KÜLTÜR ENDÜSTRİSİNE ÖRNEK OLARAK ISPARTA/YALVAÇ EKMEK KÜLTÜRÜ VE DÜNDEN BUGÜNE MAHALLE FIRINCILIĞI

Yıl 2017, Cilt: 23 Sayı: 91, 197 - 209, 25.08.2017

Halil Altay Göde

Öz

Anadolu’nun her yöresinin kendine özgü ekmek çeşitleri ve bu ekmeklerin yapıldığı

çeşitli fırınlar vardır. Coğrafi şartların etkisiyle de çeşitliliğini gördüğümüz ekmek ve fırınlar

somut ve soyut yerel kültürel özellikler taşımaktadır. Anadolu sahasının Türk kültürünün

farklı yüzlerinden birisi olan Isparta’nın Yalvaç ilçesinde kendine özgü diyebileceğimiz bir

ekmek çeşidi ve mahalle fırınları vardır. Bu fırınlar, geleneksel süreklilik içerisinde geçmişten

günümüze üretiminde değişim göstererek günümüz kültür endüstrisine katkı sağlamaktadır.

Farklılık, yaratıcılık ve özgünlük temelinde şekillenen birçok yöresel hizmetler

ve faaliyetler ekonomik bir etkinlik aracı olarak değerlendirilerek kültür enstitülerini

oluşturmaktadır. Bu durumda Yalvaç mahalle fırınları, kültür ve ekonomi arasındaki ilişki

kapsamında düşünüldüğünde günümüz yerel ekonomik değerlerin kültürel taşıyıcılık

görevini üstlenmiştir.

Yalvaç mahalle fırınları geçmişten günümüze üretiminde yaşadığı değişimle günümüz

tüketim kültürünün mantığıyla örtüşmektedir. Şöyle ki; geçmişte mahalle fırınlarında

kadınlar, her hafta haftanın belli bir günü ekmek hamurunu kendilerinin yoğurup, pişirdikleri

sosyo-kültürel bir fırın alanı yaratmaktaydılar. Ancak; günümüzde mahalle fırınları olarak

değil “Geleneksel Yalvaç Ekmeği” satın alma hevesinin canlı tutulması olgusu ile gerçekte

üretim ve tüketim çarkının işler tutulmasına ve kâr döngüsünün gerekliliği ilkesi üzerine

folklor / edebiyat

207

kurulu olduğu bir “fırın işletmeciliği” sistemine dönüşmüştür. Bu durumda günümüz Yalvaç

halkı kültürel bağlamda mahalle fırınlarında ekmek yapmayı bırakarak, sadece tüketen

toplum özelliklerini gösteren geleneksel çerçevede kendisine yeni ihtiyaçlar yaratmış ve

kültürel endüstri alanının gerçekleştirilmesine hizmet etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Yalvaç, mahalle fırıncılığı, ekmek

Kaynakça

• Adorna, Theodor W., (2013), Kültür Endüstrisi Kültür Yönetimi, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Baykara, Tuncer, (2009), Türk Kültür Tarihine Bakışlar, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara.
• Çelik, Ş. Abdurrahman (2011) Kültür Endüstrisi, Üç Yanlış Bir Doğru, Literatür Yayınları : 627, İstanbul.
• Ekici, Metin, (2004), Halk Edebiyatı El Kitabı (III. Araştırma Yöntemleri) (Editör: M. Öcal Oğuz), Grafiker Yayınları, Ankara.
• Erataş, Filiz, Alptekin, Volkan, Uysal, (2013) “Doğan, Türkiye’de Kültür Ekonomisinin Gelişimine Yerel Bir Bakış”, Muş Alparslan Üni̇versi̇tesi̇ Sosyal Bi̇li̇mler Dergisi, Cilt:1 Sayı:2, Aralık.
• Göde, Halil Altay, (2010) Yalvaç Masalları, Fakülte Yayınevi, Isparta.
• Kadıoğlu, Nihal, (2013) Türk Mutfak Kültürü, http://turkoloji.cu.edu.tr (Erişim Tarihi: 21.02.2013)
• Kadıoğlu, Nihal, (1997) “Türk Mutfağının Akdeniz Mutfak Kültürünün Genel Özellikleri Yönünden Değerlendirilmesinin Önemi”, V. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Maddi Kültür Seksiyon Bildirileri, Ankara.
• Köstüklü, Nuri, (2010) Yalvaç Tarihi Üzerine Araştırmalar, Yalvaç Belediyesi Kültür Yayınları, Ankara.
• Oguz, M.Öcal, (2009), Somut Olmayan Kültürel Miras Nedir?, Geleneksel Yayıncılık, Ankara
• Özdemir, Nebi, (2012), Kültür Ekonomisi ve Yönetimi, Hacettepe Yayıncılık, Ankara.
• Sennett, Richard, (2009), (Çeviren: Melih Pekdemir). Zanatkâr, Ayrıntı Yayınları, İstanbul