Kasım 1998), c. II: Tarih- Kıbrıs Sorunu, (Hzl. İsmail Bozkurt, Hüseyin Ateşin, M. Kansu), DAÜ KAM yayınları: Gazimağusa- KKTC.
• Starr, Louis, 1996, “Oral History”, Oral History- An Interdisciplinary Anthology, (ed.:David K. Duna- way and Willa K Baum), 2nd Edition, Walnut Creek: Altamira Press, pp.39 - 61.
• Tansu, İsmail, 2001, Aslında Hiç Kimse Uyumuyordu, Minpa yayınları: Ankara.
• Thompson, Paul, 1999, Geçmişin Sesi (Çev. Şehnaz Layıkel), Tarih Vakfı Yurt yayınları: İstanbul.