Erkeğin Penceresinden Kadının Sisli Dünyasına Bakış : Meddah Hikâyelerinde Kadın

Yıl 2012, Cilt: 18 Sayı: 69, 131 - 144, 01.04.2012

Gülçin Tanrıbuyurdu

Öz

Nesillerin devamının sağlanmasında olduğu kadar kültürün taşınması ve
gelecek nesillere aktarılmasında da en önemli rolü üstlenen kadın insanoğlunun
tarih sahnesine çıktığı günden bugüne erkeğin yanında yerini almıştır. Erkeğin
tamamlayıcısı ve her daim yoldaşı olan ve kültümüzde ailenin temelini teşkil eden
kadın, eşine yoldaş çocuklarına anadır.
Türk kültüründe kadına ilişkin ilk bilgiler kozmogonik mitlerde ve yazılı
kaynaklardan da Orhun Abideleri’nde karşımıza çıkmaktadır. Destanlarda ise adeta
kutsal bir varlık konumuna getirilen kadına karşı sarsılmaz bir saygı ve sadakat
söz konusu olmuştur. İyi at binen, kılıç kullanan ve savaşan kadın idari ve siyasi
meselelerde de görüşünü beyan etme noktasında hakanın yanında yer almıştır.
Gelişen ve değişen sosyo-kültürel süreçte, şehir yaşamındaki Türk kadınını “kafes
ardı”nda görürüz. Kapalı kapılar ardında sürdürülen bu yaşamda eş, ana, cariye
gibi roller üstlenen kadınların, yaşadıkları duygusal dalgalanmaları bizzat kendilerinden
öğrenmek mümkün olamamıştır. Bu “sisli” dünyanın izleri, kimi zaman erkek
anlatıcıların hikâyelerine kimi zaman da yabancı seyyahların kalemine yansımıştır.
Halk tiyatrosu içerisinde önemli bir yere sahip olan meddahlık geleneğinde ise
kadın bu gizemli dünyasından sıyrılır. Söz konusu hikâye metinlerinde daha çok
cinsel kimliğiyle ön plânda tutulurken, kimi yerde cahil kimi yerde de son derece
kurnaz ve akıllıdır.
İşaret edilen noktalardan hareketle bu çalışmada, “kafes ardı”ndaki kadının
“sisli” dünyasına girmek hedeflenmektedir. Bu doğrultuda, erkek anlatıcının
gözüyle meddah hikayelerine yansıyan kadınlar tespit edilecek, hikâyelerdeki kadın
izdüşümü değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

kadın, erkek, meddah, meddah hikayeleri

A View on The Foggy World of the Woman Through Man’s Window: Woman In Maddah Stories

Öz

Women, as well as ensuring the continuation of generations of culture has assumed
a major role in transporting and transmitting to future generations and the
stage of history where mankind has taken place since the day together with the men.
Female, the male complement and companion at all times the family foundation of
our culture her husband, wife, mother of their children.
The first information relevant to woman in the Turkish Culture are encountered
in cosmogonic myths and in Orkhon inscriptions as written sources. Women, almost
sacred epics brought to an entity of that against women has been concerned with an
unwavering respect and loyalty. The best horse riding, sword fighting, and women
use to express the opinion of the administrative and political matters, the king took
the side of the point. In the course of developing and changing social process, we see
the Turkish Woman in the urban life “behind the scenes”. Due to the life maintaining
behind closed doors, it was impossible to learn from women playing a part such as
spouse, mother, bondswoman personally what kind of emotional fluctuations they
have. Traces of such a “foggy” world have been reflected sometimes by the stories of
male narrators and sometimes by the foreign voyagers.
In the eulogy show tradition which has an important place in folk drama, woman
gets out of her mysterious world. In the said story texts, she is put first with her
sexual identity while sometimes she was ignorant and sometimes considerably subtle
and clever.
From the indicated points forth, in this study it is aimed to enter into the “foggy”
world of the woman “behind the scenes”. To this end, women reflected in the
maddah stories with the eye of male narrator shall be identified and the woman
projection in the stories shall be evaluated.

