NİYAZİ BERKES VE BAYKAN SEZER’İN SOSYOLOJİ ANLAYIŞLARINDAKİ UYGARLIK KAVRAMININ “MEDENİYETLER ÇATIŞMASI” KURAMI BAĞLAMINDA KARŞILAŞTIRILMASI

Yıl 2014, Cilt: 20 Sayı: 77, 133 - 140, 01.04.2014

Mehmet Devrim Topses

Öz

20. yüzyılda bağımsızlıklarını kazanan tüm ülkelerde uygarlaşma amacı
görülmesine karşın, uygarlığın ne olduğu ve yabancı bir kültürden nasıl alınması
gerektiği konusunda derin düşünsel ve politik ayrımlar yaşanmıştır. Örnek olarak
20. yüzyılda Türkiye, Mısır, Hindistan ve Cezayir’in uygarlaşma anlayışları oldukça
farklı çizgilerdedir. Bu yüzyıl içinde Mısır, Hindistan ve Cezayir gibi ülkeler
uygarlığı geleneksel kurumlara dokunmadan ve geleneksel yapıdan elde edilebilecek
toplumsal değişme hamleleri olarak yorumlamışken; Türk modernleşmesi uygarlığı,
toplumsal yapının maddi ve manevi unsurlarında topyekun bir değişme biçiminde
değerlendirmiştir. Uygarlık, günümüzde bile yerli ve yabancı sosyologların üzerinde
tartışmakta olduğu bir kavramdır. Türk sosyologlarından Niyazi Berkes ve Baykan
Sezer’in uygarlık çözümlemeleri arasındaki keskin ayrımlar, gerçekte Türkiye ve
dünyadaki uygarlık tartışmalarının bir özeti niteliğindedir. Niyazi Berkes, uygarlığın
gelenekten bağımsız olarak gerçekleşmesi gereken toplumsal bir yapı değişimi
olduğunu savunmuşken; Baykan Sezer, uygarlaşma kavramına temkinli yaklaşmış
ve geleneksel yapının korunmasına önem vermiştir. Bu makalede Niyazi Berkes
ve Baykan Sezer’in uygarlık anlayışlarının 20. yüzyılın sonunda oluşturulan
“medeniyetler çatışması” kuramı bağlamında karşılaştırılması amaçlanmıştır.
Araştırma sonucunda, Baykan Sezer’in uygarlık anlayışının temel değişkenler
bağlamında medeniyetler çatışması kuramıyla benzerlikler gösterdiği, buna karşılık
Niyazi Berkes’in, diğer iki sosyal bilimciden çok farklı olarak, Aydınlanmacı bir
uygarlık anlayışını benimsediği görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Modernleşme Kuramları, Uygarlık, Emperyalizm

COMPARISON OF NIYAZI BERKES AND BAYKAN SEZER’S UNDERSTANDING OF CIVILIZATION IN THE CONTEXT OF THE CLASH OF CIVILIZATION THEORY

Öz

In spite of the purpose of civilization is seen in all countries which gained
independence in the twentieth century, there was a deep ideological and political
divisions about what is civilization and how it can be gained from a stranger
culture. For example Turkey, Egypt and Algeria have quite different conceptions
of civilization during the twentieth century. Countries such as Egypt, India and
Algeria interpreted civilization as achieved social change moves without touching
the traditional institutions and moreover they seen civilizations as development
gained from traditional institutions; the leaders of Turkish modernization have seen
civilization as a social change with all material and spiritual aspects. Even today,
civilization concept have been discussed by domestic and foreign sociologist. Sharp
distictions between Turkish sociologist Niyazi Berkes and Baykan Sezer about
civilization analysis, in reality it is a summary of the all debate in Turkey and the
world about civilization concept. İn terms of resolution of civilization, there are deep
divisions between Turkish sociologists Niyazi Berkes and Baykan Sezer. Niyazi
Berkes insisted that change of social structure must be independent from tradition,
on the contrary Baykan Sezer approached civilization concept cautious and gave
importance to the protection of the traditional structure. In this article Niyazi Berkes
and Baykan Sezer’s understanding of civilization are intended for the analysis in
terms of the clash of civilization theory created on 20th century. As a result, there are
seen that Baykan Sezer’s understanding of civilization are similar with the clash of
civilization theory in terms of the basic variables. But, different from the other two
social scientist, Niyazi Berkes adopted Enlightenment civilization concept.

Anahtar Kelimeler

Theories of Modernization, Civilization, Imperialism

Kaynakça

• Berkes, niyazi. Atatürk ve Devrimler, istanbul, adam yayınları, 1993.
• Berkes, niyazi. Türk Düşününde Batı Sorunu, ankara, Bilgi yayınevi, 1975a.
• Berkes, niyazi. Batıcılık, Ulusçuluk, Toplumsal Devrimler, istanbul, Kaynak yayınları, 2002.
• Berkes, niyazi. İslamlık, Ulusçuluk, Sosyalizm, ankara, Bilgi yayınevi, 1975b.
• Berkes, niyazi. Türkiye’de Çağdaşlaşma, istanbul, Bilgi yayınevi, 1973.
• Berkes, niyazi. Asya Mektupları, istanbul, yapı Kredi yayınları, 2001.
• güvenç, Bozkurt. İnsan ve Kültür, istanbul, remzi Kitabevi, 1974.
• Huntington, samuel. Medeniyetler Çatışması, (Derleyen: Murat yılmaz), ankara, Vadi yayınları, 2006a.
• Huntington, samuel. Medeniyetler Çatışması ve Yeni Dünya Düzeninin Yeniden Kurulması, (Çeviren: Mehmet turhan, Cem soydemir), istanbul, Okyanus yayınları, 2006b.
• Kızılçelik, sezgin. Baykan Sezer’in Sosyoloji Anlayışı, anı yayınları, ankara, 2000.
• Marshall, gordon. Sosyoloji Sözlüğü, (Çeviren:Osman akınhay, Derya Kömürcü), ankara, Bilim ve sanat yayınları, 1999. sezer, Baykan. “türk tarihi ve sosyolojimiz”. Türkler Ansiklopedisi, 1. Cilt, ankara, yeni türkiye yayınları, 2001. sezer, Baykan. Sosyolojinin Ana Sorunları, istanbul, sümer yayınları, 1988. sezer, Baykan. Batı Dünya Egemenliği ve Endüstri Devrimi, istanbul Üniversitesi edebiyat Fakültesi yayınları, istanbul, 1997. tanilli, server. Uygarlık Tarihi Ders Notları, istanbul, 1979. topses, Mehmet Devrim. Niyazi Berkes’in Sosyoloji Anlayışı, ankara, anı yayıncılık, 2011.