Sedat Veyis Örnek’in Öykülerinde “Mekân” Algısı

Yıl 2015, Cilt: 21 Sayı: 82, 377 - 392, 15.05.2015

Tuğçe Erdal

Öz

Halkbilimi alanında çalışan hemen her araştırmacı Sedat Veyis Örnek adını ve eserlerini bilir.

Sedat Veyis Örnek, 1927-1980 yıllarındaki 53 senelik ömründe pek çok bilimsel ve edebî çalışmaya

imzasını atmıştır. Örnek’in birçok kitabı ve makaleleri alana önemli katkılar sağlamaktadır.

Ancak Sedat Veyis Örnek’in halk bilimine bilimsel katkılar sağlayan akademik kişiliği yanında

belki de herkes tarafından bilinmeyen bir de edebî kişiliği vardır. Örnek’in gün yüzüne pek çıkmamış

öyküleri, eleştiri yazıları, kısa oyunları, çevirileri de bulunmaktadır. Akademisyenliğinin yanı

sıra edebi metinleri Sedat Veyis Örnek’in çok yönlülüğünü ortaya koymaktadır. Bu çalışmada

Sedat Veyis Örnek’in başta Sivas Hakikat Gazetesinde olmak üzere 1947–1965 yılları arasında

yazdığı toplam on dokuz öyküde geçen mekân tasvirlerine ve kullanımlarına değinilecektir. Edebi

eserlerde ve halk edebiyatının sözlü anlatı türlerinde dahi mekânın eserden bağımsız düşünülmesi

mümkün değildir. Hatta mekân ve eser bağlantısında en önemli yeri eserin yaratıcısı almaktadır.

Zira mekânların tasavvurunda yaratıcının karakteristik ve psikolojik izleri bulunur. Bu sebeple

metinlerde geçen mekânlar incelenirken yazarı hakkında ipuçlarına ihtiyaç duyulabilir. Bu bağlamda

incelenecek olan on dokuz öyküde Sedat Veyis Örnek’in gerek hayatından gerekse hayata

yansıyan psikolojik akislerden bahsetmek gerekmektedir. Örnek’in öykülerinde geçen meyhane,

kahvehane, hapishane, meydan, mezarlık gibi mekânlar bu bakış açısına göre değerlendirilecektir.

Bu çalışmada ele alınan mekânlar yazarın muhayyilesine ve öyküde kullandığı bağlama göre

incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Sedat Veyis Örnek, öykü, mekân, algı

