ANTİK YUNAN (HELLEN)DA KOLONİLER VE BUNLARIN NİTELİKLERİ

Yıl 2016, Cilt: 22 Sayı: 87, 195 - 206, 01.08.2016

Ahmet Gözlü

Öz

Bu çalışma kadim Hellen kültür ve medeniyetinin geniş coğrafyalarda, kapsamlı bir

yayılma ve deneyim neticesinde, özel bir süreç olarak koloni inşa etme etkinliği üzerinde

durmaktadır. Hellas (Yunanistan)’a ilk gelen gruplar Hint-Avrupa kökenli Yunanlar

olan Akhalar (Mykenler) olup, bölgeyi işgal etmişler ve Akha konfedarasyonunu

kurmuşlardır. Hellas, Batı Anadolu kıyıları ve Girit Adası’nı kapsamaktaydı. Akhalar

M.Ö. 2. binin ikinci yarısında kültürel ve ticari nüfuzlarını yaygınlaştırdılar.Akhalar’ın

Dorlar tarafından tasfiye edilmesiyle birlikte, bölgede yaygın bir siyasi otorite boşluğu

oluşmuş, Dorlar ve diğer Hellen boyları da (Aioller, İonlar) oluşan bu uygun tarihi

zeminde Ege coğrafyasının farklı yerlerine göç etmişlerdir. Hellenlerin yaşadığı

coğrafya dağlarla ve vadilerle parçalanmış, kıyıları derin koy ve körfezlerle çevrilmiş biryapıdaydı. Bu durum yerel parçalanmışlığı ön plana çıkararak ulusal politik bir otorite

etrafında Hellen entegrasyonunu engellemiştir. Bunun sonucunda Hellen parçalanmışlığı

(partikülarizması) ‘polis’ denilen, kendi coğrafi sınırları, siyasi kurumları ve yasaları

olan ‘kent-devletleri’nde tecessüm etmiştir. Yunanistan’ın coğrafya bakımından bu

parçalanmış durumu bu ülkenin ‘siyasal bakımdan irili ufaklı devletlere bölünmesinde’

başlıca etken olduğu gibi kültürel gelişimi üzerinde de etkili olmuştur. Yunanistan

coğrafyası yerel bağımsızlıkların kolayca sürdürülebildiği bir yapıdaydı.

Hellenler M.Ö. 8. yy.’ın ortalarında yeni bir denizaşırı iskân etkinliğine girişmişlerdir.

Bu yeni kolonizasyon hareketinin nedenlerinin başında; Hellen toplumundaki hızlı

nüfus artışından kaynaklanan beslenme ve geçim zorlukları, partiler arası çekişmelerin

doğurduğu siyasal hoşnutsuzluklar ve bunun getirdiği siyasal nedenli göçlerin önemli rolü

olmuştur. Bütün bunların sonucunda Eskiçağ tarihi literatürüne ‘Büyük Kolonizasyon

Dönemi’ olarak geçen; Ege, Marmara, Akdeniz ve Karadeniz kıyılarında çok sayıda

koloninin kurulduğu, M.Ö. 750–550 yılları arasına ilişkin 200 yıllık bir süreç başlamıştır.

En büyük koloni bölgesini Güney İtalya ve Sicilya’daki ‘Büyük Hellas’ (=Megale Hellas)

oluşturuyordu. Koloni kuran merkezlerin başında ise, Batı Anadolu’daki İon kentleri

(özellikle Miletos ve Phokaia) geliyordu. Gerek Akdeniz ve gerekse Karadeniz’in etrafı

kolonilerle çevrilmiş ve Hellenler buralara, Eflatun’un dediği gibi, bir havuzun etrafında

oturan kurbağalar gibi yerleşmişlerdir.

Anahtar Kelimeler

Koloni, Hellen, Oikiste, Ana kent

Kaynakça

• Aktüre, Sevgi (2003). Anadolu’da Demir Çağı Kentleri, İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Bilgin, Nahit (2004). Felsefeden Ekonomiye Antik Yunan Dünyası, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Blunt, A.W.F. (1984). Batı Uygarlığının Temelleri, Çev. Müzehher Erim, İatanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Boardman, John (1984). “The Greek World”, The Cambridge Ancient History, Plates to Volume III, Cambridge: Cambridge Univerdity Press, s. 195-289.
• Bury, J.B. (1941). A History of Greece, London; Macmillan and Co., Limited.
• Cook, J.M. (2007). “Greek Settlement in The Eastern Aegean and Asia Minor”, The Cambridge Ancient History, Eighth Printing, Volume II, Part 2, Cambridge: Cambridge Univerdity Press, s. 773-804.
• Durant, Will (1939). The Life of Greece, New York: Simon and Schuster Inc.
• Freeman, Charles (2003). Mısır, Yunan ve Roma Antik Akdeniz Uygarlıkları, Çev. Suat Kemal Angı, Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Graham, A.J. (1982). “The Colonial Expansion of Greece”, The Cambridge Ancient History, Volume III Part 3, Cambridge: Cambridge Univerdity Press, s. 83-162.
• Hansen, Mogens Herman (2006). “Emporion: A Study of The Use and Meaning of The Term in The Archaic and Classical Periods”, Greek Colonisation An Account of Greek Colonies and Other Settlements Overseas, Volume I, Leiden-Boston: Printed By Brill, s.1-39.
• İplikçioğlu, Bülent (1994). Eskiçağ Tarihinin Anahatları, İstanbul: Bilim Teknik Yayınları.*
• Mansel, Müfid Arif (1999). Ege ve Yunan Tarihi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Roth, Lelant M. (2000). Mimarlığın Öyküsü, Çev. Ergün Akça, İstanbul: Kabala Yayınevi.
• Tekin, Oğuz (1995). Eski Yunan Tarihi, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tsetshladze, Gocha R.(2006). “Revisiting Ancient Colonisation”, Greek Colonisation An Account of Greek Colonies and Other Settlements Overseas, Volume I, Leiden-Boston: Printed By Brill. s.xxiii-Ixxxiii.
• Umar, Bilge (1999). İlk Çağda Türkiye Halkı, İstanbul: İnkılap Kitabevi Yayınları. Wycherley, R. E. (1993). Antik Çağda Kentler Nasıl Kuruldu?, Çev. Nur Nirven- Nezih Başgelen, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Vanschoonwinkel, Jacques (2006/a). “Mycenaean Expansion”, Greek Colonisation An Account of Greek Colonies and Other Settlements Overseas, Volume I, Leiden-Boston: Printed By Brill, s. 41-113.
• Vanschoonwinkel, Jacques (2006/b). “Greek Migrations to Aegean Anatolia in the Early Dark Age”, Greek Colonisation An Account of Greek Colonies and Other Settlements Overseas, Volume I, Leiden-Boston: Printed By Brill, s. 115-141.
• Yıldırım, Recep (2002). Uygarlık Tarihine Giriş, İzmir: Meridyen Yayıncılık. http://www.karalahana.com/karadeniz-form/index.php?topic142700 (Erişim:21.02.2014).