Cemal Reşit Rey’in “Bebek Efsanesi” Eserinin III. Bölümünün “Bebek Ninni” Türküsü ile Karşılaştırmalı Analizi

Yıl 2019, Cilt: 25 Sayı: 98, 427 - 449, 03.05.2019

Önder Özkoç

https://doi.org/10.22559/folklor.843

Öz

İlk kuşak modern Türk bestecilerinden olan ve eğitimini Avrupa’nın önemli müzik

merkezlerinde aldıktan sonra Türkiye’ye dönerek öğretmenlik hayatına başlayan

Cemal Reşit Rey’in halk türküleri ve folklorik ögelere önem atfettiği, bunlara müziklerinde

sıklıkla yer verdiği ve bu eğiliminin Türkiye’de yayımlanan ilk türkü

derlemelerinden Darülelhan Külliyatı Anadolu Halk Şarkıları’nın 3 ve 4.defterlerin

başındaki yazılarında görülebildiği söylenebilir. Bu yazılarda Rey, o defterde

yayımlanan türkülerin estetik ve teknik incelemelerini yaparak besteciler için türkülerin

önemini vurgulayan ifadeler kullanmıştır. 1928 yılında bestelediği “Bebek

Efsanesi” senfonik şiirini Türk Halk Kültürü’nde yer alan Bebek anlatısı üzerine

kurgulayan Rey, bu yapıtta birçok halk türküsü kullanmakla birlikte, Darülelhan

Külliyatı Anadolu Halk Şarkıları’nın 7. defterinde yayımlanan “Bebek Ninni” türküsüne

yapıtın son bölümünde yer vermiştir.

Bu çalışmada öncelikli olarak Rey’in “Bebek Ninni” türküsüne yaklaşımı ve küyü kendi yapıtında kullanma biçimi üzerine odaklanılarak bu türkü ile Bebek

Efsanesi karşılaştırmalı olarak incelenmeye çalışılmış ve bu bağlamda Rey’in Türk

Halk Müziği’yle yakınlığı, Bebek Ninni ve Bebek Efsanesi’nin öykülerine de değinilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Cemal Reşit Rey, Bebek efsanesi, Bebek türküsü, Darülelhan

