Türk-Arap Müziğinde Etkileşim ve Müşterek Unsurlar

Yıl 2016, Cilt: 22 Sayı: 86, 127 - 140, 01.05.2016

Arif Demir

Öz

Türklerle Araplar arasındaki tarihi ve dini etkileşim XIII. yüzyıl itibarıyla başlasa

da müzikal anlamda etkileşim ilk olarak XVI. yüzyılın ilk çeyreğinde gerçekleşmiştir.

Orta Asya, Anadolu, İran ve Ortadoğu’dan çeşitli müzikal öğeleri müzik müktesebâtına

katmış olan Türk müziği ile Arap müziği yaklaşık dört asırdır fiilen etkileşim halindedir.

Teori ve terminoloji açısından büyük oranda örtüşen Arap ve Türk müziği sisteminde

özellikle melodi, makam ve usuller büyük oranda benzeşmektedir. Her iki toplumun

İslam öncesi müziklerinde büyük farklılıklar gözlemlense de İslam sonrası müziklerde

pek çok benzerlikler gözlemlenmektedir. Özellikle cami müziğinde kullanılan formlar

ve temalar ortaktır. Günümüzde gerek Araplar ve gerekse de Türklerin daha gelişmiş

ve zengin bir müzik alt yapısına sahip oldukları bilinmektedir. Bu makalede; Türk-

Arap müziğinin kısa tarihçesi, geçirdiği safhalar ve kırılma dönemleri, diğer müziklerle

etkileşimi ele alınacaktır. Ayrıca Türk-Arap müziğinde müşterek formlar, ortak temalar,

makamlar, usüller, enstrümanlar vb. konular ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Türk Müziği, Arap Müziği, Etkileşim, Nota, Ses

Kaynakça

• Akdoğan, Bayram, (2010), Örneklerle Türk Din Musikisinde Formlar, Ankara, Bilge Yay.
• …………, Bayram, (2009), Fethullah Şirvânî ve Musiki Risalesi Mecelletü’n fi’l-Mûsîkâ, Ankara, Bilge Yayıncılık.
• Akdoğan, Bayram, “Din Görevlilerine Mûsikî Eğitimi Verilmesi Konusunda Örnek Bir Metot”, A.Ü.İ.F. Dergisi, c. XLIII, Ankara.
• Akkaş, Salih, (1987), Türk Müziği Tarihi ve Dönemleri, Ankara, GÜMEF Yayınları. And, Metin, (2000), 40 Gün 40 Gece: Osmanlı Düğünleri Senlikleri, İstanbul. Arel, Sadettin, (1948), Mûsikî Terimleri, Mûsikî Mecmuası.
• Atasoy, Mustafa Cahit, (1993), Türk Mûsikîsi Tarihi Ders Notları, İstanbul, İ.T.Ü.
• Bardakçı, Murat, (1986), Maragalı Abdülkadir, İstanbul, Pan Yayıncılık.
• Buhari, Ebu Abdullah Muhammed b. İsmâil, (1979), Sahihûl-Buhari, İstanbul.
• Demir, Arif, (2001), İslam Tasavvuf Kültüründe Mûsikî Dinleme Adâbı, Ankara, Y. L. Tezi. Ebu Dâvud, Süleyman b. Es-Sicislani, (1969), Sünen-i Ebi Davud, Edeb, Beyrut, Dar’u İhyai’t- Turasi’l-Arabi.
• Ezgi, Suphi Dr., (1993), Ameli ve Nazari Türk Mȗsikisi, İstanbul, Milli Mecmua Matbaası.
• Farmer, Henry George, (2000), Tunbûr, The Encyclopaedia of Islam, E. J. Brill, Leiden. Gazimihal, Mahmut R., (1958), Asya ve Anadolu Kaynaklarında Iklığ, Ankara, Ses Yay.
• İçli, Selahattin, ‘İnsanın Vasıf Dokusunun Geliştirilmesinde Müziğin İşlevi‘, 1.Müzik Kongresi Bildirisi, Kültür Bakanlığı Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü, Ankara, 1988. Kalender, Ruhi, (1996), İmam Hatip Liseleri İçin ders geçme ve Kredi Sistemine Göre Hazırlanmış Dinî Mûsikî- I, Ankara, Kalem Yayınları.
• Köprülü, Fuad, (1991), Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Ankara, DİB Yayınları.
• Okiç, M. Tayyib, (1963), Kurân-ı Kerîm’in Üslûb ve Kıraatı, Ankara, Ünivesitesi Basımevi.
• Oransay, Gültekin, (1976), Müzik Tarihi, (Yaykur II. Sınıf), Ankara, s. 131.
• Ögel, Bahâeddin, (1991), Türk Kültür Tarihine Giriş, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Ögel, Bahaeddin, (2000), Türk Kültür Tarihine Giris, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Özalp, M. Nazmi, (2000), Türk Mûsikîsi Tarihi, İstanbul, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Özbek, Mehmet,(1981), Folklor ve Türkülerimiz, İstanbul, Ötüken Yayınları.
• Özcan, Nuri, (1994), “Def,” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, c.9, 85.
• Özergin, M. Kemal, (1970) “18. Yüzyıla Ait Bir Çalgı Adları Cedveli” Türk Folklor Araştırmaları Dergisi, 252, 5669-71.
• Özkan, İsmail Hakkı, (1987), Türk Mûsikîsi Nazariyâtı ve Usûlleri, İstanbul, Ötüken Yay.
• Öztuna, Yılmaz, (1969), Türk Mûsikîsi Ansiklopedisi, İstanbul, MEB Yayınları.
• Öztuna, Yılmaz, (1976), Türk Mûsikîsi Ansiklopedisi II, İstanbul, MEB Yayınları.
• Sachs, Curt, (1968), The History of Musical Instruments, W. W. Norton & Comp. New York.
• Say, Ahmet, (1988), Türkiye’nin Müzik Atlası, İstanbul, Borusan Kültür ve Sanat Yayınları
• Tanrıkorur, Cinuçen, (2003), Osmanlı Dönemi Türk Musikisi, İstanbul, Dergah Yayınları.
• Tura, Yalçın, (1988), Türk Mûsikîsinin Meseleleri, İstanbul, Pan Yayıncılık.
• Turabi, Ahmet Hakkı, (2005), Gevrekzâde Hâfız Hasan Efendi ve Mûsikî Risâlesi, İstanbul, Rağbet Yayınları.
• Uludağ, Süleyman, (1922), İslam Açısından Mûsikî ve Semâ’, İstanbul, Dergah Yayınları. Yekta, Rauf, (1986), Türk Mûsikîsi, İstanbul.
• Zeydan, Corci, (1928), İslam Medeniyeti Tarihi, İstanbul.