TÜRK MİTOLOJİSİNDE ESKATOLOJİ MİTLERİ

Yıl 2016, Cilt: 22 Sayı: 86, 167 - 180, 01.05.2016

Onur Alp Kayabaşı

Öz

İnsanlar için, anlattıkları kutsal olan ya da kutsal kabul edilen mitler insanların ihtiyaçları

sonucunda ortaya çıkmaktadırlar. Evrenin, dünyanın ve insanoğlunun nasıl yaratıldığı kadar,

bunların sonunun nasıl olacağı da mitlerin önemli bir konusunu oluşturmaktadır. Mitolojinin

bir türü olan eskatoloji de kuşkusuz kutsal olanla iç içedir, bu sebeple dünyanın yaratılışı ile

ilgili mitler gibi dünyanın sonu ile ilgili mitler de insanlar için kutsaldır. Bu durumun da en

yaygın anlatmaları eskatoloji mitleridir. Dünyanın yenilenmesi ile ilgili uyarılar kendisini

en belirgin biçimde Tufan mitlerinde göstermektedir bu sebeple eskatoloji mitleri ile tufan

mitleri arasındaki ilişki net bir şekilde kendisini hissettirmektedir. Geleneksel toplumlar

kutsal olanın rehberliği altında kendilerine bir dünya kurmaktadırlar. Kurdukları bu dünya

kutsal olanın koyduğu kurallar üzerine varlığını devam ettirmekte, bu dünya üzerinde yaşayan

insanlar da inanış, düşünüş ve uygulamalarıyla kuralları geliştirip olgunlaştırarak yaşamları

içerisine öncelikle sözlü ortamda daha sonraki dönemlerde ise yazılı olarak sokmaktadırlar.

Toplumlara, bozdukları bu kuralların cezası da yaratıcı tarafından ahlaki ve toplumsal alanda

yani dünyada verilecektir. Bu makalede Türklerin dünyanın sonuyla ilgili tasavvurlarını

mitolojilerine nasıl yansıttıkları, eskatoloji mitlerinin konusu, Türk eskatoloji mitlerinin

mitoloji içerisindeki yeri ve Türk

Anahtar Kelimeler

Mit, Mitoloji, Eskatoloji, eskatolojik mitler, evren

Kaynakça

• Abdullah, Kemal (1997), Gizli Dede Korkut (çev. Ali Duymaz), İstanbul.
• Aça, Mehmet (1999), Tufan’ın Kuşları ve Kozı Körpeş-Bayan Sulu Destanındaki Bazı Kuşlar,Milli Folklor, 6 (42),s 53-57.
• Batuk, Cengiz (2003), Tarihin Sonunu Beklemek, İstanbul.
• Bayat, Fuzuli (2007a), Mitolojiye Giriş, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Bayat, Fuzuli (2007b), Türk Mitolojik Sistemi Ontolojik ve Epistemolojik Bağlamda Türk Mitolojisi, İstanbul.
• Bayat, Fuzuli (2003), Korkut Ata Mitolojiden Gerçekliğe Dede Korkut, Ankara. Budda, Hilmi Ömer (2003), Kurban ve Tufan Üzerine Makaleler (haz. B.Z. Çoban), İstanbul. Bull, Malcolm (2005), Kıyamet Teorileri ve Dünyanın Sonları (ed. Malcolm Bull; çev. İbrahim Şener), İstanbul.
• Bultmann, Rudolf (2006), Tarih ve Eskatoloji Sonsuzluğun Mevcudiyeti (çev. Emir Kuşcu), İstanbul . Bultmann, Rudolf (2013), Rudolf Bultmann: Mitoloji ve Hermenötik Sorunu (çev. C.Batuk; E. Kuşcu), Ankara. Campbell, Joseph (2003), Yaratıcı Mitoloji Tanrının Maskeleri (çev. Kudret Emiroğlu), Ankara. Can, Şefik (t.y.), Klasik Yunan Mitolojisi (4. Basım), İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Çağatay, Saadet (1977), “Altay Türklerinde Kıyamet Anlayışı”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, cilt 7, s.1-12, Ankara.
• Çınaroğlu, Menderes (2008), Türk Kültüründe Eskatoloji Mitlerine Dair Bir İnceleme, KocaeliÜniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Dilek, İbrahim (2014), Resimli Türk Mitoloji Sözlüğü, Ankara.
• Eliade, Mircea (1993), Mitlerin Özellikleri (çev. Sema Rifat), İstanbul.
• Ergun, Pervin (2004), Türk Kültüründe Ağaç Kültü, Ankara.
• Fromm, Erich (2003), Rüyalar, Masallar, Mitoslar Sembol Dilinin Çözümlenmesi (çev. K.H. Ökten), İstanbul. Günay, Ünver-Güngör, Harun (2009), Başlangıçtan Günümüze Türklerin Dini Tarihi, İstanbul. Hooke, Samuel Henry (2015), Ortadoğu Mitolojisi Mezopotamya, Mısır, Filistin, Hitit, Musevi,
• Hıristiyan Mitosları (çev. Alâeddin Şenel), Ankara.
• İnan, Abdülkadir (1998), Makaleler ve İncelemeler-I, Ankara.
• İnan, Abdülkadir (2000), Tarihte ve Bugün Şamanizm Materyaller ve Araştırmalar, Ankara. Levi-Strauss, Claude (2013), Mit ve Anlam (çev. G.Y. Demir), İstanbul.
• Örnek, Sedat Veyis (1995), 100 Soruda İlkellerde Din, Büyü, Sanat, Efsane, İstanbul.
• Rosenberg, Donna ( 2006), Dünya Mitolojisi, Büyük Destan ve Söylenceler Antolojisi, Ankara.
• Roux, Jean Paul (2002), Türklerin ve Moğolların Eski Dini (çev.Aykut Kazancıgil), İstanbul.
• Shaffer, Elinor (2005), Kıyamet Teorileri ve Dünyanın Sonları (ed. Malcolm Bull; çev. İbrahimŞener), İstanbul.
• Tökel, Dursun Ali ( 2000), Divan Şiirinde Mitolojik Unsurlar Şahıslar Mitolojisi, Ankara.
• Turan, Ahsen (2006), “Türk Kültüründe Tufanla İlgili Anlatılar”, Mitten Meddaha Türk Halk Anlatıları Uluslararası Sempozyum Bildirileri (hzl. Öcal Oğuz- Tuba Saltık Özkan), Ankara.
• Yamayeva E.E.-Şincin İ.B. (1994), Altay Kep Kuuçındar, Gorno Altaysk.