Beslenme Antropolojisi Bağlamında Hatay Ovakent Özbek Türklerinde Pilav ve Kimliğin İnşası

Yıl 2019, Cilt: 25 Sayı: 100, 953 - 969, 22.11.2019

Alim Koray Cengiz

https://doi.org/10.22559/folklor.1065

Öz

Afganistan’da yaşanan sorunlardan dolayı 1982 yılında önce Pakistan’a oradan
Türkiye’ye göç eden Özbek Türklerinin bir kısmı, Türkiye Cumhuriyeti devleti
tarafından Hatay ilinde iskân edilmişlerdir. Hatay iline gelen Özbekler Antakya
kent merkezine 20 kilometre mesafede bulunan Ovakent’te ikamet etmektedirler.
Afganistan’da yaşadıkları sosyal ve kültürel ortamdan koparak farklı bir
coğrafyada ikamet etmek zorunda kalan Özbek toplumunun göç ettikleri tarihten
günümüze geçen 37 yıllık süre zarfında geleneklerini korumaya gayret ettikleri
gözlenmektedir. Ovakent’te yaşayan Özbek toplumunun düğün, ölüm, asker
uğurlama gibi hemen hemen tüm önemli sosyal ve kültürel etkinliklerinde yer alan
Özbek pilavı, Özbekler için kimliğin bir göstereni olarak görünmektedir. Saha
araştırmasını ve katılımlı gözlemi kapsayan etnografik çalışmada, Özbek pilavı,
Özbek kimliğinin korunması ve aynı zamanda inşasında bir maddi kültür unsuru
olarak ele alınmaktadır. Çalışmada, pilavın pişirilmesinden tüketilmesine uzanan
süreçteki ritüeller beslenme antropolojisi ve tüketim bağlamında ele alınmaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Hatay, Ovakent, Özbek pilavı, beslenme antropolojisi, maddi kültür, tüketim, kimlik

