Romanda niyetselliğin sosyal ontolojisi üzerine

Yıl 2017, Cilt: 23 Sayı: 91, 281 - 297, 25.08.2017

Yılmaz Yıldırım

Öz

Edebiyatta yazar, okur ve kahraman ilişkisi, sosyal yaşamdaki “ben” ve “öteki”

ilişkisinin sadece göstereni değil aynı zamanda kurucu bir bileşenidir. Bu çalışmada yazarın,

okurun ve kahramanın niyeti, edebiyat teorisi yanı sıra bir sosyal ontoloji yorumunda ele

alınmaktadır. Bu, sosyal ilişkileri edebi ilkelerle düşünmekle sınırlı olmayan bir çabadır.

Sanat, bilim, felsefe ve yaşam arasında edebiyat yoluyla kurulan bağıntıyı düşünmek çabasıdır.

Umberto Eco, yazarın ve okurun niyetinin fazlaca önemseniyor oluşuna, aşırı yorum şeklinde

yaklaşmakta ve buna karşı metnin niyetinin önemini vurgulamaktadır. Bu anlamda metin-dışı

konuşma ve yorum biçimleri metne sadık kalmalıdır. Ancak edebiyatın edebi dil dışı ögeleri

hesaba katıldığında, Bahtin’in diyaloji kavramı ve buna bağlı sosyal ontolojisi son derece

önemlidir. Bahtin’in “sorumluluk”, “çokdillilik”, “katılımcı düşünce” anlayışı; diyalojiyi,

edebiyat-dışı sosyal gerçekliğin etik ve hukuki çerçevesi olarak düşünmeyi olanaklı kılar.

folklor / edebiyat

297

Bahtin için var oluşun hakikati diyalojiktir ve diyaloji her türlü bilmenin önkoşuludur. Böyle

bir edebi perspektif ile yaşam, sanat, insan, hakikat gibi kavramları birbirinin içine doğru

yaymak ve bunları kişinin sorumluluğunda birleştirmek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

yazar, kahraman, niyetsellik, sosyal ontoloji, edebiyat

Kaynakça

• Aliyev, J. (2013). M. Bakhtin’nin Edebiyat Eleştirisi Kuramı. Yazın Kuralları ve Çeviri. (Yayın bilgisi belirtilmemiş)
• Bahtin, M. (2005). Sanat ve Sorumluluk, İlk Felsefi Denemeler. Cem Soydemir (Çev). İstanbul: Ayrıntı Yay.
• Bahtin, M.M.(2015). Dostoyevski Poetikasının Sorunları. Cem Soydemir (Çev.). İstanbul: Metis.
• Bakhtin, M (2001). Karnavaldan Romana. Cem Soydemir (Çev.). İstanbul: Ayrıntı.
• Bauman, Z. (2017). Sosyolojik düşünmek. Abdullah Yılmaz (Çev.). İstanbul: Ayrıntı.
• Belge, M. (2016). Edebiyat üstüne yazılar. İstanbul: İletişim.
• Belinsky, V.G. (1962). “Thoughts and Notes on Russian Literature”. Essential Writings by the Founders of Russian Literary and Social Criticism. Ralph E. Matlaw (Ed.). New York: Dutton,
• Brandist, C. (2011), Bahtin ve çevresi. felsefe, kültür ve politika, Cem Soydemir (Çev.). Ankara: Doğu Batı Yayınları
• Collini, S. (1997). “Giriş: Sonlu ve Sonsuz Yorum”. Yorum ve aşırı yorum. Kemal Atakay (Çev.). İstanbul: Can.
• Dilthey, W. (1999). Hermeneutik ve tin bilimleri. Doğan Özlem. (Çev.) İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Eagleton, T. (2004). Edebiyat kuramı, Tuncay Birkan (Çev.). İstanbul: Ayrıntı.
• Eagleton, T. (2011). Kültür yorumları. Özge Çelik (Çev.). İstanbul: Ayrıntı
• Eagleton, T. (2015). Edebiyat nasıl okunur. Elif Ersavcı (çev.). İstanbul: İletişim.
• Eco, U. (1997). Yorum ve aşırı yorum. Kemal Atakay (Çev.). İstanbul: Can.
• Foucault, M. (1992). Hapishanenin doğuşu, Çev. M.A. Kılıçbay, Ankara: İmge Yay.
• Goffman. E. (2016). Günlük yaşamda benliğin sunumu. Barış Cezar (Çev.). İstanbul: Metis
• Habermas, J. (2001). İletişimsel eylem kuramı, Mustafa Tüzel (Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Hissch. E.D. (1967). Validity in interpretation. London
• Irzık, S. (2001). “Önsöz”. Karnavaldan romana, edebiyat teorisinden dil felsefesine seçme yazılar. Sibel Irzık (Der.). Cem Soydemir, (Çev.).Yayıma haz., Mehmet Küçük, İstanbul: Ayrıntı.
• Küçük, Ö. (2011). Mihail bahtin’in sosyal ontolojisi. Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Genel Sosyoloji ve Metodoloji Anabilim Dalı, Sosyoloji Bilim Dalı. (Yayınlanmamış Y. Lisans Tezi). İzmir
• Lukacs, G. (2014). Roman kuramı. Cem Soydemir (Çev.). İstanbul: Metis.
• Merleau-Ponty, M, (1974). Phenomenology of perception, London: Routledge.
• Parla, J. (2015). Don kişot’tan bugüne roman. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Petkova, S. (2005). “A Justification of Literature”. The Stanford’s Student Journal of Russian, East European, and Eurasian Studies,Vol:1 Spring.
• Rosenau. P.M. (2004). Post-modernizm ve toplum bilimleri. Tuncay Birkan (Çev.). İstanbul: Bilim ve Sanat
• Sartre, J. P. (2015). Edebiyat nedir?, Bertan Onaran. (Çev.). İstanbul: Can Yayınları
• Simmel, G. (1995). “The Problem of Sociology”. Annals of the American Academy of Political and Social Science, Vol: 6.
• Smith, D. E. (1998). “Bakhtin and the Dialogic of Sociology: An Investigation”. Bakhtin and the human sciences: No Last Words. Michael Mayerfeld Bell and Michael Gardiner (Ed.). London: Sage
• Todorov, T. and Weinstein A. (1969). “Structural Analysis of Narrative”, A Forum on Fiction, Vol. 3, No. 1. Novel.
• Yıldırım, Y. (2011). “Kamusal Alanın Göz İle İnşası ve Gözden Düşüşü: Parisli Flaneur ve İstanbullu Bihruz Bey”. İdealkent. Say. 3