Antaya’da Yaşayan Özbeklerde Nevruz Bayramı ve Nevruz Tatlısı: Sümelek

Yıl 2015, Cilt: 21 Sayı: 84, 109 - 129, 15.11.2015

Aylin Eraslan

Öz

Nevruz bayramı, baharın geldiğini müjdeleyen, mevsimsel geçişlerin toplumsal bir 

yansımasıdır. Kış boyunca uyuyan doğanın uyanışını, yeniden canlanışını sembolize eder. 

Eski çağlardan buyana birçok kültürde dini ya da mistik yorumlamalarla kutlanan bahar 

bayramı, Türk halk kültüründe de köklü bir gelenektir. Orta Asya’da Yeni Gün, Ergenekon 

olarak da adlandırılan Nevruz, Türk halk kültürünün önemli yapı taşlarından biridir. 

Bu çalışma, 1982 yılında Antakya’nın Ovakent Mahallesine yerleştirilen Özbeklerle 

2011 Haziran-Temmuz aylarındaki ön görüşmelerden sonra Eylül 2011-Temmuz 2012 ile 

Mart-Nisan 2015 dönemlerinde gerçekleştirilen saha araştırmalarından elde edilen bulgulara 

dayanmaktadır. Ayrıca bu çalışma yukarıda belirtilen zaman dilimi içerisinde görüşmeye 

katılan Özbeklerle sınırlıdır. Araştırmada nitel araştırma yöntemi ve bu yöntemi destekleyen 

katılımcı gözlem ve derinlemesine görüşme tekniklerinden faydalanılmıştır.

Bu çalışmada, Antakya’da yaşayan Özbeklerin Nevruz bayramını nasıl kutlandığı, süreç 

içerisinde hangi motiflerle yeniden yapılandırdığı ve bu bayramın mihenk taşlarını oluşturan 

Dervişhane, Özbek pilavı, Sümelek tatlısı pratiklerinin anlam örüntüleri anlaşılmaya 

çalışılmıştır. Ayrıca bu bayramın Türk boy ve topluluklarında, Afganistan’da ve Türkiye’deki 

uygulamaları da irdelenmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Nevruz, Sümelek, Özbek Pilavı, Antakya’da Yaşayan Özbekler

Kaynakça

• Alyılmaz, Semra, 2009, “Maslenitsa ve Nevruz Bayramları Arasındaki İlişki”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi The Journal of International Social Research ,Volume 2/7 Spring. s:29-54.
• Ashirov, Adhamcan ve Hatunoğlu Nurettin, 2015, Özbekistan’da Mevsimsel Bayramlar ve Özel Günler, Milli Folklor, Yıl 27, Sayı 105, s:120-130.
• Assmann, Jan, 2001, Kültürel Bellek, Eski Yüksek Kültürlerde Yazı, Hatırlama ve Politik Kimlik, Çev. Ayşe Tekin, Artı Yayınevi, İstanbul.
• Durkheim, Emile, 1895 (1996). “What is a Social Fact,” in Anthropological Theory: An Introductory History. (Ed. R. Jon McGee and Richard Warms). Mountain View: Mayfield Publishing, pp: 85 - 91.
• Eraslan, Aylin, 2015, Antakya’da Yaşayan Özbeklerde Kimlik ve Aidiyet, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Antropoloji Anabilim Dalı, İstanbul.
• İnan, Abdulkadir, 2006, Tarihte ve Bugün Şamanizm, Materyaller ve Araştırmalar, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Çay, M.Abdulhaluk, 2012, Nevruz, Türk Ergenekon Bayramı, Kökeni-Tarihi Gelenekleri, İleri Yayın- ları, İstanbul.
• Nar, Mehmet Şükrü, 2014, “Halk İnanışlarında Toplumsal Bir Sembol Olarak Nevruz Ritüelleri”, In- ternational Journal of Human Sciences, 11(2), s: 964-979.
• Özdemir, Nebil, 2006, Yeni/Yenilenmek ve Nevruz, Milli Folklor, Yıl 18, Sayı 69, s: 18-19.
• Sancar, Mithat, 2010, Geçmişle Hesaplaşma, Unutma Kültüründen Hatırlama Kültürüne, İstanbul, İletişim Yay.
• Turan, Ahmet Arif, 2000, Nevruz Bayramı ve Kültürümüzdeki Yeri, Milli Folklor, Yıl 12, Sayı 45, s:68-69.
• Uça, Alaattin, 2007, “Türk Toplumunda Nevruz-I”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı 32, s:137- 170, Erzurum.
• Uğurlu, Nurer, 2012, Türk Kavimleri, Örgün Yayınevi, İstanbul.
• Elektronik Kaynaklar
• whttp://www.etimolojiturkce.com/kelime/nevruz. Erişim Tarihi: 10.04.2015.
• http://dogankaya.com/fotograf/kirgizlarda_nevruz.pdf (Erişim Tarihi: 10.04.2015) . (http://www.veteranstoday.com/2011/03/22/afghanistan-mazar-i-sharif-celebrates-nowroz).