Dânâ Ata Oğuznâmesi Hakkında Yapılan Çalışmalar

Yıl 2019, Cilt: 25 Sayı: 98, 279 - 290, 03.05.2019

Ebru Birkan Akhan

https://doi.org/10.22559/folklor.852

Öz

Dânâ Ata Oğuznâmesi, Oğuznâmecilik geleneğinde adı zikredilen bir

Oğuznâme’dir. Dânâ Ata Oğuznâmesi üzerine ilk çalışmayı A. N. Samoyloviç

yapmıştır. Eser hakkında Türkmenistan’da Ahmed Bekmıradov’un çalıştığı görülmektedir.

Bekmıradov’un ilim dünyasına tanıttığı Oğuznâme metni, Abdurrahman

Mulkomanov ile gözden geçirilerek sunulmuştur. Türkiye’deki ilim adamlarının

da Dânâ Ata Oğuznâmesi hakkında kısaca bilgi verdikleri tespit edilmiştir. Ayrıca

Dânâ Ata’(İhsan Şeyh) nın kimliği üzerine de yeterli bilgi mevcut değildir.

Bu sebepler, Dânâ Ata Oğuznâmesi üzerine çalışmaya sevk etmiştir. Dânâ Ata

Oğuznâmesi’nin tıpkıbasım metni St. Petersburg İlimler Akademisi Doğu Bilimleri

El Yazmaları Bölümü 1927-no 643’te, Samoyloviç’in bildirisinde yer almaktadır.

Mezkûr bildiri için St. Petersburg İlimler Akademisi El Yazmaları Bölümü’ne

gidilmiştir.

Çalışmamız “Dânâ Ata Oğuznâmesi ve Oğuznâmecilik Geleneği” adlı Doktora

Tezi üzerinedir. Elde edilen veriler doğrultusunda, A. N. Samoyloviç’e ait “Ebu’l

Gazi Bahadır Han. Türkmenlerin Soy Ağacı Listelerinden Biri” adlı bildiriye

Oğuznâmecilik Geleneği üzerine çalışan ilim adamlarının atıf yaptıkları tür. Dânâ Ata Oğuznâmesi’nin Hocalı Molla ile Oraz Muhammed Oğlu Molla Gurbangeldi

olmak üzere iki yazıcısının olduğu anlaşılmıştır. Samoyloviç, Oğuznâme

metninin Tumanskiy’e göre on altı bent sekiz heceli olduğunu belirtmiştir. Hece

vezniyle yazılan manzum Oğuznâme’nin yazıya aktarılması sözlü gelenekte de

icra edildiğini göstermektedir. Bu bağlamda Dânâ Ata ve Dânâ Ata Oğuznâmesi

hakkında yapılan çalışmaların gün ışığına çıkartılması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dânâ Ata, hece vezni, Oğuznâme

Kaynakça

• Aça, M. (2011). Oğuznamecilik geleneği ve Andalıp Oğuznamesi. (Genişletilmiş ikinci baskı). Kömen, 16-219.
• Akgül, Y. (1999). Hoca Ahmet Yesevȋ’nin Hazar ötesi Türkmenlerine tesiri ve çerçevede bazı tespitler. bilig, (8/Kış), 48-61.
• Asker, R. (2015). 350 yıldır Şakıyan Bülbül. Kardeş Kalemler dergisi. (İnternet: www.kardeskalemler. com/haziran2011/350_yildir_sakiyan_bülbül.htm. (22.05 2015’te alınmıştır.)
• Bayat, F. (2006). Oğuz Destan Dünyası, Oğuznâmeleri tarihi, mitolojik kökenleri ve teşekkülü. İstanbul: Ötüken, 25-27.
• Бекмырадов, А. (1986), Дана Атанын Огузнама Поэмасы. Журнал советской литературы, 185-188.
• Бекмырадов, A. (1987). Андемир Хем Огузнамачылык Деби. Ашхабад: Илим, 6-127.
• Бекмырадов, А. (1992). Эдеби мирас эбеди мирас. Ашхабад: Туркменистан. Ричы,151.
• Bennigsen, A., Vimbush, S. E. (1985, 1986). Muslims of the Empire: a guide, London: Hurst, 92-104.
• Biray, H. (1989). Andelip Oğuznamesi, I-II-III. Milli Folklor, (4), (5), (6),12-32, 23-24, 21-23.
• Birkan Akhan, E. (2017). Dânâ Ata Oğuznâmesi ve Oğuznâmecilik geleneği. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Ankara.
• Самойлович, А. Н. (1927). Один из списков «Родословного туркменского». Абуль гази-хана. Доклад Академии Наук СССР,39-41.
• Самойлович, А. Н. (2005). Тюркское языкознание. Филология. Руника. Восточная литература РАН, 887-895.
• Демидов, С. М. (1976). Туркменские овляды. Ашхабад: Ылым, 55-183.
• Демидов, С. М. (1990). История религиозных верований народов Туркменистана. Ылым, 115-164. Develioğlu, F. (1995). Osmanlıca, Türkçe ansiklopedik lûgat. (Genişletilmiş On ikinci Baskı). Ankara: Aydın, 164-417-982. Ebu’l Gazi Bahadır Han. (1996). Şecere-i Terâkime. (Hazırlayan: Z. K. Ölmez). Ankara: Simurg, 22-269.
• Ergin, M. (1997). Dede Korkut kitabı (Giriş, Metin, Faksimile). (Dördüncü Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu, 4-169.
• Hoppal, M. (2012). Avrasya’da Şamanlar. (Çev. B. Bayram, H. Ş. Çağatay Çapraz). İstanbul: Yapı Kredi. (Eserin orijinali 2005 yılında basılmıştır), 19-63. Нургалиев, Д. (1971). Академик А. Н Самойлович О. туркменской литературе. Ашхабад: Илим, 5-139.
• İlliyev, M. (2010). Türkmen şecereleri geleneği: Türkmen şecereleri örneği, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Kalenderoğlu, İ. (2010). A. N. Samoyloviç’in Türkmen edebiyatı ve folkloru araştırmalarına katkıları. Gazi Türkiyat, (6), 289.
• Kitab-ı Dәdә Qorqud ansiklopedyası. (2000). Bakı: Yeni Neşrler Evi.
• Короглу, Х. (1999). Огуз кахраманлыг эпосу. Баку: Юрт,3-238.
• Özkan, İ. (1994). Türkmenistan’da derlenmiş Dede Korkut boyları. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı- Belleten, 263-314.
• Özkan, İ. (2015). Hazihi’r-risalet-i min kelimât-ı Oğuznâme el-meşhur bi-atalar sözü. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Oğuzlar. Dilleri, Tarihleri ve Kültürleri, 343-350.
• Söyegov, M. (2012). Çağatayca bir şiir olarak Oğuzname. Kardeşlik Kültür ve Sanat Dergisi. (275- 276), 21-22. Söyegov, M. (2 014). Eski Türkmence şiir olarak iki ‘Oğuznâme’ metni ve yazarları. Akademik Bakış Dergisi, Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi E Dergisi, (40)