Anahtar Kelimeler

woman, man, maddah, maddah stories

Kaynakça

• Abdurrahman Varis, “Türklerin Ad Koyma Gelenekleri Üzerine Bir İnceleme”, Milli Folklor, 2004, Yıl 16, S.61, s. 124-133.
• Abdulaziz Bey, (1995), Osmanlı Âdet Merasim ve Tabirleri, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Bachofen, J.Jakob, (1997), Söylence, Din ve Anaerki, Çev. Nilgün Şarman, İstanbul: Payel Yayınevi.
• Çobanoğlu, Özkul, “Türk Destanları”, Türk Dünyası Edebiyat Tarihi, C.1, Ankara: AKMB Yayınları.
• Davıs, Fanny, (2006), Osmanlı Hanımı, İstanbul: YKY.
• Develioğlu, Ferit, (1996), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat, Ankara: Aydın Kitabevi.
• Ekici, Metin, “Dede Korkut Kitabı’nda Kadın Tipleri”, Uluslararası Dede Korkut Bilgi Şöleni Bildirileri, 2004, Ankara:AKM Yayınları, s. 123-138.
• Ekici, Metin, “Türk Sözlü Geleneğinde Anlatıcılar ve Anlatmalar Arasındaki İlişkiye Art Zamanlı (Diyakronik) ve Eş Zamanlı (Senkronik) Bir Bakış” , Mitten Meddaha Türk Halk Anlatıları Uluslararası Sempozyum Bildirileri, 2006, Ankara: Gazi Üniversitesi Türk Halk Bilimi Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları, s.83-89.
• Günay, Umay, “Türk Halk Hikâyelerindeki Örnek İnsan Tiplerinden, Meddah Hikâyelerindeki Kusurlu İnsan Tiplerine Geçiş”, Mitten Meddaha Türk Halk Anlatıları Uluslararası Sempozyum Bildirileri, 2006, Ankara: Gazi Üniversitesi Türk Halk Bilimi Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları, s.29-35
• Günay, Umay, “İslâmi Dönemde Türk Toplumunda Kadının Yeri Ve Önemi”, Milli Folklor, 2000 , S.46, s.4-9.
• Kılıç, Çiğdem, (2007), Geleneksel Türk Tiyatrosunda Zenneler, İstanbul:Kitap Yayınları.
• Koçak, Aynur, “Karagöz Oyunlarındaki Tuzsuz Deli Bekir Tipi Üzerine Bazı İncelemeler”, Milli Folklor, 2002, Yıl. 14, S.56, s.121-129.
• Koçak, Aynur, “Mahalle Namusu ve Baskın Kavramları Ekseninde Baskın Destanları”, Folklor/Edebiyat, 2002, C.VIII, S.XXXII, s.33-44.
• Korkmaz, Esat, (2003), Eski Türk İnançları ve Şamanizm Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Anahtar Kitaplar Yayınevi.
• Nutku, Özdemir, (1997), Meddahlık ve Meddah Hikâyeleri, Ankara: AKMB Yay.
• Oral, Ünver, (2006), Meddah Kitabı, İstanbul:Kitabevi Yay.
• Ögel, Bahaeddin, (1993), Türk Mitolojisi, C.1, Ankara: TTK. Yay.
• Ölçer, Evrim, (2006) Masal Mekanında Kadın Olmak, Ankara: Geleneksel Yay.
• Sarı, Ahmet- ERCAN Cemile, (2008), Masalların Psikanalizi, Ankara: Salkım Söğüt Yay.
• Tekin, Talat, (2008), Orhun Abideleri,., Ankara: TDK Yay.
• Yılmaz, Ayfer, “Türk Kültüründe Kadın”, Milli Folklor, 2004, Yıl16, S.61, s.111-122. (Endnotes)
• www.tdk.gov.tr adresinde yer alan Kişi Adları Sözlüğü’nden yararlanılmıştır.
• Bu çalışmanın vücuda gelmesinde teşvik ve yardımlarını esirgemeyen hocam Prof. Dr. Aynur Koçak’a teşekkür ederim.