Yeni Tarihselcilik Perspektifinden Sedat Veyis Örnek’in Düşüncesinde Türk-Japon Modernleşmesi Bağlamında Dinsel Reformlardan Biri Olarak İbadetin Türkleştirilmesi Problemi

Yıl 2015, Cilt: 21 Sayı: 82, 157 - 170, 15.05.2015

Sema Demir

Öz

Türk devrim tarihi ile ilgili yayımlanmış çalışmaların niceliği, hacmi tarihî gerçekleri değiştirmez,

denebilir. Ne var ki yeni tarihselcilik perspektifinden konuya bu şekilde yaklaşılır yaklaşılmaz

hangi gerçek ve kimin gerçeği sorusuyla karşılaşılır. Bu noktada tarihin bir bilim mi ve sanat

mı olduğu hakkında bir tartışma geliştirilir. Tarihsel olgularla ilgilenmek olsa olsa vekanüvislik

olabilir. Tarih ise bir yazım ve inşa sürecidir. O vakit tarihin metinselliğinden söz etmek yanlış

değildir. Yeni tarihselcilik akımı temsilcileri tarihin de edebî metin gibi kurgusal olduğunu ileri

sürer. Geçmiş, bu bağlamda yazım süreciyle, yazarın deneyimleriyle, düşünce dünyasıyla, okuyucunun

beklentileri ve etkisiyle tarihe dönüşür. Tarihsel bir olgu olarak Türk uluslaşmasının

bir parçası olan dinî reformlar ve özel olarak ibadetin anadilde yapılması Sedat Veyis Örnek’in

anlatımında İbadetin Türkleştirilmesine dönüşür ve tarihselleştirilmiş olur. Bu makalede yazarın

Almanya Tübingen’de Eberhard Karls Üniversitesi’nde Dinler Tarihi ve Etnoloji alanında yazdığı

ve Türkçeye 1920’den 1938’e kadar yeni Türkiye’de Yapılmış Dinî, Kültürel, Sosyal Reformlar ve

Japon Modernleşmesiyle Karşılaştırılması olarak çevrilen doktara tezinin “İbadetin Türkleştirilmesi

Problemi” kısmı yeni tarihselcilik okumaları minvalinde değerlendirilecektir. Yapılan incelemeye

ikinci dereceden katılan ve yeniden tarihselcilik boyutunda ele alınacak konu ise Japonya

ile Türkiye modernleşmenin dinî reformlar bağlamında karşılaştırılması olacaktır.

Anahtar Kelimeler

yeni tarihselcilik kuramı, ibadetin Türkçeleştirilmesi

Kaynakça

• Atalay, Besim. (1998). Divanü Lugat-it Türk Tercümesi I, Ankara: TDK Yayınları.
• Aydar, Hidayet. (2006). Türklerde Anadilde İbadet Meselesi- Başlangıcından Cumhuriyet’e, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S.14, s.47-65.
• ——. (2007).Türklerde Anadilde İbadet Meselesi-Cumhuriyet Dönemi, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S.15, s. 71-107.
• Avcı, Yusuf. (2013). Osmanlı Modernleşmesi ve Japon İmgesi (1839-1908), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi ve Siyaset Anabilim dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Azak, Umut. (2008). Langues, Religion et modernité dans I’escape musulman II.
• Désislamisation, réislamisation et choix de langues, Secularism in Turkey as a Nationalist Search for Vernacular Islam The Ban on the Call to Prayer in Arabic (1932-1950), 124. November, s. 161-179.
• ——. (2010). Islam and Secularism In Turkey, Kemalism, Religion and Nation State, London: I.B. Tauris.
• Burke, Peter. (2000).Tarih ve Toplumsal Kuram, İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Cündioğlu, Dücane. (1999). Bir Siyasî Proje Olarak Türkçe İbadet I, İstanbul: Kitabevi.
• Çavuş, Rümeysa. (2002). Edebiyat İncelemelerinde Tarihe Yeni Bir Dönüş, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 42,1-2, s.121-133.
• Esenbel, Selçuk. (2012). Japon Modernleşmesi ve Osmanlı-Japonya’nın Türk Dünyası ve İslam Politikaları, İstanbul: İletişim.
• Foucault, Michel.( 2000). Özne ve İktidar, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Jenkins, Keith. (1997). Tarihi Yeniden Düşünmek, Ankara: Dost Kitabevi.
• Örnek, Sedat Veyis. (1960). Diereligiöen, Kulturellen und Sozialen Reformen in der neuen Türkei (von 1920 bis 1938) verglichen mit der Modernisierung Japans, Basılmamış Doktora Tezi, Tübingen.
• ——. Japonya ve Türkiye’deki Dinî, Kültürel ve Sosyal Refomlara Genel Bakış. (Özlem Akgök, Çev.)
• ——.(2014). Türk Halbilimi, Ankara: Bilgesu Yayınları.
• Öztürk, Serdar. (2001). Hamlet’e Yeni Tarihselci Bir Yaklaşım Hamlet’te Politika ve Yönetim, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, Sayı 28, Güz, 549-556.
• Sadoğlu, Hüseyin. (2003). Türkiye’de Ulusçuluk ve Dil Politikaları, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• SubaşıNecdet. (2005). Ara Dönem Din Politikaları, İstanbul: Küre Yayınları.
• Yalçın-Çelik, Dilek. (2005). Yeni Tarihselcilik Kuramı ve Türk Edebiyatında Postmodern Tarih Romanları, Ankara: Akçağ Yayınları.
• White Hayden. (2008). Metatarih 19. Yüzyıl Avrupa’sında Tarihsel İmgelem, Ankara: Dost Kitabevi