İBN HALDUN’DA ASABİYYE OLGUSUNUN İŞLEVLERİ VE TOPLUMSAL TEMELLERİ

Yıl 2014, Cilt: 20 Sayı: 79, 93 - 99, 01.10.2014

Mehmet Devrim Topses

Öz

İbn Haldun’un “sosyal bilimlerin 14. yüzyıldaki öncüsü” olarak gösterilmesinin temel nedeni,
onun, toplumsal olayları incelerken kullanmış olduğu bilimsel yöntemdir. Bu yöntem anlayışı
toplumsal olay ve olgular arasındaki nedensellik ilişkisini keşfetme çabası ve tümevarımcılık
olarak özetlenebilir. Makalemizde, İbn Haldun’un incelemiş olduğu çok sayıda toplumsal
değişken arasından asabiyye olgusuna odaklanılmış, İbn Haldun’un asabiyye olgusunun toplumsal
belirleyicileri ve sonuçlarına ilişkin sosyolojik saptamaları konu edinilmiştir. Başlıca literatür
kaynağı olarak Mukaddime’nın Türkçeye yönelik iki ayrı çevirisinden yararlanılmıştır. Sonuç
bölümüne gelindiğinde, İbn Haldun’a göre asabiyye olgusunun devlet kurmak, ülke savunması
ve başka kavimlere üstünlük sağlamak biçiminde toparlayabileceğimiz üç temel toplumsal
işlevi bulunmaktadır. Bununla birlikte İbn Haldun, asabiyye olgusunun temelindeki toplumsal-ekonomik
gerçekliği de inceleme kapsamına almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Materyalist yöntem, Determinizm, Devlet, Toplumsal Yapı

FUNCTIONS AND SOCIAL FOUNDATIONS OF IBN KHALDUN’S ASABIYYAH

Öz

The primary reason why Ibn Khaldun is regarded as “the pioneer of the 14th Century
Sociology”, is the scientific methodology he adopted so as to examine and describe social events.
This methodological approach can be summarized as a combination of induction and the attempt
to understand the causal relationship between social events and phenomena. For the purpose
of the present study, the asabiyyah concept was chosen as the focal concern out of numerous
social variables that Ibn Khaldun examined, and his sociological findings on social determiners,
and results of this particular concept were discussed. The researcher used two translations of
Muqaddimah as the primary sources. To conclude, the asabiyyah serves three basic social
functions, namely founding a state, protecting the country, and ruling over other tribes. Moreover,
Ibn Khaldun also investigates the socio-economic reality which underlies the asabiyyah.

Anahtar Kelimeler

Materialist method, Determinism, State, Social Structure

Kaynakça

• gürkan, ülker, Hukuk Sosyolojisi Açısından İbn Haldun, ankara üniversitesi hukuk Fakültesi dergisi, 24(1), s. 223-246, 1967.
• ibn haldun, Mukaddime, 1. Cilt, (Çeviren: Süleyman uludağ), dergah yayınları, istanbul, 2009.
• ibn haldun, Mukaddime, 1. Cilt, (Çeviren: Turan dursun), kaynak yayınları, istanbul, 2013.
• hassan, ümit, İbn Haldun, Metodu ve Siyaset Teorisi, doğu-batı yayınları, ankara, 2010.
• yıldız, Mustafa, İbn Haldun’un Tarihselci Devlet Kuramı, Felsefe ve Sosyal bilimler dergisi, Sayı:10, s.25-55, 2010.