Türkiye ve Japonya Modernleşme Deneyimlerinin Karşılaştırılması: Sedat Veyis Örnek’in Doktora Tezi

Yıl 2015, Cilt: 21 Sayı: 82, 145 - 155, 15.05.2015

Sanem Yardımcı

Öz

Sedat Veyis Örnek’in, 1960 yılında Tübingen Üniversitesi’nde “Yeni Türkiye’de Dinsel Kültürel

ve Toplumsal Reformlar (1920-1938) Japonya Modernleşmesi ile Bir Karşılaştırma” başlıklı

doktora tezi, Türkiye’de ve Japonya’da, modernleşmenin izlerini kurumsal reformlar üzerinden

inceler. Tezin temel argümanı Türkiye’de modernleşme sürecinin başarıyla tamamlandığıdır. Beş

bölümden oluşan tezde sırasıyla, Türkiye’de kültürel ve toplumsal reformlar, dinsel reformlar,

laiklik, Japonya Modernleşmesi, Türkiye ve Japonya karşılaştırması konuları ele alınır. Tezin ilk

bölümü kültürel ve toplumsal reformlar başlığı altında, fesin kaldırılması, Latin harflerinin kullanımı,

İsviçre Medeni Kanunun kabulü, resmi tatil günleri ve takvim reformu gibi düzenlemelerin

nasıl gerçekleştiği ayrıntılı bir şekilde anlatılır. Dinsel reformlar başlığını taşıyan tezin ikinci

bölümü, Halifeliğin Osmanlı İmparatorluğu’ndaki anlamını ve nasıl kaldırıldığını, saltanatın kaldırılmasını,

medreselerin Osmanlı İmparatorluğu dönemindeki işlevlerini ve kapatılmaları sürecini

anlatır. Tezin üçüncü bölümü Laiklik ilkesinin Türkiye tarihi için anlamını vurgular. Tezin

dördüncü bölümü, Japonya’nın modernleşme sürecinin incelenmesine ayrılmıştır. Örnek, Japonya

kültür tarihini Çin etkisi altındaki ve Batı etkisi altında olmak üzere ikiye ayırarak ele alır. Çin

etkisi altında şekillenen dönemde, Budizmin yaygınlaşması, Çin alfabesinin yazı dili olarak kabul

edilmesi ve feodal yönetim Örnek’in özellikle dikkat çektiği noktalardır. Batı etkisi altındaki

dönemin belirgin dönüm noktalarını ise, Batı düşünce sistemi ekseninde eğitime verilen önem,

teknolojiye yapılan yatırım, ancak öte yandan gelenekler ile bütünleşen ve hatta geleneksel toplum

yapısını da kullanan bir modernleşme olarak tespit eder. Tezin beşinci ve son bölümü,Türkiye

ve Japonya modernleşmesinin kıyaslanmasına ayrılmıştır. Bu bölümde kültürel, toplumsal, dinsel,

siyasal alanlarda iki ülke karşılaştırılır. Örnek’in özellikle Türkiye modernleşmesinin başarılı

alanı olarak gördüğü nokta geleneksel toplum yapısındaki kırılma ve modern Batılı toplumun inşasında

başarıdır. Buna karşın Japonya, teknolojik anlamda ilerlemiştir. Örnek’e göre geleneksel

toplumsal yapının izleri devam etmektedir.

Anahtar Kelimeler

modernleşme, batılılaşma, Japon modernleşmesi

Kaynakça

• Marx, Karl. Bonapart’ın 18 Brumaire’i, Çev. Tanıl Bora, İstanbul: İletişim 2010.
• Örnek, Sedat Veyis. Die religiösen kulturellen und sozialen Reformen in der neuen Türkei (von 1920 bis 1938) verglichen mit der Modernisierung Japans, Danışman: Prof. Dr. Helmut von Glasenapp, Tübingen Üniversitesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, 1960.