ORHAN KEMAL’İN MURTAZA İSİMLİ ROMANINI FOUCAULT’NUN ÖZNE VE İKTİDAR KAVRAMLARIYLA BİRLİKTE OKUMAK

Yıl 2018, Cilt: 24 Sayı: 93, 167 - 176, 01.02.2018

Berkant Örkün

https://doi.org/10.22559/folkloredebiyat.2017.77

Öz

Türk edebiyatının saygın kalemlerinden biri olan Orhan Kemal’in en önemli eserlerinden

birisi de Murtaza’dır. Eser, edebiyatçılar tarafından yapılan birçok çalışmada incelendiği gibi

hukukçular, sosyologlar ve iktisatçılar tarafından da kendi disiplinleri yönünden ayrıntılı olarak

ele alınmıştır. Bunun en önemli nedeni, birçok yazar ve eleştirmen tarafından da ifade edildiği

gibi, bir mahalle bekçisinden hareketle kurgulanan Murtaza tipinin hem Türk edebiyatı hem

de dünya edebiyatı için özgün bir tip olmasıdır. Bu özgünlüğü sağlayan en önemli etken ise

Orhan Kemal’in Murtaza tipini 1940’lı yılların Türkiye’sindeki iktidar ve özne ilişkilerinin bir

sonucu olarak yaratmış olmasında yatmaktadır. Dolayısıyla eserdeki iktidar ve özne ilişkileri

ünlü düşünür Michel Foucault’un sorunsallaştırdığı iktidar ve özne kavramlarıyla birlikte ele

alınmış, böylece sosyal bilimler tarafından yoğun olarak incelenmiş bu eserin ve eserdeki özgün

Murtaza tipinin toplumsal ve felsefi bağları derin yapıda ayrıntılı olarak yeniden okunmuştur. Bu

okuma sonucunda, Michel Foucault’un 1970’lerden sonra geliştirdiği iktidar ve özne kavramları

konusundaki temel çıkarımların 1952 yılında yayınlanan Murtaza eserinin kurgusundaki iktidar ve

özne ilişkileri ağında var olduğu saptanmış böylece Murtaza tipinin Türk ve dünya edebiyatında

neden özgün bir tip olarak ortaya çıktığının cevabı verilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Orhan Kemal, Michel Foucault, Murtaza, iktidar

Kaynakça

• Buğra, A. (2008). Kapitalizm Yoksulluk ve Türkiye’de Sosyal Politika. Çağdaş Türkiye Tarihi Seminerleri. Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi’nin http://www.obarsiv.com/pdf/ ayse_bugra2.pdf. adresinden 16.01.2017 tarihinde edinilmiştir.
• Butler, J. (2012). Bedenler ve İktidar, Tekrar. Şeyda Öztürk. (Çev.). Michel Foucault/Cogito, S. 70-71, s. 275-289.
• Foucault, M. (2014). Özne ve İktidar. (4.Baskı). Işık Ergüden (Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2015a). Kelimeler ve Şeyler İnsan Bilimlerinin Bir Arkeolojisi. (5. Baskı). Mehmet Ali Kılıçbay. (Çev.). Ankara: İmge Yayınevi.
• Foucault, M. (2015b). Toplumu Savunmak Gerekir. (7. Baskı). Şehsuvar Aktaş (Çev.) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Kemal, O. (2015). Murtaza. (23. Baskı). İstanbul: Everest Yayınları.
• Oranlı, İ. (2012). Biyo-Politikanın Doğuşu ve Foucaultcu Eleştiri. Michel Foucault/Cogito. S.70-71, s. 39-52.
• Öğütçü, I.,Ümit,A. (Ed.). (2012). Orhan Kemal. Ankara: T.C.Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Pars, E. (2016). Foucault Öznenin Yitiminden Yeniden Doğuşuna. İstanbul: Kollektif Kitap.
• Revel, J. (2012). Kimlik, Doğa, Yaşam: Üç Biyopolitika Yapıbozumu. Şeyda Öztürk. (Çev.). Michel Foucault/Cogito, S. 70-71, s.9-21.
• Yavuz, E. (2015).Milli Korunma Kanunu, Varlık Vergisi Kanunu ve Toprak Mahsulleri Vergisi Kanunu Tartışmaları: Erzincan Uygulamaları. Akademik Sosyal Araştırmaları Dergisi. S. 12. ss. 161-180.