“Kafamda Bir Tuhaflık” Romanında Sosyal -Siyasal Ayrımlaşmanın Anlatılaştırımı

Yıl 2016, Cilt: 22 Sayı: 88, 9 - 22, 01.11.2016

Onur Bilge Kula

Öz

Orhan Pamuk “Kafamda Bir Tuhaflık” romanında Türkiye’nin son elli yılını biçimlendiren

içgöç ve buna bağlı olarak gecekondulaşma ve kentleşme sürecinde ortaya çıkan “tuhaflıkları”

anlatılaştırmıştır. Romanın temel kavramı olan “tuhaflık”, romanın erkek kahramanı Mevlut’un

bir kez görüp âşık olduğu ve mektuplar yazdığı güzel kızla değil, onun çirkin ablasıyla evlendiğini

anlaması ile başlar. Romanın yazınsal merkezini belirginleştiren izleklerden biri de söz

konusu anlatı zamanı içinde ortaya çıkan politik ayrımlaşmadır. Yazar, özellikle yetmişli yıllarda

ortaya çıkan ve giderek toplumun büyük bir bölümünü kapsayan ve “milliyetçi- ülkücü” ve

“solcu- devrimci” diye nitelenen politik ayrımlaşmayı ya da cepheleşmeyi anlatıya katmıştır.

Söz konusu politik cepheleşmede sağ kesimi, romanın başkahramanı Mevlut’un, onun amcaoğulları

Korkut ve Süleyman figürlerinde, sol kesimi ise arkadaşı Ferhat figüründe yazınsallaştırmıştır.

Orhan Pamuk, romanda betimlediği siyasal ayrımlaşmayı, köyden göçle gelenlerin

İstanbul’un etrafında oluşturdukları gece kondu semtleri ile de ilişkilendirir; böylece, bu yeni

mahallelere politik bir kimlik kazandırır. Yazar, siyasal cepheleşmenin iki tarafının iç farklılıklarını,

kendilerine özgü sloganlarını ve duvar yazılarını betimlemek suretiyle, bir yandan anlatı

zamanıyla ilgili anımsama kültürünü belirginleştirir. Öbür yandan da 1970’li yılların siyasal

olaylarını anlatmak suretiyle, okuyucuyu söz konusu cepheleşme ile eleştirel değerlendirmeye

özendirir. Romanda anlatılaştırılan politik cepheleşme, cepheleşme eğilimini pekiştirmeyi değil,

kör şiddetin dışlanmasını, böylece barışçıl ve insancıl bir tarih bilincinin oluşumuna katkı

yapmayı amaçlar. Orhan Pamuk, “Kafamda Bir Tuhaflık” romanında toplumsal ve kültürel olguları

ve olayları ü yazınsal bir yetkinlikle romanına yansıtmıştır. Yazar, Alman filozof ve yazar

Friedrich Schiller’in aynı adı taşıyan yapıtından esinlenerek kaleme aldığı “Saf ve Düşünceli

Romancı” adlı denemesinde geliştirdiği yazınsal düşüncelerini, “Kafamda Bir Tuhaflık” romanında

edimselleştirmiştir.

Anahtar Kelimeler

Orhan Pamuk, İçgöç, Kentleşme, Sosyal-Siyasal Simge ve Söylem, Yazınsallaştırma, 1970’li Yıllarda Sağ-Sol Çatışmaları

Kaynakça

• Pamuk, Orhan (2015). Kafamda Bir Tuhaflık. Birinci baskı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları
• Bardakçı, Murat (2015). Enver. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
• “Edebiyat Nedir?”; Can Yayınları, 4. Basım, Nisan 2011, İstanbul