Hatay’da Dinler Arası Ortak Değer: İlyahu-han Nebi, Mar George (Corcus) ve Hızır (El-Hıdır)

Yıl 2019, Cilt: 25 Sayı: 97, 71 - 94, 11.02.2019

Aylin Eraslan

Öz

Bu çalışma, dinler arası ortak bir değer olan Hızır inancının üç semavi dindeki
yansımasını konu almaktadır. Amacımız, üç semavi dine mensup cemaatin bir
arada yaşadığı Antakya ve Samandağ’da, ortak ve köklü bir inanış olan “Hızır
inancının” temel unsurlarını anlamaya çalışmak ve bu inanca bağlı olarak gerçekleşen pratiklerin, adetlerin neler olduğunu tespit etmektir.
Alan araştırması, Aralık 2016/Ocak 2017 tarihlerinde Antakya ve Samandağ’da
gerçekleştirilmiştir.
Hızır inancı, Musevi, Hristiyan ve Müslüman cemaatlerde köklü bir geçmişe
sahiptir. Kimi inanışa göre kutsal bir ruh, kimisine göre ise nebi yani peygamberdir. Ancak Hızır, İlya ya da Mar Corcus’un ortak noktası, farklı şekillerde (genç, yaşlı vb.) insanların yardımına yetiştiğine olan inançtır. Hızır inancı,
kriz anında insanı yatıştıran, insana yaşadığı dünyada karşılaştığı güçlüklere
karşı sağduyulu olmayı telkin eden, şükretme vb. duyguları pekiştiren bireyin
kendini güvende hissetmesini sağlayan gündelik hayatın en önemli parçasıdır.
“Ya İlyahu hannebi”, “Ya Mar Corcus”, “Ya Hızır”, “Ya Hıdır-ıl Ahdar” biçiminde tüm bu semaya yükselen çağırışlar, üç semavi dinin ortak noktası olan
Hızır’ın kimi zaman tanrı ile kul arasında aracılık etmesi, kimi zaman ise acil
durumlarda işleri yoluna koyması için bir yakarıştır

Anahtar Kelimeler

Hızır, Hızır inancı, Antakya, üç semavi din

Kaynakça

• Demir, A. (1996). Çağlar içinde Antakya. İstanbul: Akbank.
• Dinç, N. (2011). Hz. Hızır kimdir? İstanbul: Sınır Ötesi.
• Eraslan, A. (2015). Antakya’da yaşayan Özbeklerde Nevruz bayramı ve Nevruz tatlısı: Sümelek. folklor/edebiyat, 84, 109-129.
• Hançerlioğlu, O. (1993). Dünya inançları sözlüğü. İstanbul: Remzi.
• Hooke, S. H. (1995). Ortdoğu mitolojisi. Ankara: İmge.
• Ocak, A. Y. (2012). İslam-Türk inançlarında Hızır yahut Hızır-İlyas kültü. İstanbul: Kabalcı.
• Ögel, B. (2003). Türk Mitolojisi I. 4. Baskı, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Ögel, B. (1995). Türk Mitolojisi II. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Türk, H. (2002). Nusayrilik (Arap Aleviliği) ve Nusayriler’de Hızır inancı. Ankara: Ütopya.
• Türk, H. (2010). Hatay’da Müslüman-Hristiyan etkileşimi: St. Georges ya da Hızır Kültü. Milli Folklor, 22, Ankara.
• Türk, H. (2010). Nusayrilerde Hızır inancı. Türk Kültürü ve Hacı Bektaşi Veli Araştırma Dergisi. 54, Ankara, s. 138-147.
• Uraz, M. (1992). Türk mitolojisi. İstanbul: Düşünen Adam.