GÜNÜMÜZ TOPLUMUNDA MİTLER: ANADOLU EFSANELERİ ÜZERİNE GENEL BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2014, Cilt: 20 Sayı: 79, 55 - 77, 01.10.2014

Mehmet Şükrü Nar

Öz

Arkaik toplumlardan günümüze gelen birçok edebi ürün bulunur. Bunların içerisinden belki
de en anlamlı olan kuşaklar boyunca sözlü olarak aktarılan mit, destan, efsane ya da masalsı anlatılardır.
Çünkü bu eserler, o topluma özgü duygu ve düşünceleri yansıtmakta ve bu özelliğiyle,
insan davranışlarının anlaşılması adına önemli bilgi kaynağı sağlamaktadır. Sözlü kültürün bir
parçası olarak kabul gören mitlerin günümüz koşullarına uyarlanmasıyla kendisini destan, efsane
ya da bir yönüyle masal gibi sözlü anlatılarla ifade ettiği düşünülebilir. Efsanelerin oluşum kökenine
yönelik mitolojik, tarihsel, dinsel ve fantastik olmak üzere birden fazla unsur kaynaklık eder.
Bir efsanenin ortaya çıkışı; sadece mitolojik veya mitolojik ve tarihsel ya da tüm unsurların bir
araya geldiği bir anlayışın ürünü olarak ortaya çıkabilir.
Bu çalışmada, günümüz mit olgusunun bir sonucu olarak görebileceğimiz, toplumuzun kültü-
rel bir yönünü temsil eden efsanelerin, Anadolu halk anlatılarında yeri ve önemi analiz edilmeye
çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mit, Efsane, Destan, Anadolu Efsaneleri, Anlatı.

MYTHS IN TODAY’S SOCCETY: A GENERAL ASSESSMENT ON THE ANATOLIAN COMMUNİTİES’ LEGENDS

Öz

There are many literal works handed down to us from the archaic communities. Maybe the
most important ones are the oral narratives such as myth, epic, legend or tales which are handed
down from a generation to another because these works mirror the feelings and attitudes of
communities and they are important resources for understanding the behaviours of people better.
Adapting myths which are accepted as a part of the oral narration to today’s conditions, it can be
thought that they explain themselves through such oral explanations as legends. There are several
elements, namely mythological, historical, religious and fantastic elements, which are used as
resources to explain the resource of legends. The creation of a legend can come into being as a
result of the only mythological approaches or mythological and historical approaches or all these
approaches’ coming together.
In this study, the place and importance of legends, which can be seen as a result of the myth
phenomenon and which represent a cultural side of our community, in Anatolian folk narratives.

Anahtar Kelimeler

Myth, Legend, Epic, Anatolian Legends, Narrative.

Kaynakça

• armstrong, k. (2005). Mitlerin kısa Tarihi, (Çev:d.şendil), istanbul: Merkez kitapçılık.
• balandier, g. (2010). Siyasal antropoloji, (Çev: d. Çetin kasap),istanbul: iş bankası kültür yayınları
• bates, d.g. (2009). 21. yüzyılda kültürel antropoloji: insanın doğadaki yeri, (Çev: S. aydın ve
• ark.), istanbul: bilgi üniversitesi yayınları.
• bonnefoy, y. (2000). Mitoloji Sözlüğü, (Çev: C. yılmaz),ankara: dost kitabevi yayınları.
• Çobanoğlu, a. (1998). istanbul’da buluşan efsaneler, ankara: T.C. kültür bakanlığı yayınları.
• dundes, a. (1984), Sacred narrative: readings in the Theory of Myth, berkeley: university of California press.
• durkheim, e. (2005). dini hayatın ilkel biçimleri,(Çev: F. aydın),istanbul: ataç yayınları.
• eliade, M. (1973). “Myth in the nineteenth and Twentieth Centuries,” dictionary of the history of
• ıdeas, philip p. Wiener (ed.), new york: Charles Scribner’s Sons.
• eliade, M. (2003). dinler Tarihine giriş, (Çev: l. arslan), istanbul: kabala yayınları.
• eliade, M. (2001). Mitlerin Özellikleri, (Çev: S.rifat), istanbul: Om kuram yayınevi.
• erhat, a. (2012). Mitoloji Sözlüğü, istanbul: remzi kitabevi yayınları.
• ergun, M. (1997). Türk dünyası efsanelerinde değişme Motifi, Cilt ı, ankara: Türk dil kurumu yayınları. eriksen, T. h. & nielsen, F. S. (2001). a history of anthropology, london: pluto press. etöz, Z. (2011). Mitos ve iktidar, ankara üniversitesi SbF dergisi, 66(3): 157-166. eyüboğlu, i.Z. (2007).anadolu inançları-anadolu Mitolojisi, istanbul: derin yayınları.
• Fiske, J. (2006). Mitler ve mitleri yapanlar: eski Masalların ve batıl inançların karşılaştırmalı
• Mitoloji Tarafından incelenmesi, (Çev: ş. duran), izmir: ilya izmir yayınevi.
• Frazer, J. (1991). altın dal: dinin ve Folklorun kökleri, (Çev: M. doğan), istanbul: payel ya- yınları.
• Freud, S. (2002), dinin kökenleri: Totem ve Tabu Musa ve Tektanrıcılık ve diğer Çalışmaları, (Çev: a. kapkın), istanbul: payel yayınları.
• geertz, C. (2010). kültürlerin yorumlanması, (Çev: h. gür), ankara: dost kitabevi yayınları.
• hekimoğlu, M. (2007). diyarbakır efsaneleri, istanbul: Cumhuriyet kitapları.
• herzfeld, M. (2012). antropoloji: kültürde ve Toplumda Teorik uygulama,(Çev: b. Toksöz), istanbul: Say yayınları.
• kimball, d.J. (2013). Savaşçı kadınlar amazonlar, (Çev: M. Çağdaş ), istanbul: ileri yayınları.
• kirk, g.S. (1973). Myth: ıts Meaning and Functions in ancient and Other Cultures, berkeley:
• Cambridge university press.
• levi-Strauss, C. (1986). Mit ve anlam, (Çev: ş. Süer ve S. erkanlı), istanbul: alan yayıncılık.
• Malinowski, b. (2000). büyü, bilim ve din, (Çev: S. Özkal), istanbul: kabalcı yayınevi.
• Maspetiol, r. (1974). devlet, Mit ve ideoloji, Çev: r. akkaya, M.ü. hukuk araştırmaları der- gisi, 808-828.
• pettazzoni, r. (1984). “The Truth of Myth”, ın. Sacred narrative: readings in the Theory of Myth,
• A. dundes (ed.), berkeley: university of California press.
• piaget, J. (1982). yapısalcılık, (Çev:F. akatlı), istanbul: dost kitabevi yayınları.
• Sakaoğlu, S. (2003), 101 anadolu efsanesi, ankara; akçağ yayınları.
• Sakaoğlu, S. (2009). efsane araştırmaları, konya: kömen yayınları.
• Segal, r.a. (2012). Mit, (Çev: n. Örge), ankara: dost kitabevi yayınları.
• Seyidoğlu, b. (2005). erzurum efsaneleri, istanbul: erzurum kitaplığı.
• yardımcı, M.(2008). Türk halk edebiyatında anlatmaya dayalı Türler ve halk bilimi, izmir: ürün yayınları.