Kaynakça

• Altunbay, M. (2016). Temel bir değer olarak Dede Korkut’ta misafirperverlik ve izzeti ikram. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi. S.56,ss. 359-371.
• Anderson, E.N. (2014). Everyone eats: Understanding food and culture. NYU.
• Appadurai, A. (1988). Introduction: Commodities and the politics of value. The social life of things: Commodities in cultural perspective.(ss. 3-63). New York: Cambridge University.
• Baudrillard, J. (2016). Tüketim toplumu söylenceleri yapıları. İstanbul: Ayrıntı.
• Bauman, Z. (2007). Consuming life. Malaysia: Polity.
• Bourdieu, P. (2015). Ayrım: Beğeni yargısının toplumsal eleştirisi. Ankara: Heretik.
• Cengiz, A.K. (2006). Dil kültür ilişkisi açısından Hatay’da iki dillilik. Yüksek Lisans Tezi. Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi SBE Antropoloji ABD.
• Certeau, M., Giard, L., Mayol, P. (2009). Gündelik hayatın keşfi-II. (Ç.Eroğlu, E. Ataçay, Çev.). Ankara: Dost.
• Cohen, A.P. (1999), Topluluğun simgesel kuruluşu. (M. Küçük, Çev.). Ankara: Dost.
• Counihan, C.M. (2005). Introduction - Food and gender: Identity & Power. Food and Gender: Identity and Power. (C. Counihan and S.L. Kaplan, Edit.). (pp.1-11).India: Taylor &Francis.
• Çeltikci, O. (2010). Türk dünyası kültüründe doğum üzerine ortak uygulamalar. Journal of Azarbaijani Studies. S.6, ss. 511-521.
• Çetin, B. ve Gün, İ. (2015). Türkiye'ye göçen Özbeklerde iktisadi kültür ve adaptasyon süreci: Ovakent örneği (Hatay). Coğrafyaya adanmış bir ömür Prof. Dr. Hayati Doğanay - Atatürk Üniv. Yay. (1056), Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesi Yay. 131. Araştırmalar Serisi. S. 56, ss.535-570.
• Dietler, M. (2007). Culinary encounters: Food, identity, and colonialism. The archaeology of food and identity. Edit. K.C. Twiss. Center for Archaeological Investigations, Occasional. No. 34, pp. 218-242.
• Doğan, C. (2007). Kazak Türklerinde konukseverlik ve konuk ağırlama. Sosyoloji Konferansları. S. 36, ss. 27-44.
• Duymaz, A. (2005). Oğuz Kağan Destanı'ndan Dede Korkut'a toy geleneğinin simgesel anlamı ve Türk paylaşım modeli. Karadeniz Araştırmaları. S.5, ss. 37-60.
• Eraslan, A. (2015). Antakya’da yaşayan Özbeklerde Nevruz bayramı ve Nevruz tatlısı: Sümelek. folklor/edebiyat. (21. cilt). S. 84, ss.109-129.
• Eraslan, A. (2016). Antakya’da yaşayan Özbeklerde ‘Tüvekli Beşik’ geleneği. Çukurova Araştırmaları Dergisi. (2. cilt). S.1, ss. 39-51.
• Farquhar, J. (2006). Food, eating and the good life. Handbook of material culture. Great Britain: Sage.
• Fieldhouse, P. (1995). Food and nutrition: customs and culture. Derby: Springer.
• Firuz, F. (2013). Afganistan’ın Maymana şehrinde yaşayan Özbek Türklerinin folkloru. (Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Erzurum.
• Fischler, C. (1988). Food, self and identity. Social Science Information. S. 27(2), ss.275-292. Fuentes, J.M., Bassols, M.G. and Bañales, J.L.O. (2014). Reinventing edible identities: Catalan cuisine and Barcelona’s market halls, Edible Identities: Food as Cultural Heritage. (R.L, Brulotte, M.A. Di Giovine, Ed.).( pp.159-176). England: Ashgate.
• Göçmez, E. (2008). Afganistan’dan gelen göçmen Özbekler’in sosyo-kültürel ve dini hayatları üzerine sosyolojik bir araştırma (Hatay İli Ovakent Beldesi Örneği). (Yüksek Lisans Tezi) Selçuk Üniversitesi S.B.E. Felsefe ve Din Bilimleri ABD Din Sosyolojisi Bilim Dalı, Konya. Hatunoğlu, N. (2013). Türkistan’dan Türkiye’ye cumhuriyet döneminde yapılan göçler kapsamında 1982 Afganistan göçleri. 11. Uluslararası Türk Dünyası Sosyal Bilimler Kongresi - Türk Dünyasının Vizyon Arayışı Kongre Bildirileri. (ss.585-594). Calalabat Kırgızistan.
• Holtzman, J.D. (2006). Food and memory. Annu. Rev. Anthropology. No.35, pp. 361-378.
• Kafkasyalı, A. (2005). Türk dünyasında Nevruz geleneğine toplu bakış. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. S. 6 (2), ss. 149-172.
• Kılıç, S. ve Albayrak, A. (2012). İslamiyetten önce Türklerde yiyecek ve içecekler. Turkish Studies. V. 7/2 Spring, ss.707-716.
• Kittler, P. G. ve Sucher, K. P. (2011). Food and culture. USA: Thomson Wadsworth. Kutlu, S. (2007). Kırgızistan'da ramazan ve dini bayramlar. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi. S. 42, ss.1-32.
• McLean, A. (2015). Asian American food culture. California: Greenwood.
• Mintz, S. W. ve Du Bois, C. M. (2002). The anthropology of food and eating. Annual review of anthropology. No.. 31(1), pp.99-119.
• Ökten, Ş. (2012). Zorunlu göç zor(un)lu kabul: Ceylanpınar Afgan göçmenleri üzerine sosyolojik bir araştırma. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. Y. 17, S. 28, ss.171-186.
• Özservet, Y.Ç. (2013). İstanbul Zeytinburnu İlçesi’nde Afgan Türklerinin ulusötesi kentleşme ağlarının analizi. FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi.