Geleneksel Ekolojik Bilgi ve Folklor

Yıl 2019, Cilt: 25 Sayı: 100, 861 - 871, 22.11.2019

Mehmet Ali Yolcu Mehmet Aça

https://doi.org/10.22559/folklor.1086

Öz

Geleneksel ekolojik bilgi (GEB), uzun yıllardan sonra elde edilen ve insanın çevresiyle temasına dair deneyimlerle oluşmuş bilgi ve inançlar toplamıdır. Batı’da
GEB’in terimleştirilmesi ve sürdürülebilir kaynak kullanımı ile ekolojik kalkınma
hususunda modern topluma bir yol gösterebileceği fikri 1980’li yılların başından
itibaren tartışılagelmiştir. Bu kavram, insan-doğa ilişkilerine dair sorunların temelini görmek açısından önemlidir. GEB araştırmaları, dünyanın birçok bölgesinde
yaşayan yerel toplulukların her birinin çevresel uyarlanması sonucu özgün bir gelişme çizgisi göstermiş ekolojik bilgi birikimini gözler önüne sermesini amaçlamaktadır. Batı’daki GEB araştırmaları yaklaşık 40 yıldır devam etse de Türkiye’de
terim literatüre yeni girmiştir. Farklı disiplinlerin ilgi alanına giren GEB araştırmalarının folklor disiplinindeki yeri ve önemi, GEB’le ilgili bir araştırma modeli
oluşturmamızı gerektirmektedir. Bir topluluğa özgü GEB birikiminin nasıl toplanacağı, bu bilgiye hangi açılardan yaklaşılacağı ve nasıl analiz edileceği konuyla
ilgili öncü çalışmalarla açıklığa kavuşturulabilir. Bu bağlamda çalışmamızda, kavramın tanımı, içeriği ve kapsamı, araştırmaların kısa tarihi ele alınarak folklorda
GEB araştırma modeli önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

geleneksel ekolojik bilgi, folklor, çevre etiği, sürdürülebilir kalkınma, araştırma modeli

Kaynakça

• Aça, M. (2016a). Halk bilgisinin takvim, mevsim/iklim, çevre, sağaltma ve hukuka dönük temsilleri. Halk bilimi el kitabı. (M. Aça, Ed.). Konya: Kömen.
• Aça, M. (2016b). Denizin çocukları: Giresun ve Trabzon yöresi balıkçılarının meslek folkloru. Saarbrücken, Deutchland: Türkiye Âlim Kitapları. Berkes, F. (1993). Traditional ecological knowledge in perspective. Traditional ecological knowledge: Concepts and cases. (Julian T. Inglis, Ed.). Ottawa: International Development Research Centre.
• Berkes, F. (2008). Sacred ecology. New York: Routledge.
• Brokensha, D. W., Warren, D. M. Werner, O. (Ed). (1980). Indigenous knowledge systems and development. Washington, DC: University Press of America.
• Büyükşahin, F. (2017). Kültür-çevre bağlamında geleneksel ekolojik bilginin korunmasının önemi: Sarıkeçili Yörükler örneği. (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Çevre Bilimleri Anabilim Dalı, Ankara.
• Büyükşahin, F., Güneş, G. (2017). Pastoral göçebe toplumlar ve kültürel peyzaj korumanın önemi. JRTR, S. 4-1, ss. 36-48.
• Ceríaco, L. MP., Marques, M. P., Madeira, N. C., Vila-Viçosa, C. M., Mendes, P. (2011). Folklore and traditional ecological knowledge of geckos in Southern Portugal: implications for conservation and science. Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine, ss. 7-26.
• Frazer, J. G. (2017). Psişik işler: Batıl inançlar kurumlarımızın gelişimini nasıl etkiledi? (İ. H. Yılmaz, Çev.). İstanbul: Pinhan.
• Frazer, J. G. (2019). Ruhun tehlikeleri ve tabu. (İ. H. Yılmaz, Çev.). İstanbul: Pinhan.
• Freeman, M. R. M., Carbyn, L. N. (Ed.). (1988). Traditional knowledge and renewable resource management in northern regions. Edmonton: University of Alberta.
• Hardesty, D. L. (1977). Ecological anthropology. New York: Wiley.
• Johannes, R. E. (1981). Words of the lagoon: Fishing and marine lore in the Paulau district of Micronesia. Berkeley: University of California . Johnson, M. (Ed). (1992). Lore; capturing traditional environmental knowledge. Ottawa: Dene Cultural Institute, International Development Research Centre.
• Karabaşa, S. (2018). Ankara ili Nallıhan ilçesi Yenice köyünde kültür-çevre ilişkileri üzerine etnografik bir değerlendirme. Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Halkbilim Anabilim Dalı.
• Klee, G. A. (Ed). (1980). World systems of traditional resource management. London: Edward Arnold.
• Knudtson, P. and Suzuki, D. (1992). Wisdom of the elders. Toronto: Stoddart.
• Lasserre, P. and Ruddle, K. (1983). Traditional knowledge and management of marine coastal systems. Paris: UNESCO.
• Levi-Strauss, C. (2010). Yaban düşünce. (T. Yücel, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi.
• Mazzocchi, F. (2006). Western science and traditional knowledge. EMBO Reports, 7(5), pp. 463-466.
• McNeely, J. A. and Pitt, D. (Ed). (1985). Culture and conservation. Dublin: Groom Helm.
• Morauta, L., Pernetta, J. and Heaney, W. (Ed). (1982). Traditional conservation in Papua New Guinea: Implications for today. Port Moresby, Papua New Guinea: Institute of Applied Social and Economic Research. Niamir, M. (1990). Herders’ decision-making in natural resources management in Arid and Semiarid Africa. Community Forestry Note 4. Rome: FAO.
• Özdemir, N. (2018). Geleneksel bilgi ve kültür ekonomisi. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, S. 8/1, ss. 1-28.
• Posey, D. A. and Balee, W. (Ed). (1989). Resource management in Amazonia: Indigenous and folk strategies. New York: Advances in Economic Botany.
• Ruddle, K. (1993). The transmission of traditional ecological knowledge. Traditional ecological knowledge: Concepts and cases. (Julian T. Inglis, Ed.) Ottawa: International Development Research Centre.
• Ruddle, K. and Chesterfield, R. (1977). Education for traditional food procurement in the Orinoco Delta. Berkeley: University of California Press.
• Ruddle, K. and Johannes, R. E. (Ed). (1989). Traditional marine resource management in the Pacific Basin: An anthology. Jakarta: UNESCO/RPSTSEA.
• Semiz, Ö. (2015). Geleneksel bilgi, folklor ve fikri mülkiyet hukuku: Yerel kollektif bilginin hukuki korunması. Fikri Mülkiyet Hukuku Yıllığı-2013. (T. Memiş, Ed.). (ss. 376-402). Ankara: Yetkin.
• Yolcu, M. A. (2018). Geleneksel ekolojik bilgi bağlamında Çanakkale halk botaniği. Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, ss. 24, 63-77.
• Büyükşahin, F., Güneş, G. (2016). Geleneksel ekolojik bilginin önemi: Sarıkeçili Yörükler örneği. Hacettepe Üniversitesi Sosyolojik Araştırma E-Dergisi. Erişim: 11.06.2019, www.sdergi.hacettepe.edu.tr/makaleler/FerhatBuyuksahinGulGunes.pdf