Araçsal Akla ve Pozitivizme Karşı Çıkan Bir Feminist Metodoloji

Yıl 2018, Cilt: 24 Sayı: 96, 201 - 209, 06.11.2018

Deniz Tansel İliç , Pınar Yıldırım

Öz

Araçsal aklın bilimsel alandaki temel çıktısı olan pozitivizmin yansımaları, 

yalnızca nicel veri üretimi alanıyla sınırlı kalmayarak, ataerkilliğin de içinde yer 

aldığı anaakım dünya görüşünün güçlenip yerleşikleşmesinde etkili olmaktadır. 

Ataerkil yapıyı dönüştürerek, kadınların seslerinin hem bilim insanları olarak 

metin üretiminde, hem de üretilen metinlerin içindeki kadın temsillerinde 

yaygınlaştırılmasını talep eden feminist teorinin ve metodolojinin de, bu bağlamda 

pozitivizm ile arasına belli bir mesafe koyması gerekli görünmektedir. Bu çalışma, 

feminist metodolojinin geleneksel araştırma yöntemleri ile arasına mesafe 

koyabilme becerisini tartışmayı denemektedir. Feminizm; liberal, radikal, Marksist, 

kültürel, varoluşçu ve postmodern başlıklarıyla birbirinden ayrışmış alt dallara 

sahip olduğu için pozitivizm ve araçsal akıl kavramlarını genelleyerek tartışmak 

olası görünmemektedir. Bu metin, farklı feminist teorileri ve metodolojileri 

ayrımlarıyla ele aldıktan sonra, Dorothy Smith ve Sandra Harding’in, araçsal araştırma yöntemi, pozitivizm, araştırma öznesi ve nesnesi olarak kadının konumu 

gibi metodolojik konulara dair tezlerini ele almayı denemektedir. Çalışma, bu 

iki feminist yazarda varolan metodolojik eğilimlerin anaakım, pozitivist ve 

gelenekselci olmaktan uzak olduğunu; bu haliyle, araştırma tercihlerine dair bu 

muhalif duruşun yalnızca bilimsel yöntemin, araçsal akıldan arındırılmasına değil, 

kadınların özgürleşimlerine de katkıda bulunduğunu iddia etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Araçsal akıl, pozitivizm, feminizm, Sandra Harding

Kaynakça

• Adorno, T. ve Horkheimer, M., (2016). Aydınlanmanın diyalektiği. (Çev. E. Öztarhan, N. Ülner). İstanbul: Kabalcı.
• Donovan, J. (2009). Feminist Teori: Amerikan feminizminin entelektüel gelenekleri. (Çev. A. Bora). İstanbul: İletişim.
• Engels, F. (2010).. Ailenin, özel mülkiyetin ve devletin kökeni. (çev. K. Somer). Ankara: Sol.
• Horkheimer, M. (2016). Akıl tutulması. (Çev. O. Koçak). İstanbul: Metis.
• Harding, S. (1987.) Introduction: Is there a feminist method? Feminism and methodology, Indiana: Open University.
• Smith, D. (1987). The everyday world as problematic, a feminist sociology. Northeastern University Press: Boston.
• Smith, D. (1990). The conceptual practices of power. Northeastern University Press: Boston.