Kaynakça

• Barthes, Roland (2005). Göstergebilimsel Serüven, (Çev. Mehmet Rifat, Sema Rifat), İstanbul: YKY.
• Çetinkaya, Gülnaz (2013). “Dede Korkut Hikâyelerinde Sembol Olarak Meydan”, Milli Folklor, S. 98, s. 73-86.
• Demir, Ayşe (2011). Mekânın Hikâyesi-Hikâyenin Mekânı Türk Hikâyesinde Mekân (1870-1922 dönemi), İstanbul: Kesit Yayınları.
• Eliuz, Ülkü (2014). “Kemal Tahir Öykülerinde Labirent Mekânlar”, Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, Y.6, S.11, Ocak-Haziran, s. 7-19.
• Foucault, Michel (2014). Özne ve İktidar, (Çev. Işık Ergüden, Osman Akınbay), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Gür, Şengül Öymen (1996). Mekân Örgütlenmesi, Trabzon: Gür Yayıncılık.
• Karakoç, Sezai (1969). “Meydanların Sabrı”, Sütun, İstanbul: Fatih Yayınevi.
• Korkmaz, Ramazan (2007). Edebiyat ve Dil Yazıları Mustafa İsen’e Armağan, “Romanda Mekânın Poetiği”, (Ed. Ayşenur Külahlıoğlu İslam, Süer Eker), s. 399-415. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Lefebre, Henri (2001). The Production of Spaice. Oxford: Blacwell (Alıntılayan S. Şişmanoğlu)
• Narlı, Mehmet (2007). Şiir ve Mekân, Ankara: Hece Yayınları.
• Örnek, Sedat Veyis (1947). “Tabut”, Hayat Ağacı Dergisi, (Haz. Çağdaş, Haluk) Sayı 17, 25.
• Örnek, Sedat Veyis (1947). “Bir Kahpeden”, Ülke Gazetesi, 6 Temmuz, Yıl 2, Sayı 581, 3.
• Örnek, Sedat Veyis (1947). “Bilmem”, Ülke Gazetesi, 24 Eylül, Yıl 2, Sayı 645, 3.
• Örnek, Sedat Veyis (1948). “Günlük Kokusu ve İspirto”, Ülke Dergisi, 3 Temmuz.
• Örnek, Sedat Veyis (1949). “İlonka”, Sivas Hakikat Gazetesi, 6 Mayıs, Yıl 1, Sayı 67, 3–4.
• Örnek, Sedat Veyis (1949). “Gece Yarısından Sonra”, Sivas Hakikat Gazetesi, 27 Haziran, Sayı 119, 3.
• Örnek, Sedat Veyis (1949). “Günahkârlara Dair”, Sivas Hakikat Gazetesi, 5 Temmuz, Sayı 127, 3.
• Örnek, Sedat Veyis (1949). “Mezarlıktan Bir Kaçış”, Sivas Hakikat Gazetesi, 10 Temmuz, Sayı 132, 3.
• Örnek, Sedat Veyis (1949). “Park”, Sivas Hakikat Gazetesi, 3 Temmuz, Sayı 125, 3.
• Örnek, Sedat Veyis (1951). “İlonka, Saat Dördü Bilir misin?”, Sivas Hakikat Gazetesi, 4 Şubat, Yıl 2, Sayı 695, 3.
• Örnek, Sedat Veyis (1957). “Pilligilin Kurt”. Varlık Dergisi, 15 Ağustos, Sayı 460, 18.
• Örnek, Sedat Veyis (1962). “Sabah”, Değişim Dergisi, Yıl 1, Nisan, Sayı 6, 5.
• Örnek, Sedat Veyis (1962). “Acı Bal”, Su Dergisi, Eylül, Yıl 2, Sayı 19, 10.
• Örnek, Sedat Veyis (1962). “Cam Önünde”, Su Dergisi, Mayıs, Yıl 3, Sayı 27, 20-21.
• Örnek, Sedat Veyis (1962). “İlonka’ya Mektup”, Su Dergisi, Mayıs, Yıl 2, Sayı 15, 10-11.
• Örnek, Sedat Veyis (1949). “Yakınlaşmak Sevmektir”, Altıncı Şehir içinde, (Haz.: Ahmet Turan Alkan), İstanbul: Ötüken Neşriyat. 1996, s. 137–142)
• Örnek, Veyis (1962). “Suda Oynar Balıklar”, Değişim Dergisi Yıl 1, Temmuz, Sayı 9, 10–11/ 16–17.
• Örnek, Sedat Veyis (1964). “Der Stacheldraht” (Dikenli Tel), (Almancaya çev.: Hans Salzner) Das Antlitz des Kriegers: Kriegsgeschichten der zeitgenössischen Weltliteratur içinde Ed.: Joachim A. Frank ve W. A. Oerley, Viyana/Berlin/Stuttgart, Paul Neff Yayınevi, s. 397-400. (Türkçeye çeviren: Ömer Acer).
• Örnek, Veyis (1965). “Köpekli Kadın”, Türk Dili Dergisi, Nisan, Cilt XIV, Sayı 163, 509-513.
• Sennett, Richard (1999). Gözün Vicdanı, (Çev. Süha Sertabiboğlu, Can Kurultay), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Smith, Neil ve Kanz Cindi (1993). “Grounding Metaphor: Towords a Spatialized Politics” Place and the Politics of İdentity (Ed. Mihael Keith, Steve Pile). Londra: Newyork (alıntılayan: Şehnaz Şişmanoğlu, (2003). Behçet Necatigil ve Şiirin Ev Hali. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Bilkent Üniversitesi).