Memoratlara Göre Karaca Ahmet Sultan

Yıl 2015, Cilt: 21 Sayı: 84, 93 - 108, 15.11.2015

Hüseyin Özcan C. Sezen Gönenç

Öz

Sözlü kültür içerisinde yer alan memoratların kişisel ve toplumsal hayatı etkileyen birçok 

işlevleri bulunmaktadır. İnsanların uyarılması, yanlış şeyler yapmalarının önlenmesi, doğru 

yola yönlendirilmesi, psikolojik yönden rahatlatma, sosyal hayatı düzenleme, inançları ve de-

ğerleri pekiştirme, bu inanç ve değerleri gelecek nesillere aktarma gibi birçok fonksiyonları 

bulunmaktadır. Memoratlar,  aynı inanç paydasında buluşan insanlar arasında eğitsel bir ileti-

şim aracı,  toplumsal bilinçaltını ve inançsal algıyı dışa vuran metinlerdir. Memoratlar, bazen 

dini şahıslarla rüya veya yakaza gibi yollarla kurulan iletişim şekilleriyle gerçekleşmektedir. 

Çalışmamızda bu bağlamda Anadolu’nun ve Rumeli’nin farklı coğrafyalarında yaşamış, Af-

yonkarahisar, Ankara, Aydın, Bursa, Bolu, Denizli, Isparta, İstanbul,  Kütahya, Makedonya, 

Manisa, Sakarya, Uşak gibi birçok yerde adına makam ve türbe kurulmuş, birçok keramet 

göstermiş, özellikle de devrinin halk hekimi olmasıyla tanınan ulu  bir Alevi ereni olan Ka-

raca Ahmet’in şahsı etrafında yaşanmış memoratlar incelenmiştir. İstanbul-Üsküdar Karaca 

Ahmet Sultan Dergâhında, Karaca Ahmet Sultan’ı ziyarete gelenlerle, alan çalışması yapıla-

rak mülakat yöntemiyle, sözlü kültür ortamında derlediğimiz memoratlar, Karaca Ahmet’in 

fiziki yapısı, kıyafeti, asası, ondan beklentiler,  talepler,  uyarılar,  geleceğe dair haber ve 

işaretler, onun türbesiyle ilgili memoratlar olmak üzere yedi başlık altında incelenmiştir. Ça-

lışmamızda, yetmiş dört kişiden derlenmiş memorat metinleri özetlenmiş haliyle yer almıştır. 

Karaca Ahmet hakkındaki oluşan memoratlarda, onun kişilerin dünyasında nasıl oluştuğuna, 

kişileri nasıl etkilediğine dikkat çekilmiş, memoratların Alevi inancı içerisindeki yeri ile bu 

inancın değerlerine katkısı bağlamında işlevlerine dair tespit ve yorumlarda bulunulmuştu

Anahtar Kelimeler

Karaca Ahmet Sultan, Memorat, Alevilik

Kaynakça

• Bayat, Fuzuli, (2012), Türk Mitolojik Sistemi-2 (Kutsal Dişi Mitolojik Ana, Umay Paradigmasında İlkel Mitolojik Kategoriler İyeler ve Demonoloji), Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• Boyraz, Şeref, (2008), “Sözlü Anlatıların Sürekliliği Üzerine Düşünceler”, Folklor ve Edebiyat, S. 54, Y. s. 105-118.
• Çobanoğlu, Özkul, (2003), Türk Halk Kültüründe Memoratlar ve Halk İnançları, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Çobanoğlu, Özkul, (2005), Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş, Akçağ Ya- yınları, Ankara.
• Dağlı, Yücel ve Seyit Ali Kahraman.(2005), Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnâmesi. 2.cilt-1.kitap, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Degh, Linda, (2003), “Halk Anlatısı”, Çev. Zerrin Karagülle, Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşım- lar, Geleneksel Yayınları, Ankara, s. 91-127.
• Harris,Jason March, (2008), Folklore and the Fantastic in Nineteenth-Century British Fiction, Ash- gate Publishing Limited, Hampshire,England.
• Kvideland, R. Ve H.K.Sehmsdorf (1991), Scandinavian Folk Belief and Legend, Oslo: Norwegian University Press, Norway.
• Ocak, Ahmet Yaşar. (2010), Kültür Tarihi Kaynağı Olarak Menâkıbnâmeler (Metodolojik Bir Yakla- şım, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• Pehlivan, Gürol, (2009), “Dinî Şahsiyetler Hakkında Oluşan Anlatılar”, Milli Folklor, S. 83, Yıl 21, s. 88-96.
• Pehlivan, Gürol, (2012), Manisa Şehrinde Evliya Kültü, Tibyan Yayıncılık, İzmir.
• Şahin, Haşim, (2001), “Karaca Ahmet Maddesi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 24.cilt İstanbul, s.374-375