Kaynakça

• Akman, E. (2007). Kastamonu ninnileri ve taş bebek efsanesi. Ankara: Gazi.
• Ataman, S. (2009). Bu toprağın sesi / Halk musikimiz. İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı.
• Aydemir, M. (2014). Türk Müziği makam rehberi. İstanbul: Pan.
• Benjamin, T. & Horvit, M. & Nelson, R. (2008). Techniques and materials of music. Belmont: Thomson Schirmer.
• Columbia umumi katalog. (1930-31). İstanbul: Ahmet İhsan.
• Columbia Türkçe plakları kataloğu. (1941). İstanbul: Numune.
• Dallin, L. (1974). Techniques of twentieth century composition / a guide to the materials of modern music. Iowa: Wm. C. Brown Company.
• Darülelhan külliyatı Anadolu halk şarkıları (1928). Fasikül 7. İstanbul: İstanbul Evkaf-ı İslamiye. Demirci, Y. Z. (1932). Boş beşik ve akkuş. İstanbul: Milliyet.
• Demirci, Y. Z. (1938). Köy halk türküleri. İstanbul: Burhaneddin.
• Devellioğlu, F. (1970). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lügat. Ankara: Doğuş Ltd. Şti.
• Gazimihal, M. R. (1961). Musıki sözlüğü. İstanbul: Milli Eğitim.
• Gazimihal, M. R. (2006). Anadolu türküleri ve musıki istikbalimiz. İstanbul: Doğu Kütüphanesi.
• Gazioğlu, M. (2013). Hacettepe Üniversitesi Ankara Devlet Konservatuvarı Müzikoloji Bölümü ses kayıtları arşivi’ndeki taşplaklar, mum plaklar, 33’lük plaklar ve grafson marka 45’liklere ilişkin durum saptaması. (Yayımlanmamış Lisans Tezi) Hacettepe Üniversitesi Ankara Devlet Konservatuvarı Müzikoloji Bölümü, Ankara.
• Güven, M. (2013). Türkülerin varyantlaşması. A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 50. 145- 156. Erzurum.
• İlyasoğlu, E. (1997). Cemal Reşit Rey / müzikten ibaret bir dünyada gezintiler. İstanbul: Yapı Kredi. İlyasoğlu, E. (2007). 71 Türk bestecisi. İstanbul: Pan.
• Karadeniz, E. (1979). Türk Musikisinin nazariye ve esasları. Ankara: Türkiye İş Bankası.
• Kostka, S. & Payne, D. (1995). Tonal harmony / with an introduction to twentieth-century music. McGraw-Hill, Inc.
• Leeuw, T. de (2005). Music of the twentieth century / a study of its elements and structure. Amsterdam: Amsterdam University.
• Manav, Ö. ve Nemutlu, M. (2012). Müzikte alımlama. İstanbul: Pan.
• Martins, J. O. (2015). Bartok’s polymodality the dasian and other affinity spaces. Journal of music theory. 10. 273-320.
• Paçacı, G. (1999). Cumhuriyet’in sesli serüveni. Cumhuriyet’in sesleri. 10-29. İstanbul: Tarih Vakfı. Persichetti, V. (1961). Twentieth century harmony. New York: W. W. Norton.
• Rey, C. R. (1928). La Légende du Bebek, poéme symphonique pour orchestre. El Yazısı Partisyon. Rey, C. R. (1950). Cemal Reşit Rey’le yapılmış bir görüşme. Musiki mecmuası. 28. 22-23. İstanbul.
• Roig-Francoli, M. A. (2007). Understanding post-tonal music. McGraw-Hill, Inc.
• Saygun, A. A. (1985). Kardeşim Cemil. Orkestra dergisi. 146. 6-7. İstanbul: Yenilik.
• Şenel, S. (1987). Darü’l-Elhan Heyeti tarafından “fonograf”la derlenen ilk türkü. Türk folkloru belleten. 1-2. 121-140. Şenel, S. (2014). Cumhuriyet dönemi Türk Halk Müziği çalışmalarının ana hatları (1922-1960/1960- 1980). Yeni Türkiye. 10 (57). 1001-1022.
• Tanses, H. (2005). Öyküleriyle halk türküleri. İstanbul: Say.
• Tebiş, C. ve Kahraman, B. (2012). Halil Bedi (Yönetken)’den seçme müzik makaleleri. Ankara: Müzik Eğitimi.
• Tura, Y. (2003). Cemal Reşit Rey ve Bebek Efsanesi. Orkestra dergisi. 347. 11-27. İstanbul: Yenilik.
• Ünlü, C. (2004). Git zaman gel zaman / fonograf-gramofon-taş plak. İstanbul: Pan.
• Vural, K. (2017). Darülelhan Mecmuası Anadolu halk şarkıları 3 ve 4 nolu defterlerin incelenmesi. Çevrimiçi müzik bilimleri dergisi. 2(1) 87-116.
• Yalçın, S. (2003). Unutulmaz türküler. İstanbul: Geçit.
• Yönetken, H. B. (1963). Cemal Reşit Rey ve Türk Halk Müziği. Orkestra dergisi. 8. 12-20. İstanbul: Çeltüt.
• Usmanbaş, İ. (1974). Müzikte biçimler. İstanbul: Milli Eğitim. Elektronik Kaynaklar
• Selçuk, M. N. (1900?). Turnalar, Bebek (ses kaydı). 78 devir. Sahibinin Sesi, İstanbul. Ankara: Milli Kütüphane Taş Plak Koleksiyonu, 000484250.
• Suphiye Hanım (2016). Bebek Ninni taş plak kaydı videosu. İzmir: Aygün Hasan Öztürk / Mest-i musiki arşivi youtube kanalı. https://www.youtube.com/watch?v=AqsbfeDjS6s&feature=share